Έχοντας εκθέσει ευρέως σε περισσότερες από 100 ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Ευρώπη, την Ασία και τις Ηνωμένες Πολιτείες με έργα της να βρίσκονται σε πολυάριθμες ιδιωτικές συλλογές, καθώς και στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, στο Μουσείο Οικογένειας Κοπελούζου, στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης, στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων κ.α, αυτό το διάστημα η Χανιώτισσα εικαστικός, παρουσιάζει στο Tenri Cultural Institute της Νέας Υόρκης, την έκθεση Αντωνία Παπατζανάκη: Το Φως της Φύσης, σε επιμέλεια της Δρ. Θάλειας Βραχοπούλου, προσελκύοντας ένα ενθουσιώδες κοινό από συλλέκτες, καλλιτέχνες και φιλοτέχνους.
Και στη συγκεκριμένη έκθεση, το φως, ένα τόσο άπιαστο υλικό, αποτελεί το κύριο χαρακτηριστικό της δουλειάς της: «ένα υπερφορτισμένο παγκόσμιο σύμβολο, καθώς είναι συνδεδεμένο άμεσα με τη ζωή σε αυτόν τον πλανήτη και μεταφορικά με την αλήθεια», επισημαίνει η ίδια.
Αντωνία Παπατζανάκη Structural 81, 2025 Ανοξείδωτος χάλυβας, πλεξιγκλάς, φως 120 x 120 x 10 εκατοστά
-Ποιους θεωρείτε τους κυριότερους σταθμούς της πορείας σας από τα Χανιά στη Βιέννη κι από εκεί στην Νέα Υόρκη, όπου ζείτε και εργάζεστε;
Οι σημαντικοί σταθμοί της πορείας μου είναι κυρίως εσωτερικοί, ενώ οι γεωγραφικοί καθορίστηκαν από την εκπαίδευσή μου, τις μετακινήσεις που αυτή επέφερε και τις εκθέσεις που με οδήγησαν σε διάφορα μέρη του κόσμου. Μεγάλωσα στο κέντρο των Χανίων και ζωγράφιζα από παιδί. Στα 18, όπως πολλά νεαρά παιδιά της επαρχίας, έφυγα για να σπουδάσω στην Αθήνα, όπου αρχικά παρακολούθησα μια σχολή κεραμικής. Εκεί ήρθα για πρώτη φορά σε επαφή με τον όγκο, μια εμπειρία που άνοιξε νέους ορίζοντες και με οδήγησε να επιλέξω τη γλυπτική όταν πέρασα στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, που ήταν τότε η μοναδική στην Ελλάδα. Εκεί μαθήτευσα δίπλα στους Γιώργο Νικολαΐδη και Θόδωρο Παπαγιάννη, αποκτώντας σταθερές βάσεις και τεχνικές γνώσεις στη γλυπτική. Από τότε, η σχέση μου με το φως ως υλικό γλυπτικής έγινε κεντρικό στοιχείο της δουλειάς μου.
Με πρόταση του γλύπτη Χρήστου Καπράλου, έλαβα την υποτροφία Herder-Studienstipendium του ιδρύματος F.V.S. zu Hamburg και σπούδασα στη Βιέννη, όπου είχα την τύχη να μαθητεύσω στο εργαστήριο του σπουδαίου γλύπτη Wander Bertoni, ο οποίος με ενθάρρυνε να συνεχίσω να δουλεύω με φως. Μετά από περίπου δέκα χρόνια δουλειάς στην Αθήνα, με αρκετές εκθέσεις και δημόσια έργα, μετακόμισα στη Νέα Υόρκη, όπου με υποτροφία του ΙΚΥ ολοκλήρωσα το Master of Fine Arts στο Pratt Institute, με επιβλέποντα τον εξαιρετικό καθηγητή Robert Zakarian.
Από τις ατομικές εκθέσεις μου, θα ανέφερα την τρέχουσα στο Tenri Cultural Institute στη Νέα Υόρκη, την «Breathlines» στο ΚΑΜ στα Χανιά και την «Απειροελάχιστοι Σχηματισμοί» στη Donopoulos International Fine Arts, στη Θεσσαλονίκη, το 2024. Σημαντική ήταν επίσης η παρουσίαση του έργου «Thank You for My Breaths!» στο Μανχάταν τον Οκτώβριο του 2021, με την υποστήριξη του New York Foundation for the Arts, όπου τα έργα προβάλλονταν μέρα-νύχτα σε οθόνες στάσεων λεωφορείου. Άλλες αξιομνημόνευτες εκθέσεις ήταν η «Microscopies» στο Γενικό Προξενείο της Ελλάδας στη Νέα Υόρκη και η «Cellular» στο Μουσείο Ηρακλειδών στην Αθήνα το 2019, η συγκινητική για μένα «Φωτομετρίες» στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων 2018-2019, η «Stratifications» στο John Jay College στη Νέα Υόρκη, 2016 και η πρώτη μου μουσειακή έκθεση στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης στο Ρέθυμνο, το 2010, μεταξύ άλλων.
Με τη συμμετοχή μου σε περίπου εκατό ομαδικές εκθέσεις στην Ευρώπη, την Αμερική και την Ασία, κάθε σταθμός της πορείας μου συνεισφέρει σε μια συνεχόμενη δημιουργική εξέλιξη. Η εγκατάστασή μου στη Νέα Υόρκη υπήρξε καθοριστικός σταθμός, φέρνοντας το έργο μου σε επαφή με ένα ευρύτερο, διεθνές κοινό.
Αντωνία Παπατζανάκη Structural 49, 2025 Ανοξείδωτος χάλυβας, πλεξιγκλάς, φως 120 x 120 x 10 εκατοστά
-Κατά πόσο επηρέασε ο γενέθλιος τόπος το έργο σας;
Τα Χανιά, ο τόπος καταγωγής μου, είναι η πόλη που μ’ ακολουθεί, το σημείο εκκίνησης και αναφοράς. Με συνδέουν με το φως και τη φύση, που αποτελούν θεμελιώδη στοιχεία του έργου μου. Στη δουλειά μου με ενδιαφέρει το ουσιώδες και το παγκόσμιο, αυτό που αφορά τον άνθρωπο ως οντότητα.
Η δωρικότητα και η λιτότητα της Κρήτης μού έδωσαν μια βάση και ένα αξιακό σύστημα που διαμορφώνει τον τρόπο που αντιλαμβάνομαι και δημιουργώ. Πιστεύω ότι η γη ολόκληρη είναι τόπος δημιουργίας και προσφοράς· σημαντικό είναι τι αφήνουμε πίσω μας μέσα από το έργο και τη στάση μας, όπου κι αν βρισκόμαστε.
Antonia Papatzanaki: The Light of Nature Αντωνία Παπατζανάκη: Το Φως της Φύσης Tenri Cultural Institute of New York Άποψη της έκθεσης
-Τι περιλαμβάνει η έκθεση Αντωνία Παπατζανάκη: Το Φως της Φύσης που συνεχίζεται στο Tenri Cultural Institute της Νέας Υόρκης;
Η έκθεση The Light of Nature περιλαμβάνει μια εγκατάσταση από ζωγραφικά έργα της σειράς Structural, την εγκατάσταση Xylem Poplar και μια ομάδα φωτεινών γλυπτών της σειράς Structural.
Στη ζωγραφική σειρά Structural, τα έργα είναι κατασκευασμένα με λάδι σε καμβά, παραδοσιακά υλικά ζωγραφικής, τα οποία όμως αντιλαμβάνομαι ως «σχέδια φωτός». Ασπρόμαυρα, με λευκές γραμμές που διατρέχουν τον μαύρο καμβά, διερευνούν τη σχέση φωτός και μορφής και δημιουργούν την αίσθηση μιας φωτεινής γραμμής που αποκαλύπτει την εσωτερική δομή των μορφών.
Τα έργα της σειράς Structural αντλούν την έμπνευσή τους από εικόνες μικροσκοπικής παρατήρησης, φανερώνοντας περίπλοκες και αθέατες μορφές — βιολογικές αλλά και ανόργανες. Είναι εντυπωσιακό πως οι δομές του ανθρώπινου σώματος μοιάζουν τόσο πολύ με εκείνες των φυτών ή ακόμη και των ανόργανων υλικών, δείχνοντας ότι μια κοινή αρχιτεκτονική διαπερνά όλα τα πλάσματα και τα υλικά του κόσμου. Μέσα από αυτά τα έργα, ερμηνεύω τα μοτίβα που χρησιμοποιεί η φύση για να οργανώσει την πολυπλοκότητα ή και τη ζωή, μεταμορφώνοντάς τα μέσω της δικής μου δημιουργικής προσέγγισης.
Στην εγκατάσταση Xylem και στα φωτεινά γλυπτά της σειράς Structural χρησιμοποιώ αδιαφανή υλικά, όπως ο ανοξείδωτος χάλυβας, σε συνδυασμό με ημιδιαφανή, όπως το Plexiglas, το οποίο επιτρέπει τη μετάδοση και διάχυση του φωτός, επεκτείνοντας το έργο στον περιβάλλοντα χώρο. Επιπλέον, η ανακλαστική επιφάνεια του χάλυβα εντάσσει το έργο στο φυσικό του περιβάλλον. Η χρήση σύγχρονων βιομηχανικών υλικών, τεχνολογίας και εξειδικευμένων τεχνικών αντανακλά τη γνώση της εποχής μας. Κάθε υλικό επιλέγεται για τις ιδιαίτερες αισθητικές και πνευματικές του ποιότητες, ώστε να υπηρετεί την αρχική ιδέα και να αποκαλύπτει το ουσιαστικό περιεχόμενο του έργου.
Η εγκατάσταση Xylem Poplar είναι κατασκευασμένη από ανοξείδωτο χάλυβα και φέρει κομμένα σχήματα που παραπέμπουν στις κυτταρικές δομές του αγγειακού συστήματος των δέντρων. Πρόκειται για το σύστημα μέσω του οποίου τα φυτά υπερνικούν τη βαρύτητα, μεταφέροντας νερό και θρεπτικά συστατικά από τις ρίζες ως την κορυφή του φυλλώματός τους. Σε αυτό το δίκτυο συντελείται και το θαύμα της ζωής: η μετατροπή της ανόργανης ύλης σε οργανική μέσω του φωτός και της φωτοσύνθεσης.
Καθώς το έργο φωτίζεται από το εσωτερικό του, το φως διαχέεται μέσα από τις οργανικές αυτές μορφές, δημιουργώντας διάλογο με το φυσικό φως που το περιβάλλει. Το αποτέλεσμα είναι μια εμπειρία που αγκαλιάζει τον θεατή και μεταμορφώνει την αντίληψή του τόσο για το ίδιο το έργο όσο και για την αρχιτεκτονική του χώρου.
Αντωνία Παπατζανάκη Εγκατάσταση Xylem – Poplar, 2025 Ανοξείδωτος χάλυβας, πλεξιγκλάς, φως 200 x 60 x 10 εκατοστά, έκαστον
-Ποιος ο ρόλος του φωτός ως πηγή έμπνευσης και δημιουργίας;
Το φως αποτελεί για μένα πηγή έμπνευσης και δημιουργίας. Το χρησιμοποιώ ως υλικό γλυπτικής από την αρχή της καλλιτεχνικής μου πορείας και είναι το κύριο χαρακτηριστικό της δουλειάς μου. Με ενδιαφέρουν οι υλικές του ιδιότητες, οι μορφολογικές του ποιότητες αλλά και οι εννοιολογικές του διαστάσεις. Είναι πρόκληση για έναν γλύπτη να κατευθύνει και να μορφοποιήσει ένα τόσο άπιαστο υλικό όπως το φως.
Το φως είναι ένα υπερφορτισμένο παγκόσμιο σύμβολο, καθώς είναι συνδεδεμένο άμεσα με τη ζωή σε αυτόν τον πλανήτη και μεταφορικά με την αλήθεια. Ως βασικό στοιχείο της οπτικής μας αντίληψης, σχετίζεται με τη διαδικασία έρευνας, ανάλυσης, αξιολόγησης και κατανόησης.
Στη φυσική, η ταχύτητα του φωτός είναι το μέτρο της κοσμικής απόστασης. Πραγματικά και συμβολικά, το φως είναι φορέας μνήμης, καθώς ότι βλέπουμε στον έναστρο ουρανό είναι εικόνες του παρελθόντος, που ταξιδεύουν μέσα στον χρόνο μέχρι να φτάσουν σε εμάς.
Η συμπεριφορά του φωτός ως μάζα και ενέργειας αντιστοιχεί στη δισυπόστατη ανθρώπινη φύση, ως σώμα και πνεύμα, ανοίγοντας ένα ασυνείδητο κανάλι επικοινωνίας μεταξύ του έργου και του θεατή.
Το φως του έργου μου συνδιαλέγεται με το φυσικό φως της ημέρας και τις καιρικές συνθήκες, δημιουργώντας έναν διάλογο ανάμεσα στο σταθερό, τεχνητό φως του έργου και το μεταβαλλόμενο φυσικό φως του περιβάλλοντος. Αυτή η αλληλεπίδραση μεταμορφώνει την αντίληψή μας τόσο για το έργο όσο και για τον χώρο ενώ κάνει ορατό το πέρασμα του χρόνου. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, προσκαλώ τον θεατή να στοχαστεί για τη δική του θέση μέσα στην αέναη ροή του κόσμου.
Antonia Papatzanaki: The Light of Nature Αντωνία Παπατζανάκη: Το Φως της Φύσης Tenri Cultural Institute of New York Άποψη της έκθεσης
-Η έκθεση «Το Φως της Φύσης» σηματοδοτεί ένα σημαντικό ορόσημο, καθώς εγκαινιάζει τη δράση του ΜΑΠ (Μουσείου Αντωνίας Παπατζανάκη), ενός μη κερδοσκοπικού οργανισμού αφιερωμένου στη διαφύλαξη και ανάδειξη του έργου σας. Πείτε μας περισσότερα για αυτή την πρωτοβουλία. Πού θα βρίσκεται η έδρα του και εάν υπάρχει ενδεχόμενο συνεργασίας με άλλα μουσεία στην Ελλάδα και στα Χανιά;
Η έκθεση «Το Φως της Φύσης» είναι ιδιαίτερα σημαντική για μένα, καθώς εγκαινιάζει τη δράση του ΜΑΠ, ενός νέου μη κερδοσκοπικού οργανισμού που οραματίζεται να δημιουργήσει έναν ζωντανό χώρο όπου τέχνη, επιστήμη και τεχνολογία συναντιούνται. Το ΜΑΠ δεν θα περιοριστεί στη φιλοξενία των έργων μου· φιλοδοξεί να λειτουργήσει ως κέντρο έρευνας, διαλόγου και δημιουργίας, μέσα από εκθέσεις, τεκμηρίωση, εκπαιδευτικά προγράμματα, ημερίδες, συνέδρια και εκδόσεις.
Ένας από τους κύριους στόχους είναι η ίδρυση Κέντρου Σύγχρονης Γλυπτικής, που θα υποστηρίζει νέους και καταξιωμένους γλύπτες, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στη γυναικεία καλλιτεχνική δημιουργία. Ένας ανοιχτός χώρος συνεργασίας, πειραματισμού και πολιτιστικού διαλόγου για καλλιτέχνες, επιστήμονες και φυσικά το ευρύ κοινό.
Antonia Papatzanaki: The Light of Nature Αντωνία Παπατζανάκη: Το Φως της Φύσης Tenri Cultural Institute of New York Άποψη της έκθεσης
Η έδρα του ΜΑΠ βρίσκεται στα Χανιά, τον τόπο καταγωγής μου, που έχει για μένα βαθιά συναισθηματική και συμβολική σημασία. Οι εκθεσιακοί χώροι του Μουσείου βρίσκονται ακόμη υπό διερεύνηση, ενώ εξετάζεται παράλληλα και η δυνατότητα μιας παρουσίας στην Αθήνα. Σε κάθε περίπτωση, το ΜΑΠ έχει ως προτεραιότητα τη συνεργασία με μουσεία και πολιτιστικούς φορείς, τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς, για την ενίσχυση της έρευνας, της δημιουργίας, την ανάπτυξη διεθνών εκθέσεων και την προαγωγή της σύγχρονης γλυπτικής μέσω ανοιχτού πολιτιστικού διαλόγου.
Το ΜΑΠ, με τη μεγάλη συλλογή των έργων μου, δημιουργεί μια σημαντική παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές, συμβάλλοντας ουσιαστικά στην πολιτιστική κληρονομιά. Παράλληλα, το Κέντρο Σύγχρονης Γλυπτικής στο πλαίσιο του Μουσείου θα αποτελέσει μια διαρκή πλατφόρμα πολιτισμού, γνώσης και έμπνευσης που θα συνεχίσει να εξελίσσεται και να προσφέρει στο μέλλον.