Αποτελεί εδώ και χρόνια τη «χρυσή τομή» στη διαχείριση του πόνου. Για εκατομμύρια ασθενείς και ιατρούς, η τραμαδόλη φάνταζε ως η ιδανική επιλογή: ένα οπιοειδές φάρμακο αρκετά ισχυρό για να δαμάσει τον χρόνιο πόνο, αλλά ταυτόχρονα –θεωρητικά– πιο ήπιο και ασφαλές από τα “βαριά” ξαδέρφια του, όπως η μορφίνη ή η οξυκωδόνη. Αυτή η πεποίθηση οδήγησε σε μια εκρηκτική αύξηση της συνταγογράφησής της παγκοσμίως. Ωστόσο, μια νέα, ευρείας κλίμακας επιστημονική ανάλυση έρχεται να αποδομήσει αυτή την εικόνα, φέρνοντας στο φως ανησυχητικά δεδομένα που συνδέουν το φάρμακο με σοβαρά καρδιαγγειακά προβλήματα και αμφισβητούμενη αποτελεσματικότητα.
Η έρευνα, που δημοσιεύθηκε στο έγκριτο ιατρικό περιοδικό BMJ Evidence-Based Medicine, θέτει ένα κρίσιμο ερώτημα: Πόσο αποτελεσματικό είναι τελικά το φάρμακο που εμπιστευόμαστε τυφλά; Η απάντηση των επιστημόνων είναι απογοητευτική. Μετά από συστηματική ανασκόπηση 19 κλινικών δοκιμών, στις οποίες συμμετείχαν πάνω από 6.500 ασθενείς, διαπιστώθηκε ότι η ανακούφιση που προσφέρει η τραμαδόλη στον χρόνιο πόνο είναι, στην καλύτερη περίπτωση, μέτρια.
Για την ακρίβεια, η μείωση του πόνου που καταγράφηκε ήταν τόσο μικρή, που οι ερευνητές εκτιμούν ότι πολλοί ασθενείς στην πραγματική ζωή δεν θα αντιλαμβάνονταν καν ουσιαστική διαφορά στην καθημερινότητά τους. Το φάρμακο χορηγείται ευρέως για παθήσεις όπως η οστεοαρθρίτιδα, η ινομυαλγία, ο χρόνιος πόνος στη μέση και ο νευροπαθητικός πόνος, όμως τα στοιχεία δείχνουν ότι η δράση του συχνά δεν αγγίζει τα όρια αυτού που ιατρικά ορίζεται ως «κλινικά σημαντική βελτίωση».
Ενώ όμως τα οφέλη φαίνονται περιορισμένα, οι κίνδυνοι εμφανίζονται δυσανάλογα υψηλοί. Το πιο ανησυχητικό εύρημα της μελέτης αφορά την καρδιαγγειακή υγεία. Η ανάλυση έδειξε ότι η χρήση τραμαδόλης συνδέεται με διπλάσιο κίνδυνο εμφάνισης σοβαρών παρενεργειών σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο (placebo).
Οι ερευνητές κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για συγκεκριμένα «καρδιακά συμβάντα». Ασθενείς που λάμβαναν το σκεύασμα παρουσίασαν αυξημένα ποσοστά στηθάγχης (πόνος στο στήθος), στεφανιαίας νόσου, ακόμη και συμφορητικής καρδιακής ανεπάρκειας. Αυτή η συσχέτιση έρχεται να προστεθεί σε μια λίστα ήδη γνωστών, αν και ηπιότερων, παρενεργειών, όπως η ναυτία, η ζάλη, η δυσκοιλιότητα και η έντονη υπνηλία, οι οποίες ταλαιπωρούν συχνά τους χρήστες.
Επιπλέον, υπήρξαν ενδείξεις για συσχέτιση με ορισμένες μορφές καρκίνου, αν και οι επιστήμονες παραμένουν επιφυλακτικοί σε αυτό το σημείο, καθώς ο χρόνος παρακολούθησης των ασθενών στις μελέτες δεν ήταν επαρκής για να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα.
Αν τα δεδομένα είναι τόσο επιβαρυντικά, πώς εξηγείται η κυριαρχία της τραμαδόλης στην αγορά; Η απάντηση βρίσκεται στην ανάγκη των γιατρών να βρουν εναλλακτικές λύσεις μέσα στην παγκόσμια κρίση των οπιοειδών. Με τα ισχυρά ναρκωτικά αναλγητικά να έχουν ενοχοποιηθεί για χιλιάδες θανάτους και εθισμούς, η τραμαδόλη προωθήθηκε ως η «ασφαλής επιλογή». Θεωρήθηκε ένα φάρμακο με μικρότερο κίνδυνο εξάρτησης και λιγότερες αναπνευστικές παρενέργειες.
Αυτή η αντίληψη οδήγησε σε μαζική συνταγογράφηση, ειδικά στις ΗΠΑ, αλλά και στην Ευρώπη. Ωστόσο, οι συγγραφείς της νέας μελέτης τονίζουν ότι πολλά από τα προηγούμενα δεδομένα ήταν ελλιπή. Μέχρι σήμερα, δεν υπήρχε μια τόσο ολοκληρωμένη αξιολόγηση που να ζυγίζει ταυτόχρονα την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια σε ένα τόσο ευρύ φάσμα ασθενών με χρόνιο πόνο.
Για να καταλήξουν σε αυτά τα συμπεράσματα, οι ερευνητές «χτένισαν» τις βάσεις δεδομένων για τυχαιοποιημένες κλινικές δοκιμές που δημοσιεύθηκαν μέχρι τον Φεβρουάριο του 2025. Εστίασαν σε μελέτες που συνέκριναν την τραμαδόλη με εικονικά φάρμακα, αποκλείοντας έτσι τον θόρυβο από άλλες θεραπείες.
Οι συμμετέχοντες είχαν μέσο όρο ηλικίας τα 58 έτη και λάμβαναν θεραπεία για διαστήματα από 2 έως 16 εβδομάδες. Το γεγονός ότι η μελέτη βασίστηκε σε τόσο αυστηρά κριτήρια προσδίδει ιδιαίτερη βαρύτητα στα πορίσματά της, καθιστώντας δύσκολο για την ιατρική κοινότητα να τα αγνοήσει.