Σε μια ακόμα ακραία προκλητική δημόσια εμφάνιση, ο Ντόναλντ Τραμπ κατηγόρησε ανοιχτά τον πρόεδρο της Νότιας Αφρικής, Σίριλ Ραμαφόσα, για «γενοκτονία των λευκών», επικεντρώνοντας τα λεγόμενα του ιδιαίτερα στους λευκούς αγρότες.
Υποστήριξε μάλιστα τους ισχυρισμούς του με ένα αποπροσανατολιστικό βίντεο και φωτογραφίες αμφίβολης προέλευσης, απαιτώντας από τον Ραμαφόσα να τα δει και να… αναλάβει δράση. Το επεισόδιο ήταν μια πράξη διπλωματικής ασέβειας χωρίς προηγούμενο, ξεπερνώντας ακόμη και τη διάσημη αντιπαράθεση Τραμπ και Βανς με τον Ουκρανό πρόεδρο Ζελένσκι.
Το περιστατικό δεν είναι μεμονωμένο. Ο Τραμπ και ο αντιπρόεδρος του, Βανς, έχουν εδώ και καιρό εντάξει τη ρητορική περί «λευκού αφανισμού» στη Νότια Αφρική στο ευρύτερο ακροδεξιό τους αφήγημα περί δίωξης των λευκών. Παρότι η κυβέρνησή τους έχει σχεδόν κλείσει τις πόρτες στους πρόσφυγες, έχουν ανοίξει μια ειδική εξαίρεση για τους λευκούς «Αφρικάνερς» – τους απογόνους των Ευρωπαίων που κυβέρνησαν υπό το απαρτχάιντ. Πράξη κυνική και βαθιά προσβλητική για την ίδια την ιστορική μνήμη.
Η κατηγορία περί γενοκτονίας των λευκών αγροτών έχει προωθηθεί από τον Τραμπ αλλά και τον Έλον Μασκ, που κατάγεται από τη Νότια Αφρική. Ωστόσο, δεν στηρίζεται σε κανένα πραγματικό στοιχείο. Οι ανθρωποκτονίες λευκών δεν υπερβαίνουν το 2% του συνολικού αριθμού θυμάτων, ενώ μόλις 8 από τους 26.232 φόνους που καταγράφηκαν το 2024 αφορούσαν αγρότες. Ο αριθμός αυτός δεν συνιστά στατιστικά στοχευμένη βία λόγω φυλής, όπως ισχυρίζεται ο Τραμπ.
Ο γενικός δείκτης εγκληματικότητας στη Νότια Αφρική είναι υψηλός με 45 ανθρωποκτονίες ανά 100.000 κατοίκους και πλήττει ευρέως όλες τις κοινωνικές ομάδες, ανεξαρτήτως χρώματος ή επαγγέλματος.
Ούτε στο ζήτημα των απαλλοτριώσεων υπάρχει βάση για τις αιτιάσεις Τραμπ. Αν και η κυβέρνηση Ραμαφόσα ψήφισε φέτος έναν νόμο που επιτρέπει την απαλλοτρίωση χωρίς αποζημίωση, το μέτρο αυτό είναι περιορισμένης εμβέλειας, δεν έχει ακόμη εφαρμοστεί και υπόκειται σε δικαστικό έλεγχο. Η Νότια Αφρική διαθέτει ένα ισχυρό νομικό σύστημα που προστατεύει τα δικαιώματα ιδιοκτησίας.
Η πραγματική πρόκληση στη Νότια Αφρική δεν είναι η υποτιθέμενη δίωξη των λευκών, αλλά το γεγονός ότι 30 χρόνια μετά το τέλος του απαρτχάιντ, η κατανομή της γης παραμένει βαθιά άνιση. Οι λευκοί αποτελούν μόλις το 7% του πληθυσμού, αλλά εξακολουθούν να κατέχουν περίπου το 72% της αγροτικής γης. Το 1994, οι λευκοί – που τότε ήταν 11% – κατείχαν το 86% της γης.
Παρά τις προσπάθειες του κυβερνώντος κόμματος ANC για αναδιανομή, η πρόοδος ήταν αργή και αποσπασματική. Η αποτυχία αυτή τροφοδότησε ριζοσπαστικές φωνές, όπως αυτή του Τζούλιους Μαλέμα, ηγέτη των «Οικονομικών Μαχητών για την Ελευθερία» (EFF), που ζητά μαζικές καταλήψεις γης που ανήκει σε λευκούς.
Στο βίντεο που παρουσίασε ο Τραμπ στον Ραμαφόσα, περιλαμβανόταν απόσπασμα με τον Μαλέμα να τραγουδά το «Kill the Boer», ένα τραγούδι της αντιρατσιστικής παράδοσης. Ο πρόεδρος Ραμαφόσα εξήγησε ότι το τραγούδι αυτό έχει ήδη εξεταστεί στα δικαστήρια και αποδείχθηκε πως ο λόγος που εκφέρει είναι λόγος με συμβολική και όχι κυριολεκτική σημασία, ελευθερία που κατοχυρώνεται από το σύνταγμα. Ο Τραμπ απαίτησε τη σύλληψη του Μαλέμα, αποδεικνύοντας για άλλη μια φορά την αδιαφορία του για τους θεσμούς των άλλων χωρών.
Το πραγματικό πρόβλημα: Όχι ριζοσπαστισμός, αλλά μετριοπαθής αδράνεια
Ορισμένοι δυτικοί φοβούνταν ότι το ANC θα γινόταν ριζοσπαστικό μετά τη μετάβαση στη δημοκρατία. Στην πράξη όμως, το κόμμα έχει ακολουθήσει μετριοπαθή πολιτική, τιμώντας την κληρονομιά του Νέλσον Μαντέλα. Οι επικρίσεις προς το ANC αφορούν περισσότερο την αδυναμία του να επιφέρει ουσιαστική αλλαγή παρά την ύπαρξη κάποιου επιθετικού σχεδίου αναδιανομής.
Το ANC έχασε την κοινοβουλευτική του πλειοψηφία για πρώτη φορά στις τελευταίες εκλογές και προτίμησε να σχηματίσει κυβέρνηση με τη φιλελεύθερη Δημοκρατική Συμμαχία – το κόμμα που εκπροσωπεί κυρίως λευκούς και επιχειρηματικά συμφέροντα – αντί για τους ριζοσπάστες της EFF.
Η σύγκρουση με τον Ραμαφόσα εξυπηρετεί κυρίως εσωτερικές πολιτικές σκοπιμότητες. Πρόκειται για μια θεατρική κίνηση προς το ακροδεξιό ακροατήριο του Τραμπ, που ενισχύει τη ρητορική της «αντιστροφής του ρατσισμού». Η πραγματικότητα όμως είναι πολύ πιο σύνθετη: η ιστορική αδικία της απαλλοτρίωσης της γης των μαύρων κατά τη διάρκεια του απαρτχάιντ και η μη επανόρθωσή της αδικίας αυτής σήμερα.
Η στάση του Τραμπ υπονομεύει τη διεθνή εικόνα των ΗΠΑ και στέλνει το μήνυμα ότι η αλήθεια είναι δευτερεύουσα όταν πρόκειται για το πολιτικό του show. Αντί να ενισχύσει τις σχέσεις με ανεξάρτητες δημοκρατίες όπως η Νότια Αφρική, ωθεί τους εταίρους πιο κοντά σε άλλες δυνάμεις, όπως η Κίνα ή η Ρωσία.
*Με πληροφορίες από τον ξένο τύπο