Η εικόνα που παρουσιάζουν οι τελευταίες έρευνες αντιλήψεων της κοινής γνώμης είναι τρομακτική. Ενδεικτικά, στο ειδικό Ευρωβαρόμετρο που δημοσιεύτηκε αυτή την εβδομάδα, το 60% των Ελλήνων δηλώνει πως δεν είναι ικανοποιημένο με την κατάσταση της δημοκρατίας στην Ελλάδα (και, ναι, το ποσοστό είναι υψηλότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο). Ικανοποιημένο από τη λειτουργία του πολιτεύματος δήλωσε το 39%. Μόνο.
Η δε έρευνα της Metron Analysis για το ινστιτούτο διαΝΕΟσις περιγράφει με αφοπλιστική ακρίβεια τις παραδοξότητες και αντιφάσεις μας. Μια κοινωνία που δείχνει να είναι πιο ευαισθητοποιημένη π.χ. με τα δικαιώματα των γυναικών, των ΛΟΑΤΚΙ και με το περιβάλλον και λιγότερο ανήσυχη για τη μετανάστευση. Που, ταυτόχρονα, όμως, εμπιστεύεται κυρίως την οικογένεια, την οποία, παρά τα παραπάνω ευρήματα, εξακολουθεί να ορίζει με πατριαρχικούς όρους. Και που έχει χάσει κάθε πίστη στους θεσμούς. Δεν εμπιστεύεται καθόλου τα ΜΜΕ, τα κόμματα, τους πολιτειακούς παράγοντες, τις οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών, τις Ανεξάρτητες Αρχές, ακόμη και τη Δικαιοσύνη που θα έπρεπε να αναγνωρίζεται, έστω θεωρητικώς, ως το τελευταίο αποκούμπι του αδικημένου.
Απέναντι στην κατάσταση αυτή, η οποία διαμορφώθηκε σταδιακά και δεν αποτελεί «πυροτέχνημα», οι εκπρόσωποι των θεσμών αυτών συνηθίζουν να αντιδρούν με σηκωμένο το δάχτυλο και καταγγελίες στον λαϊκισμό, χωρίς να κάνουν την αυτοκριτική τους. Γενικώς η αυτοκριτική, άλλωστε, από βαθιά πολιτική πράξη θεωρείται, πλέον, «επικοινωνιακή» αδυναμία. Μα όποιος δεν βλέπει την εικόνα μιας κοινωνίας έτοιμης να παραδοθεί στον αυταρχισμό, ίσως έχει ήδη προσβληθεί κι ο ίδιος από την έλξη του σε αυτόν. Αρκεί μόνο κανείς να παρατηρήσει τα μεγάλα προεκλογικά «όπλα» των ημερών.
Από τη μια ακούμε για «εκπομπές που αλλάζουν νόμους» και ζούμε την επαναφορά του συνθήματος «πατρίδα, θρησκεία, οικογένεια», των ηθικών κινδύνων και της προβολής μιας εθνικής αντιπαλότητας με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Κι από την άλλη, έχουμε μια νέου τύπου αριστερή «καπηλεία» της δεξιάς ατζέντας που τσαμπουνάει εξυπνάδες για το ότι «δεν θα χαρίσουμε» τα συνθήματα της συντήρησης στη συντήρηση, ενώ αφηγείται μαγικές εμφανίσεις συμβόλων σε κολυμπήθρες και εγκάρδιες σχέσεις με «πρόσφατους Αγίους» σε κάμερες πρωινάδικων. Διότι είναι κακός ο λαϊκισμός και υπαρκτός ο κίνδυνος της Ακροδεξιάς, ναι, αλλά ακόμη πιο αισχρή είναι η επίκλησή τους ως κινδύνων από όσους φέρουν ευθύνη για αυτούς.