Το δέος του Μαουτχάουζεν στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος
Ένα αντιπολεμικό ντοκιμαντέρ που βασίζεται σε κείμενο Ιάκωβου Καμπανέλλη και μουσική Μίκη Θεοδωράκη.
Ο συνθέτης και ο συγγραφέας σε ένα στιγμιότυπο από την ταινία των Παναγιώτη Κουντουρά και Αρίσταρχου Παπαδανιήλ που γυρίστηκε στο πρώην στρατόπεδο συγκέντρωσης της Αυστρίας
«Εμάς που κείμεθα εδώ μην μας ξεχνάτε. Γιατί η λήθη του κακού είναι η άδεια για την επανάληψή του». Η φράση του θεατρικού συγγραφέα, στιχουργού και ακαδημαϊκού Ιάκωβου Καμπανέλλη (1921-2011) συμπυκνώνει άψογα το νόημα του έργου. Η τραγική ανθρώπινη ιστορία που κρύβεται πίσω από το φημισμένο, αδημοσίευτο κείμενο του επιζώντος από τα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης Καμπανέλλη αποτελεί τη βασική ύλη του αντιπολεμικού ντοκιμαντέρ «Mauthausen» των Παναγιώτη Κουντουρά και Αρίσταρχου Παπαδανιήλ.
Το σκηνοθετικό δίδυμο επιχειρεί να μεταφέρει μέσω ενός ιδιότυπου λυρισμού (τον οποίο επισφραγίζει η θρυλική μουσική του Μίκη Θεοδωράκη) το ισχυρό αντιφασιστικό και διαχρονικό μήνυμα του έργου που φαντάζει σήμερα πιο επίκαιρο από ποτέ. Η ιστορική μνήμη που κουβαλά μέσα του το κείμενο του Ι. Καμπανέλλη «Οδοιπορικό Μαουτχάουζεν – Μάιος 1988» αναδεικνύεται στο ντοκιμαντέρ με ένα θέαμα αδόκιμο σε μια πρώτη ανάγνωση –οι χορογραφίες των μελλοθάνατων αρχικά ξενίζουν– αλλά και με σκληρά λόγια που μέσα στην παραδοξότητα και την απόγνωσή τους κρύβουν σοφία («εδώ πέρα για να γλιτώσεις χρειάζεται μια κρούστα τρέλας γύρω από το μυαλό – μπορείς να το πετύχεις αυτό;») και απόγνωση.
Τον Μάιο του 1988 δόθηκε μέσα στο στρατόπεδο Μαουτχάουζεν μια συγκλονιστική συναυλία σε διεύθυνση Μίκη Θεοδωράκη, με τη Μαρία Φαραντούρη, την Ελινοάρ Μοάβ και την Γκιζέλα Μάι να ερμηνεύουν τα τραγούδια από την «Μπαλάντα του Μαουτχάουζεν» που είχε γράψει ο συνθέτης σε στίχους του Καμπανέλλη. Φυσικά, η κύρια πηγή έμπνευσης για τον στιχουργό ήταν οι μνήμες φρίκης από όσα έζησε εκεί για περίπου δυόμισι χρόνια. Η διάσημη καντάτα του Μίκη Θεοδωράκη συνεισφέρει απόλυτα στις πιο συγκινητικές στιγμές του φιλμ. Στις πλέον τελετουργικές σεκάνς του διάρκειας 91 λεπτών ποιητικού ντοκιμαντέρ, η κάμερα αγκαλιάζει με θέρμη όλες τις γωνιές του πρώην στρατοπέδου. Είναι δύσκολο να φανταστεί ο θεατής του ντοκιμαντέρ πώς μέσα σε έναν τόσο ατμοσφαιρικό –σχεδόν ιερό– χώρο βρήκε πρόσφορο έδαφος να παρεισφρήσει η φρίκη. Στα εργαλεία των συν-σκηνοθετών ξεχωρίζουν ακόμη η χρήση αρχειακού υλικού με σκληρές φωτογραφίες από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, η συναισθηματική ένταση που προκαλεί ο κάπως στομφώδης σε ορισμένα σημεία λόγος του αφηγητή και το επιδέξιο μοντάζ που κολλάει αρκετά εύστοχα στην αισθητική ενός άρτιου εικαστικού έργου με τον τολμηρό πολιτικό λόγο.
«Κι όμως κάποτε χώρεσαν εδώ όλα όσα γίνονταν στην Ευρώπη» ακούμε σε κάποια σκηνή της ταινίας που γυρίστηκε στο πρώην στρατόπεδο συγκέντρωσης Μαουτχάουζεν της Αυστρίας και προβάλλεται με αφορμή το «Αφιερωματικό έτος Μίκη Θεοδωράκη», για τα 100 χρόνια από τη γέννησή του.
ΙΝFO
Ταινιοθήκη της Ελλάδος, σήμερα Κυριακή 23/11 στις 17.30