«Ο πόλεμος είναι ειρήνη, η ειρήνη είναι πόλεμος». Σε συντονισμό με τους μεγάλους κατασκευαστές όπλων, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν φαίνεται να έχει υιοθετήσει το περίφημο ρητό από το δυστοπικό μυθιστόρημα του Τζορτζ Όργουελ «1984».
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η αμυντική βιομηχανία έχουν συνεργαστεί συστηματικά τα τελευταία χρόνια ώστε οι επενδύσεις στην άμυνα να χαρακτηριστούν «βιώσιμες», ανοίγοντας τον δρόμο για τη διοχέτευση κεφαλαίων από πράσινα και «κλιματικής μετάβασης» επενδυτικά κεφάλαια σε πολεμικές βιομηχανίες. Ακόμα και σε ισραηλινές που δρουν στη Γάζα!
Το αποτέλεσμα, σύμφωνα με μία μεγάλη έρευνα των El País (Ισπανία), IrpiMedia (Ιταλία) και Mediapart (Γαλλία) που συντονίστηκε από το Voxeurop, είναι ότι, μέχρι το 2025, οι πράσινες επενδύσεις σε αμυντικές εταιρείες υπερβαίνουν τα 50 δισεκατομμύρια ευρώ,
Η αρχή αυτής της στροφής τοποθετείται στο 2021, όταν τέθηκε σε ισχύ ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός που σχεδιάστηκε για να περιορίσει το «πράσινο ξέπλυμα» και να καταστήσει διαφανείς τις επενδύσεις που παρουσιάζονται ως βιώσιμες.
Ωστόσο, τον Οκτώβριο του ίδιου έτους η Ένωση Αεροδιαστημικής, Ασφάλειας και Άμυνας Ευρώπης (ASD) – όπου συμμετέχουν κολοσσοί όπως οι Safran, Airbus, Rheinmetall, Leonardo και BAE Systems – κατέθεσε έγγραφο θέσεων ζητώντας ρητά την ένταξη της πολεμικής παραγωγής στις «πράσινες» επενδύσεις.
Η απάτη γίνεται με την αλλαγή του νοήματος της λέξης «βιωσιμότητα» στο ευρωπαϊκό λεξιλόγιο .Στο έγγραφο αυτό, η ASD υποστήριξε ότι η άμυνα είναι «ζωτικής σημασίας για την ασφάλεια», η οποία, με τη σειρά της, θεωρείται προϋπόθεση για την ειρήνη, την ευημερία και τη βιώσιμη ανάπτυξη.
Αυτή η συλλογιστική – ότι η στρατιωτική ισχύς αποτελεί προϋπόθεση της βιωσιμότητας – γίνεται η κεντρική γραμμή επιχειρηματολογίας της βιομηχανίας.
Η αλματώδης αύξηση των πράσινων κεφαλαίων που επενδύονται σε πολεμικές βιομηχανίες
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022 προσέφερε κρίσιμη πολιτική νομιμοποίηση σε αυτή την ατζέντα. Τον Φεβρουάριο του 2022, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζήτησε αύξηση των κονδυλίων για τον αμυντικό τομέα, δηλώνοντας ότι οι πολιτικές βιώσιμης χρηματοδότησης πρέπει να παραμείνουν «συνεπείς» με τις προσπάθειες της ΕΕ να διευκολύνει την πρόσβαση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας σε χρηματοδότηση και επενδύσεις.
Μέσα από στοχευμένη γλώσσα σε κανονιστικά κείμενα, η Ένωση άρχισε σταδιακά να επεκτείνει τον ορισμό της «βιωσιμότητας» ώστε να χωράει και την άμυνα και την ασφάλεια. Ο καθηγητής Alberto Alemanno, ιδρυτής του The Good Lobby, περιγράφει αυτή την εξέλιξη όχι ως φυσική συνέπεια των γεωπολιτικών εξελίξεων, αλλά ως αποτέλεσμα «επιδέξιας και συντονισμένης στρατηγικής επικοινωνίας και άσκησης πίεσης» από εθνικούς βιομηχανικούς ηγέτες και εμπορικές ενώσεις.
Οι αριθμοί δείχνουν το μέγεθος της μετατόπισης. Το 2025, 104 εταιρείες μοιράστηκαν 49,8 δισεκατομμύρια ευρώ σε πράσινες επενδύσεις, εκ των οποίων 27 ευρωπαϊκές επιχειρήσεις έλαβαν σχεδόν το μισό ποσό.
Μεγαλύτερη δικαιούχος είναι η γαλλική Safran, με 5,6 δισεκατομμύρια ευρώ, ακολουθούμενη από τη γερμανική Rheinmetall με 4 δισεκατομμύρια. Στη λίστα με τις εταιρείες που προσελκύουν σημαντικά «πράσινα» κεφάλαια συγκαταλέγονται επίσης οι MTU Aero Engines (Γερμανία), Leonardo (Ιταλία), η ολλανδική θυγατρική της Airbus, Thales (Γαλλία), Indra (Ισπανία), Saab (Σουηδία), καθώς και οι βρετανικές Rolls Royce και BAE Systems. Εκτός Ευρώπης, κυριαρχούν οι αμερικανικές Howmet Aerospace, General Electric, Axon, Boeing, TransDigm και RTX, προσελκύοντας συνολικά 13 δισεκατομμύρια ευρώ πράσινων κεφαλαίων.
Μια από τις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις που αναφέρει η έρευνα είναι η ισραηλινή εταιρεία όπλων Elbit Systems. Η Elbit Systems συμμετέχει άμεσα στον πόλεμο στη Γάζα και, παρ’ όλα αυτά, περιλαμβάνεται σε κεφάλαια που φέρουν ετικέτες όπως «κλιματική μετάβαση» ή «ESG».
Μετά τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου 2023, η μετοχή της Elbit Systems υπερδιπλασιάστηκε, ενώ μόνο το 2024 η εταιρεία εξασφάλισε συμβάσεις άνω των 5 δισεκατομμυρίων δολαρίων από το Υπουργείο Άμυνας του Ισραήλ.
Πράσινα κεφάλαια, ύψους εκατομμυρίων ευρώ, όπως τα “ESG Optimized” και “BGF Climate Transition” έχουν επενδυθεί στην εταιρεία, προσφέροντας ένα χειροπιαστό παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο τα ίδια κεφάλαια που διαφημίζονται ως φιλικά προς το κλίμα συνδέονται με ενεργούς παραγωγούς όπλων σε εμπόλεμες ζώνες.
Το ανθρώπινο και ηθικό κόστος αυτής της σύζευξης πράσινης χρηματοδότησης και πολεμικής βιομηχανίας αναδεικνύουν ειδικοί που μίλησαν στους δημοσιογράφους της έρευνας.
Η Attiya Waris, ανεξάρτητη εμπειρογνώμονας του ΟΗΕ για το εξωτερικό χρέος και τα ανθρώπινα δικαιώματα, σημειώνει ότι «είναι πολύ κερδοφόρο να επενδύει κανείς σε παραγωγούς όπλων, ειδικά αν αυτοί λαμβάνουν και πράσινη χρηματοδότηση».
Ο Nicola Koch, από το Sustainable Finance Observatory, απορρίπτει ευθέως την ιδέα ότι οι παραγωγοί όπλων μπορούν να θεωρηθούν βιώσιμες επενδύσεις: το τελικό προϊόν τους, λέει, «είναι να βλάπτει, να καταστρέφει ή να σκοτώνει».
Από την πλευρά του, ο Δρ. Iain Overton, εκτελεστικός διευθυντής της οργάνωσης Action on Armed Violence, λέει ότι η απόσταση ανάμεσα σε μια «ηθική» επένδυση και ένα πραγματικό χτύπημα στη Γάζα είναι πολύ πιο άμεση και ανιχνεύσιμη «από ό,τι θα ήθελε να παραδεχτεί η βιομηχανία».
Τον Νοέμβριο του 2024, ο Tommy Piemonte, στέλεχος της γερμανικής τράπεζας Pax-Bank für Kirche und Caritas – ενός ιδρύματος με θρησκευτικό και ηθικό προσανατολισμό – αποβλήθηκε από συνάντηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής όταν αμφισβήτησε τη «βιωσιμότητα» της αμυντικής βιομηχανίας.
Ο Piemonte ζήτησε διευκρινίσεις για τη σκοπιμότητα της σήμανσης των αμυντικών εταιρειών ως βιώσιμων, κάτι που, σύμφωνα με την έρευνα, οδήγησε στην απομάκρυνσή του από τη συνεδρίαση. Η «πράσινη» πολεμική βιομηχανία πυροβολεί και την κριτική.