Η δήλωση Σάλεχ δεν έγινε σε πολιτικό κενό. Προηγήθηκε η επίσκεψή του στην Αθήνα και οι επαφές του με την ελληνική πολιτική ηγεσία, καθώς και η πρόσφατη παρουσία του στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ στο Κάιρο, όπου συζητήθηκαν, μεταξύ άλλων, ζητήματα θαλάσσιων οριοθετήσεων.
Το timing, σε συνδυασμό με τις ευρύτερες ανακατατάξεις στην Ανατολική Μεσόγειο, προσδίδει στη δήλωση αυξημένο ειδικό βάρος – χωρίς ωστόσο να αίρει αυτομάτως τις βαθιές αντιφάσεις του λιβυκού πολιτικού τοπίου.
Αρχική / Πολιτική Πόσο κοντά είμαστε σε ακύρωση του Τουρκολιβυκού Μνημονίου – Τα μηνύματα της Βεγγάζης σε Ελλάδα και Τουρκία Η Λιβύη απορρίπτει το μνημόνιο, αλλά μιλά για διαπραγματεύσεις με Ελλάδα, Αίγυπτο και Τουρκία – Ποια είναι τα κρίσιμα ερωτήματα για Κρήτη και θαλάσσια όρια
07:25, 18.12.2025 Your browser does not support the audio element.
Ο Ακίλα Σάλεχ επανέλαβε με έμφαση ότι η Βουλή των Αντιπροσώπων είναι η μόνη αρμόδια αρχή για την κύρωση διεθνών συμφωνιών. Το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο, όπως σημείωσε, ουδέποτε κατατέθηκε προς έγκριση στο λιβυκό Κοινοβούλιο και ως εκ τούτου δεν δεσμεύει το λιβυκό κράτος. «Ό,τι στηρίζεται στην παρανομία παραμένει παράνομο, ανεξάρτητα από το πόσος χρόνος περνά», δήλωσε χαρακτηριστικά.
Η τοποθέτηση αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς φαίνεται πως απονομιμοποιεί – σε θεσμικό επίπεδο – κάθε προσπάθεια εφαρμογής του Μνημονίου στην πράξη. Παράλληλα, κλείνει την πόρτα στα σενάρια κύρωσής του από τη Βουλή της Ανατολικής Λιβύης, τα οποία είχαν αναζωπυρωθεί το περασμένο καλοκαίρι μέσα από αλλεπάλληλα δημοσιεύματα.
Η Άγκυρα εισήλθε δυναμικά στη Λιβύη από το 2019, στηρίζοντας στρατιωτικά την κυβέρνηση της Τρίπολης όταν αυτή απειλήθηκε από τις δυνάμεις του Χαλίφα Χαφτάρ. Ακύρωσε στην πράξη το ευρωπαϊκό εμπάργκο όπλων, παγίωσε στρατιωτική παρουσία και εξασφάλισε τη σύναψη του Τουρκολιβυκού Μνημονίου.
Τα επόμενα χρόνια, ωστόσο, η τουρκική στρατηγική εξελίχθηκε. Μετά τις καταστροφικές πλημμύρες του 2023 στην Ντέρνα, η Άγκυρα επιχείρησε να «ρίξει γέφυρες» και προς την Ανατολική Λιβύη, διεκδικώντας ρόλο στην ανοικοδόμηση και αναζητώντας επιρροή στη Βεγγάζη, χωρίς να εγκαταλείψει την Τρίπολη και τον Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπέιμπα. Έτσι, βρέθηκε να παίζει ταυτόχρονα σε δύο λιβυκά ταμπλό, πιέζοντας παράλληλα τη Βουλή των Αντιπροσώπων να αναγνωρίσει το Μνημόνιο του 2019 – κάτι που μέχρι σήμερα δεν έχει συμβεί.
Όπως η Τουρκία, έτσι και ο Χαλίφα Χαφτάρ διατηρεί πολλαπλές γραμμές επικοινωνίας. Άλλοι από τους υιούς του επισκέπτονται την Αθήνα, άλλοι την Άγκυρα. Όπως αναφέρουν διπλωματικές πηγές, το λιβυκό τοπίο παραμένει βαθιά κατακερματισμένο, με θεσμικές αντιφάσεις που καθιστούν τη σταθερότητα ζητούμενο.
Σε αυτό το περιβάλλον, συνεχίζουν οι ίδιες πηγές, η τουρκική στρατιωτική παρουσία προβάλλεται από την Άγκυρα ως «αναγκαία», καθώς η Λιβύη – πλούσια σε πετρέλαιο και γεωγραφικά κομβική νότια της Κρήτης – αποτελεί για την Τουρκία ενεργειακό, γεωπολιτικό και στρατηγικό προγεφύρωμα, αλλά και μοχλό πίεσης προς την Ευρώπη, ιδίως στο μεταναστευτικό.
Παράλληλα, όμως, τα τουρκικά περιθώρια στενεύουν. Όπως όλα δείχνουν, η Ουάσιγκτον εμφανίζει ανανεωμένο ενδιαφέρον για τη Λιβύη, με αιχμή τα ενεργειακά. Ο ειδικός απεσταλμένος Μασάντ Μπούλος και μια ομάδα Αμερικανών αξιωματούχων προωθούν αμερικανικά – όχι τουρκικά – συμφέροντα, ενώ στο εσωτερικό της Τουρκίας πληθαίνουν οι αναλύσεις περί εντεινόμενης απομόνωσης στην Ανατολική Μεσόγειο.
Γνώστες της γεωπολιτικής σκακιέρας σημειώνουν ότι η σκιά στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις, σε συνδυασμό με τις εξελίξεις σε Κύπρο, Λίβανο, Ισραήλ και Συρία, θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα περιβάλλον αυξημένων αβεβαιοτήτων για την Άγκυρα.
Όπως προκύπτει, παρά τη σαφή απόρριψη του Τουρκολιβυκού Μνημονίου, ο Ακίλα Σάλεχ δεν υιοθετεί τις ελληνικές θέσεις για τις θαλάσσιες οριοθετήσεις. Αντιθέτως, αμφισβητεί την επήρεια της Κρήτης στην οριοθέτηση ΑΟΖ, θέση που γεννά εύλογα ερωτήματα για τα ελληνικά συμφέροντα στην περιοχή. Η δήλωση, συνεπώς, δεν συνιστά «δικαίωση» της Αθήνας, αλλά ένα παράθυρο διαλόγου με σαφείς λιβυκές κόκκινες γραμμές, σχολιάζουν ανώτατοι αξιωματούχοι.
Σε νομικό επίπεδο, ειδικοί επισημαίνουν ότι ούτε η υποθετική κύρωση ούτε η σημερινή απόρριψη του Μνημονίου μεταβάλλουν άμεσα το καθεστώς του στο διεθνές δίκαιο. Η ακύρωση μιας διακρατικής συμφωνίας μπορεί να προκύψει είτε με απόσυρση υπογραφών – εξαιρετικά δύσκολο σενάριο – είτε με σύναψη νέας συμφωνίας που να την αντικαθιστά, ή με προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.
Σημειώνεται ότι η Λιβύη αναγνωρίζει πλήρως τη δικαιοδοσία του Δικαστηρίου, γεγονός που καθιστά αυτό το ενδεχόμενο πιο ρεαλιστικό απ’ ό,τι σε άλλες περιπτώσεις.
Η δήλωση Σάλεχ, σε συνδυασμό με τη διατήρηση ανοιχτών διαύλων επικοινωνίας Ελλάδας–Λιβύης και τυχόν επανεκκίνηση τεχνικών επαφών, θεωρείται θετική εξέλιξη για την Αθήνα.
Ταυτόχρονα, όμως, αποτυπώνει τη ρευστότητα και τις εσωτερικές αντιφάσεις της Λιβύης: άλλοι θεσμικοί παράγοντες επικρίνουν την ελληνική στάση, ενώ η Τρίπολη εξακολουθεί να στηρίζει το Μνημόνιο.
Το κρίσιμο ερώτημα – αναφέρουν γνώστες του θέματος – παραμένει εάν αυτή η εξέλιξη μπορεί να αποτελέσει καταλύτη για μια ευρύτερη περιφερειακή συνεννόηση – ενδεχομένως στο πλαίσιο ενός πολυμερούς σχήματος στην Ανατολική Μεσόγειο ή ακόμη και μέσω δικαστικής οδού.