Το 2023, η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στην Ευρώπη έσπασε κάθε ρεκόρ, φτάνοντας στο 43% του συνόλου, έναντι 36% το 2022. Αλλά αυτό είναι το μοναδικό καλό νέο που περιλαμβάνει η νέα έκθεση για τις κλιματικές συνθήκες στη Γηραιά Ηπειρο που έδωσαν στη δημοσιότητα η ευρωπαϊκή υπηρεσία Κοπέρνικος και ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός (ΠΜΟ).
Η περυσινή χρονιά, επιβεβαιώνουν οι επιστήμονες, ήταν η θερμότερη που έχει καταγραφεί από τότε που άρχισαν να διατηρούνται αρχεία – ή η δεύτερη θερμότερη, με πολύ μικρή διαφορά, ανάλογα με τα χρησιμοποιούμενα σύνολα δεδομένων. Το βέβαιο είναι πως η Ευρώπη είναι η ταχύτερα θερμαινόμενη ήπειρος στον πλανήτη. Σύμφωνα με τους ειδικούς, τα 23 από τα 30 χειρότερα κύματα καύσωνα που έχουν παρατηρηθεί στην Ευρώπη από το 1950 ενέσκηψαν μετά το 2000, τα πέντε από αυτά μέσα στα τρία τελευταία χρόνια. Το 2023, καταγράφηκαν στην Ευρώπη περισσότερες ημέρες «ακραίας θερμικής καταπόνησης» (με την «αισθητή» θερμοκρασία να ξεπερνά τους 46 βαθμούς Κελσίου) από ό,τι ποτέ άλλοτε.
Στις 23 Ιουλίου της περασμένης χρονιάς, ένα 41% της νότιας Ευρώπης, μία έκταση – ρεκόρ, βίωσε «έντονη», «πολύ έντονη» ή «ακραία» θερμική καταπόνηση. Στοιχεία για τους θανάτους που αυτή προκάλεσε δεν υπάρχουν ακόμα, σύμφωνα με την έκθεση, ωστόσο, οι θάνατοι που συνδέονται με τη ζέστη αυξήθηκαν κατά περίπου 30% στην Ευρώπη τα τελευταία 20 χρόνια. Το 2022, ο αριθμός των θανάτων που συνδέονταν με τη ζέστη είχε εκτιμηθεί στους 62.000. Οπως δήλωσε χαρακτηριστικά η Σελέστ Σάουλο, η γενική γραμματέας του ΠΜΟ, «μπορεί το κόστος της ανάληψης δράσης για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής να μοιάζει υψηλό, αλλά το κόστος της αδράνειας είναι πολύ υψηλότερο».
Οι καύσωνες και η ξηρασία πυροδότησαν, όπως γνωρίζουμε καλά εδώ στην Ελλάδα, όπως γνωρίζουν καλά επίσης οι κάτοικοι της Πορτογαλίας, της Ισπανίας και της Ιταλίας, μεγάλες πυρκαγιές που κατέκαψαν δασικές εκτάσεις / κατέστρεψαν χωριά / έπνιξαν στους καπνούς πόλεις ακόμα και σε μεγάλες αποστάσεις. Σύμφωνα με την έκθεση, η χώρα μας επλήγη (τον Αύγουστο του 2023 στον Εβρο) από τη μεγαλύτερη δασική πυρκαγιά που έχει καταγραφεί ποτέ στην ΕΕ, και η οποία κατέκαψε 960.000 στρέμματα γης. Παραδόξως, ωστόσο, ή όχι και τόσο παραδόξως, το 2023 ήταν παράλληλα «μία από τις τέσσερις χρονιές με τις περισσότερες βροχοπτώσεις στην Ευρώπη μετά το 1950»: οι βροχοπτώσεις ήταν κατά 7% περισσότερες από τον μέσο όρο της περιόδου 1991 – 2020. Και προκάλεσαν εκτεταμένες πλημμύρες, οι οποίες έπληξαν συνολικά 1,6 εκατομμύριο ανθρώπους στην Ευρώπη, προκαλώντας τον θάνατο 44 εξ αυτών.
Ελλάδα, Γαλλία, Βουλγαρία, Σλοβενία, Γερμανία, Βέλγιο, Ιρλανδία, Νορβηγία, Ισπανία, Ιταλία… Ο κατάλογος των χωρών που βίωσαν κατακλυσμιαίες βροχές είναι εντυπωσιακός. Βέβαια, ο ρόλος της υπερθέρμανσης του πλανήτη στις ολοένα και σφοδρότερες βροχοπτώσεις δεν είναι πάντα ξεκάθαρος. Οπως λέει ωστόσο στη γαλλική Libération ο Νταβίντ Φαραντά, ειδικός στα ακραία καιρικά φαινόμενα στο ερευνητικό ινστιτούτο Pierre-Simon Laplace, «όσο ψηλότερα ανεβαίνουν οι θερμοκρασίες, τόσο πιο ζεστή και υγρή γίνεται η ατμόσφαιρα. Ενα θερμόμετρο που ανεβαίνει λοιπόν δεν είναι απαραίτητα συνώνυμο της ξηρασίας.
Ενίοτε, μεταφράζεται επίσης σε ένα κύμα βροχοπτώσεων. Ειδικά για τις χώρες της Μεσογείου, φαίνεται πως οι ακραίες βροχοπτώσεις μπορούν πράγματι να αποδοθούν στην ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή. Η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή λέει ξεκάθαρα πως οι ακραίες βροχοπτώσεις θα αυξάνονται κατά περίπου 7% για κάθε επιπλέον βαθμό υπερθέρμανσης της ατμόσφαιρας. Ολα έχουν σχέση» – ο Φαραντά είναι ένας από τους ειδικούς που συμμετείχαν, στο πλαίσιο του διεθνούς δικτύου ClimaMeter, στη μελέτη σχετικά με τη συνεισφορά της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής στις πλημμύρες που βίωσε η χώρα μας τον περασμένο Σεπτέμβριο, ειδικά στη Θεσσαλία.
Για να συνοψίσουμε, λοιπόν, «το 2023 η Ευρώπη αντιμετώπισε τη μεγαλύτερη δασική πυρκαγιά που έχει καταγραφεί ποτέ, μία από τις πιο υγρές χρονιές, βαριά κύματα καύσωνα και εκτεταμένες καταστροφικές πλημμύρες», λέει ο Κάρλο Μπουόντεμπο, διευθυντής της υπηρεσίας κλιματικής αλλαγής του Κοπέρνικου. «Οι θερμοκρασίες εξακολουθούν να ανεβαίνουν, καθιστώντας τα δεδομένα μας ακόμα πιο ζωτικής σημασίας στην προετοιμασία για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής». Σύμφωνα με την ίδια ευρωπαϊκή υπηρεσία, ο μετεωρολογικός χειμώνας 2023 – 2024 (από τον Δεκέμβριο έως τον Φεβρουάριο) ήταν «ο δεύτερος θερμότερος που έχει καταγραφεί ποτέ» – και ο Μάρτιος που ακολούθησε, ο θερμότερος Μάρτιος που έχει καταγραφεί ποτέ.