Περίπου 9.000 πρόστιμα βεβαιώνονται κάθε μήνα για λαθρεπιβίβαση στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΑΣΑ και του ΟΑΣΘ για το 2023. Τα πρόστιμα αυτά υπολογίζεται πως αντιστοιχούν σε συνολικό ποσό μεγαλύτερο από μισό εκατομμύριο ευρώ (περίπου 550.000 ευρώ, αν ένα στα τέσσερα πρόστιμα βεβαιώνεται για μη επικύρωση μειωμένου εισιτηρίου).
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΑΣΑ, το 2023 βεβαιώθηκαν 13.897 πρόστιμα για λαθρεπιβίβαση στα οδικά μέσα του ΟΣΥ (λεωφορεία και τρόλεϊ) από 609.361 ελέγχους (2,3% των ελέγχων) και 81.458 πρόστιμα στα μέσα της ΣΤΑΣΥ (Μετρό, ΗΣΑΠ, Τραμ) από 3.113.916 ελέγχους (2,6% των ελέγχων). Σε σχέση με το 2022, τα πρόστιμα στα οδικά μέσα (ΟΣΥ) παρέμειναν λίγο – πολύ στα ίδια μεγέθη (13.794), όμως το ποσοστό των προστίμων επί των ελέγχων ήταν ελαφρώς μεγαλύτερο (2,75%), καθώς οι έλεγχοι ήταν λιγότεροι (501.084). Στα μέσα σταθερής τροχιάς (ΣΤΑΣΥ) ο αριθμός των προστίμων αυξήθηκε σημαντικά (κατά 29.270 ή κατά 56%), με τη διαφορά να οφείλεται στον πολλαπλασιασμό των ελέγχων (1.965.013 περισσότεροι από το 2022, αύξηση 171%). Το ποσοστό των προστίμων επί των ελέγχων στα μέσα της ΣΤΑΣΥ ήταν αρκετά υψηλότερο το 2022 (4,5%).
Στη Θεσσαλονίκη, τα πρόστιμα που επιβάλλονται κάθε μήνα υπολογίζονται σε 1.100 (περίπου 13.200 ετησίως), την ώρα που οι επικυρώσεις εισιτηρίων στα αστικά λεωφορεία ανέρχονται σε περίπου 850.000 μηνιαίως και 10.200.000 ετησίως, ενώ κάθε χρόνο εκδίδονται εντός των λεωφορείων περίπου 3.800.000 εισιτήρια. Τέλος, ο ΟΑΣΘ διαθέτει κάθε χρόνο περίπου 220.000 κάρτες απεριόριστων διαδρομών (μηνιαίες, τριμηνιαίες, εξαμηνιαίες και ετήσιες).
Ωστόσο, το πραγματικό μέγεθος της λαθρεπιβίβασης είναι πολύ μεγαλύτερο από όσο δείχνουν τα παραπάνω στοιχεία. Σύμφωνα με τον πρόεδρο των εργαζομένων τεχνικών του ΟΑΣΑ – ΟΣΥ Απόστολο Ραυτόπουλο, οι οδηγοί εκτιμούν εμπειρικά πως οι επιβάτες που επικυρώνουν το εισιτήριό τους στα λεωφορεία και τα τρόλεϊ του ΟΑΣΑ δεν ξεπερνούν το… 15%-20%. Βέβαια, ούτε αυτή η εκτίμηση ανταποκρίνεται απολύτως στην πραγματικότητα, καθώς στα οδικά μέσα επιβιβάζονται συχνά άτομα που έχουν ήδη επικυρώσει το – ενιαίο – εισιτήριό τους σε άλλο μέσο (π.χ. στο μετρό). Οπως επισημαίνουν από τον ΟΑΣΑ, διαπιστώνεται «τρύπα» στην επικύρωση σε δεύτερο ή τρίτο μέσο, ενώ συνηθισμένο φαινόμενο είναι και η μη επικύρωση της μηνιαίας / ετήσιας κάρτας. Ετσι, είναι πρακτικά αδύνατον αυτή τη στιγμή να εκτιμηθεί με ακρίβεια το πραγματικό μέγεθος της λαθρεπιβίβασης στα ΜΜΜ.
Από τον ΟΑΣΑ, πάντως, γίνεται προσπάθεια να ξαναμπούν οι πολίτες στο «κόλπο» της επικύρωσης εισιτηρίου, μετά τη γενικότερη χαλάρωση που έχει επικρατήσει από το ξεκίνημα της πανδημίας και έπειτα. Το 2023 σημειώθηκε, σύμφωνα με πηγές του ΟΑΣΑ, επιστροφή στα προπανδημικά επίπεδα σε ό,τι αφορά τις επικυρώσεις. Σε αυτό βοήθησαν σημαντικά οι προσλήψεις που έγιναν στο σώμα ελεγκτών της ΣΤΑΣΥ, όπου οι 45 εργαζόμενοι του 2022 έχουν γίνει, πλέον, 122. Εντός του 2024, μάλιστα, προγραμματίζονται νέες προσλήψεις προσωπικού, με αντίστοιχη ενίσχυση και στους ελεγκτές του ΟΣΥ, που σήμερα είναι μόλις 35.
Στη μάχη κατά της λαθρεπιβίβασης αναμένεται να συμβάλει, εξάλλου, και η εισαγωγή μηχανημάτων επικύρωσης όπου θα μπορεί κανείς να πληρώνει το κόμιστρο του εισιτηρίου με τραπεζική κάρτα σε φυσική ή ψηφιακή μορφή. Αν και αυτό δεν θα σταματήσει τη λαθρεπιβίβαση από όσους συνειδητά επιλέγουν να πάρουν το ρίσκο να χρησιμοποιήσουν τα ΜΜΜ παρανόμως, αναμένεται να δώσει λύση σε βιαστικούς και… ξεχασιάρηδες επιβάτες. Βέβαια, η πληρωμή του κομίστρου με κάρτα μπορεί να αποτελέσει και «λύση» τελευταίας στιγμής για συνειδητούς λαθρεπιβάτες που αντιλαμβάνονται ότι γίνεται έλεγχος εισιτηρίων – άλλωστε, τα γκρουπ που ενημερώνουν για τις κινήσεις ελεγκτών του ΟΑΣΑ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αριθμούν περισσότερα από 150.000 μέλη.
Τα μηχανήματα ανέπαφων πληρωμών θα μπουν σε πρώτη φάση πιλοτικά στα λεωφορεία Εxpress που εξυπηρετούν το αεροδρόμιο «Ελ. Βενιζέλος» (Χ95, Χ96) μέχρι το τέλος του μήνα, ενώ μέχρι το τέλος του έτους προβλέπεται η επέκτασή τους σε ολόκληρο το δίκτυο. Η καινοτομία αυτή εφαρμόζεται ήδη σε αρκετές χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, αλλά και σε 30 νησιά και πόλεις της Ελλάδας. Μάλιστα, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του ΕΜΠ, οκτώ στους δέκα Ελληνες δηλώνουν πρόθυμοι να υιοθετήσουν τις ανέπαφες πληρωμές στα ΜΜΜ, ενώ επτά στους δέκα λένε πως θα τις χρησιμοποιούσαν συχνότερα αν τους παρεχόταν αυτή η δυνατότητα.