Κάπου μακριά, πολύ μακριά από δω, στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, στο Μεξικό, σήμερα κάποιοι θα βγουν στους δρόμους κρατώντας άδειες βαλίτσες. Το θέαμα θα ξενίσει τους τουρίστες, αλλά θα είναι τόσοι πολλοί αυτοί που θα περπατούν κουνώντας επιδεικτικά τις άδειες βαλίτσες, που όλοι θα σκεφτούν πως κάτι περίεργο συμβαίνει. Όντως…
Κάποιοι άλλοι, που θα βρεθούν, στην από κει πλευρά, στις Φιλιππίνες, θα δουν τους ντόπιους να αναζητούν σφαιρικά φρούτα. Θα κάνουν σαν… τρελοί να βρουν τα πιο στρόγγυλα φρούτα για το γιορτινό τραπέζι και πάλι, όσοι τους δουν θα σκεφτούν πως κάτι περίεργο συμβαίνει.
Πιο κοντά, εδώ στα μέρη μας, στα χωριά της Μακεδονίας, σε πολλές εξώπορτες θα κρεμαστούν πλεξίδες με μεγάλα κρεμμύδια, κόκκινα και άσπρα. Μα κρεμμύδια πρωτοχρονιάτικα; Περίεργο κι αυτό.
Τον γύρο του κόσμου θα κάνουν οι εικόνες -και οι ήχοι- από τις καμπάνες που χτυπούν δαιμονισμένα στην Ιαπωνία και σε περιοχές όπου κυριαρχεί ο Βουδισμός, ενώ κανείς δεν θα παραξενευτεί που θα δει τους Βραζιλιάνους να πηδούν πάνω στα κύματα στην αφρισμένη θάλασσα.
Παραμονή Πρωτοχρονιάς σήμερα και οι κάτοικοι του πλανήτη Γη ετοιμάζονται να φορτώσουν έναν ακόμη χρόνο στις πλάτες τους, να υποδεχτούν τον νέο με χαρά και προσμονή, με όνειρα και ελπίδα για το 2026.
Όλοι θα βρεθούμε γύρω από ένα γιορτινό τραπέζι με καλούδια, θα φάμε, θα πιούμε, θα χορέψουμε, θα ευχηθούμε. Τα κλασικά δηλαδή… Αλλά προσοχή, δεν βάζουμε σήμερα πλυντήριο, γιατί όπως ο κάδος ανακατεύει τα ρούχα για να τα καθαρίσει, έτσι ταραγμένη θα είναι όλη η χρονιά μας. Γιατί ο θυελλώδης θεός Βόταν περιπλανιέται με τον στρατό των πνευμάτων του την παραμονή της Πρωτοχρονιάς -ναι, ναι, πιστέψτε το! – και μπορεί να παγιδευτεί στα κρεμασμένα ρούχα ως απρόσκλητος επισκέπτης. Δεν θα τον θέλαμε στην παρέα μας.
Αυτά και άλλα, ακόμη πιο περίεργα θα συμβούν σε χώρες και σπίτια που διατηρούν παραδόσεις χρόνων πολλών και συντηρούν αρχέγονες μορφές πολιτισμικής ρίζας. Τότε που άρχισαν όλα… Μια βόλτα στον κόσμο και σε χώρες κοντινές και μακρινές προς την Ελλάδα, αποκαλύπτει τα πιο παράξενα έθιμα με τα οποία ο κόσμος υποδέχεται τη νέα χρονιά.
«Τα έθιμα της παραμονής της Πρωτοχρονιάς δεν είναι απλώς πολιτιστικές παραδόσεις, αλλά πληρούν μια σημαντική ψυχολογική ασφάλεια και άνεση: δίνουν στους ανθρώπους την αίσθηση ότι μπορούν να επηρεάσουν ενεργά την ευτυχία και το μέλλον τους. Τελετουργίες όπως το να τρώνε δώδεκα σταφύλια ή να βγάζουν μια βαλίτσα έξω δημιουργούν μια βάση επανεκκίνησης και καλλιεργούν την πίστη σε ένα θετικό νέο ξεκίνημα. Τέτοιες τελετουργίες αντιμετωπίζουν θεμελιώδεις ψυχολογικές επιθυμίες για ασφάλεια, αίσθηση του ανήκειν. Κι αυτό εμείς το βλέπουμε εδώ, στη Σχολή μας, όπου συναναστρεφόμαστε με φοιτητές από 100 χώρες και βιώνουμε καθημερινά το πόσο ποικίλες είναι αυτές οι παραδόσεις και πόσο σημαντικό ρόλο παίζουν στη διαμόρφωση της ταυτότητας», δήλωσε η Δρ. Sushma Kumari, Λέκτορας και Ειδική στη Γνωστική Ψυχολογία στο Berlin School of Business and Innovation (BSBI), οι φοιτητές του οποίου συγκέντρωσαν, σε μια μεγάλη έρευνα τα πιο ασυνήθιστα έθιμα της Πρωτοχρονιάς σε όλο τον κόσμο.
Στην Ελλάδα, η παράδοση θέλει -αν και χρόνο με τον χρόνο το έθιμο περιορίζεται σε κάποια μικρά χωριά μόνο- τις νοικοκυρές να κρεμούν στις εξώπορτες των σπιτιών τους τέτοια μέρα, μια μεγάλη πλεξίδα με κρεμμύδια. Τα κρεμμύδια, που λατρεύονται από την αρχαία Ελλάδα για την ικανότητά τους να βλασταίνουν ακόμα και όταν παραμελούνται, αντιπροσωπεύουν την αναγέννηση, τη γονιμότητα και την καρποφορία. Οι Έλληνες πιστεύουν ότι το κρέμασμα ενός κρεμμυδιού στην πόρτα προάγει την προσωπική ανάπτυξη και την ευημερία του νοικοκυριού για όλη τη νέα χρονιά. Σε άλλα μέρη, οι κάτοικοι επιστρέφοντας από την εκκλησία μετά τον Όρθρο και τη Θεία Λειτουργία του Αγίου Βασιλείου, ανήμερα της Πρωτοχρονιάς, κρατούν στα χέρια ένα κρεμμύδι και το αφήνουν έξω από το σπίτι τους. Έτσι πιστεύουν πως όλη η διαδρομή από την εκκλησία ως την οικία θα είναι στρωμένη με καλοτυχία και το κρεμμύδι θα διώξει τα κακά πνεύματα και την αρνητική ενέργεια.
Στη μακρινή Κούβα βρήκαν άλλον τρόπο να διώχνουν μακριά το κακό. Λίγο πριν τα μεσάνυχτα απόψε, μερικά λεπτά πριν την αλλαγή του χρόνου, οι Κουβανοί θα βγουν στις αυλές ή στα παράθυρα των σπιτιών τους και θα πετάξουν με δύναμη έναν κουβά με βρώμικο νερό. Με την κίνησή τους αυτή ξεπλένουν την κακή τύχη, διώχνουν από τα σπίτια την ατυχία, τις αρνητικές ενέργειες που συσσωρεύτηκαν τον περασμένο χρόνο και κάνουν ένα νέο, ελπιδοφόρο ξεκίνημα.
Στις Φιλιππίνες οι αγορές φρούτων έχουν σήμερα μια ασυνήθιστη κίνηση. Όλοι αναζητούν τα πιο στρόγγυλα φρούτα και 12 από αυτά θα βρίσκονται το βράδυ στο γιορτινό τραπέζι. Το ολοστρόγγυλο, τέλειο σχήμα τους αντιπροσωπεύει την ευημερία, ενώ ο αριθμός τους, 12, αντιστοιχεί στους μήνες του χρόνου. Η πιατέλα με τα φρούτα θα στηθεί στο κέντρο του τραπεζιού και στη διάρκεια του δείπνου κανείς δεν θα τα αγγίξει. Μόλις αλλάξει ο χρόνος, οι οικοδεσπότες θα φάνε το πρώτο και οι καλεσμένοι τα υπόλοιπα.
Πρωτοχρονιά στην Ιαπωνία, ένα ταξίδι πρόκληση, αλλά για… γερά νεύρα. Γιατί απόψε το βράδυ σε όλη τη χώρα χτυπούν ασταμάτητα 108 καμπάνες. Ακριβώς 108, δυνατά και παρατεταμένα. Ξεκινούν μάλιστα κατά τις 22.00 (τοπική ώρα) και -Βούδας οίδε!!!- πότε θα σταματήσουν. Η πρακτική ονομάζεται Joya-no-Kane και είναι παλιά παράδοση των Βουδιστών. Ο αριθμός 108 αντιπροσωπεύει αυτό που είναι γνωστό στον Βουδισμό ως «γήινες επιθυμίες». Μάλιστα στην Ιαπωνία, τα μεσάνυχτα οι τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές εκπομπές κάνουν διάλειμμα στο πρόγραμμά τους και μεταδίδουν για λίγα λεπτά τον ήχο από τις καμπάνες.
Στην Ιρλανδία, λίγο πριν τα μεσάνυχτα μια ασυνήθιστη κίνηση παρατηρείται έξω από τα σπίτια που έχουν ρεβεγιόν και στις μπυραρίες. Πολλοί άνθρωποι βγαίνουν στους δρόμους για να υποδεχτούν την Πρωτοχρονιά χτυπώντας κατσαρόλες και τηγάνια. Παρότι η παράδοση αυτή τηρείται σε πολλά μέρη του κόσμου, από το Ηνωμένο Βασίλειο μέχρι την Αυστραλία, προέρχεται από την Ιρλανδία και στέλνει το μήνυμα πως τα κακά πνεύματα φεύγουν στα όρη στ΄άγρια βουνά και μένουν εκεί όλη τη χρονιά. Κι αργά το βράδυ -ή νωρίς το πρωί για την ακρίβεια- οι ελεύθερες κοπέλες κοιμούνται με ένα κλαδί από γκι κάτω από το μαξιλάρι τους για να δουν τον άντρα των ονείρων τους, τους επόμενους 12 μήνες. Λογικά εκεί οι απολήξεις των φύλλων του γκι δεν θα είναι τόσο αγκαθωτές…
Στη γειτονική Ουαλία, υπάρχει ένα έθιμο που εξελίσσεται σε όλη τη διάρκεια της ημέρας. Από την αυγή μέχρι περίπου το απόγευμα, τα παιδιά σε ομάδες πηγαίνουν από πόρτα σε πόρτα σε ένα παιχνίδι που έχει κάποιες ομοιότητες με το «trick or treat». Τραγουδώντας ή αναμεταδίδοντας στιχάκια στα κατώφλια, ανταμείβονται με δώρα, κυρίως νομίσματα και γλυκά. Τα παιδιά κρατούν στα χέρια calennig, δηλαδή ένα σουβλάκι μήλου ή πορτοκαλιού τυλιγμένο με γαρίφαλο και αποξηραμένα φρούτα, ως σύμβολο καλής τύχης. Το έχουν μαζί τους σε όλη τη μεγάλη βόλτα τους και μετά το επιστρέφουν στα σπίτια τους, όπου το αφήνουν στο γιορτινό τραπέζι μέχρι την αλλαγή του χρόνου.
Στη Ρωσία η παράδοση συνδέεται -με τι άλλο;- με τη βότκα και το αλκοόλ. Όσοι βρεθούν σε οικογενειακά τραπέζια γράφουν τις ευχές τους για την Πρωτοχρονιά σε ένα μικρό κομμάτι χαρτιού, το οποίο στη συνέχεια ρίχνουν στο ποτήρι με το ποτό τους και του βάζουν φωτιά. Καθώς το ρολόι χτυπάει μεσάνυχτα και αλλάζει ο χρόνος, πίνουν τις στάχτες με το αλκοόλ ακριβώς στον 12ο χτύπο.
Στην Τσεχία, η πρόβλεψη για καλή χρονιά, είναι αποκλειστική υπόθεση ενός… μήλου. Απόψε το βράδυ μόλις αλλάξει ο χρόνος, η οικοδέσποινα κόβει ένα μήλο στα δύο. Εάν το κέντρο περιβάλλεται από ένα αστεράκι, τους περιμένει μια καλή και τυχερή χρονιά. Εάν το κέντρο έχει σχήμα σταυρού, προμηνύονται 12 δύσκολοι μήνες.
Στη Δανία, ένα ιδιαίτερο πρωτοχρονιάτικο έθιμο είναι το άλμα από καρέκλα τα μεσάνυχτα, καθώς οι Δανοί πιστεύουν ότι πηδώντας από μια καρέκλα τη στιγμή που μπαίνει ο νέος χρόνος, «πηδούν» πάνω από το κακό και υποδέχονται το νέο έτος με καλή τύχη και μακριά από κακά πνεύματα. Σε κάποιες περιοχές της χώρας το έθιμο θέλει τους επισκέπτες των ρεβεγιόν να προσέρχονται στο τραπέζι φορώντας τα καλά τους και με δώρα… αλλά και μερικά παλιά σερβίτσια. Πιάτα, κούπες, ποτήρια, φλιτζανάκια, λίγο σπασμένα, λίγο εκτός μόδας, τα παίρνουν μαζί τους και τα σπάνε στην εξώπορτα του σπιτιού που έχει πρωτοχρονιάτικο πάρτι. Εικόνα διόλου ωραία, καθως σε πολλές πόρτες σήμερα βλέπει κανείς στοίβες από σπασμένα γυαλικά και πορσελάνες. Ευτυχώς το έθιμο αυτό γίνεται μακριά από τις Ελληνίδες νευρικές οικοδέσποινες…
Στη Σκωτία κανείς δεν κοιμάται απόψε. Όλοι είναι στους δρόμους, στα πάρκα, στις πλατείες για μια μεγάλη γιορτή, το Hogmanay. Μια γιορτή που ξεπερνά κατά πολύ τις απλές εκδηλώσεις της Πρωτοχρονιάς και περιλαμβάνει μουσική, χορό, φωτιές, πομπές με δάδες και την παράδοση του «first-footing» (το πρώτο άτομο που μπαίνει σε σπίτι μετά τα μεσάνυχτα), ενώ έχει ιστορικές ρίζες στις παγανιστικές παραδόσεις και την απαγόρευση των Χριστουγάνων στη χώρα. Πολλοί πιστεύουν ότι χρονολογείται από τον 8ο αιώνα, όταν οι Βίκινγκς εισέβαλαν στη Σκωτία. Αυτοί οι επιδρομείς γιόρταζαν το χειμερινό ηλιοστάσιο με τεράστια πάρτι με φωτιά. Στα βόρεια νησιά Σέτλαντ, το ετήσιο φεστιβάλ φωτιάς Up-Helly-Aa συνεχίζει αυτή την παράδοση, αλλά σε όλη την υπόλοιπη χώρα έχει γίνει Hogmanay. Ο εορτασμός των Χριστουγέννων ήταν απαγορευμένος στη Σκωτία για περίπου τέσσερις αιώνες, από τα μέσα του 16ου αιώνα μέχρι και τη δεκαετία του 1950, λόγω της Προτεσταντικής Μεταρρύθμισης (Καλβινισμός), που θεωρούσε τις γιορτές υπερβολικά «καθολικές» και «πολυτελείς». Η απαγόρευση έγινε επίσημος νόμος το 1640, αναγκάζοντας τους Σκωτσέζους να γιορτάζουν κυρίως το Hogmanay (Πρωτοχρονιά), και τα Χριστούγεννα έγιναν επίσημη δημόσια αργία μόλις το 1958. Όταν το ρολόι χτυπάει μεσάνυχτα, οι Σκωτσέζοι χαιρετούν ο ένας τον άλλον με παραδοσιακές προπόσεις όπως «Lang may yer lum reek», που στη γλώσσα τους σημαίνει «long will your chimney smoke» -σε πιστή μετάφραση «για πολύ καιρό να καπνίζει η καμινάδα σου» και σε ελεύθερη «να έχεις καλή ζωή για χρόνια πολλά».
Στην Ισπανία το γλέντι σταματά 12 δευτερόλεπτα πριν την αλλαγή του χρόνου. Τότε όλοι όσοι βρίσκονται σε σπίτια ή έξω στους δρόμους, παίρνουν ένα τσαμπί σταφύλι και πρέπει να φάνε 12 ρόγες σε 12 δευτερόλεπτα – λογικά θα αναζητούν τσαμπιά με μικρές ρόγες για να προλάβουν τον χρόνο. Το έθιμο τηρείται παντού και πιστεύεται ότι φέρνει χαρά και καλή τύχη για τη χρονιά που έρχεται, καθώς και ότι διώχνει τυχόν κακά πνεύματα που μπορεί να παραμονεύουν. Η κατανάλωση σταφυλιών την παραμονή της Πρωτοχρονιάς είναι επίσης συνηθισμένη στη Λατινική Αμερική και την Ινδονησία.
Πρωτοχρονιά στη Βραζιλία σημαίνει ήλιος, θάλασσα, κοκτέιλ στις παραλίες. Όσοι βρίσκονται σήμερα σε κάποια παραθαλάσσια πόλη της Βραζιλίας βλέπουν -με έκπληξη είναι αλήθεια- πλήθος κόσμου να περπατά με αργά, αλλά σταθερά βήματα στα ρηχά της ακτογραμμής. Σαν κάτι να σχεδιάζουν, σαν κάτι να περιμένουν. Αλήθεια είναι… Περιμένουν το ρολόι να σημάνει μεσάνυχτα. Και μόλις αυτό συμβεί τρέχουν και πηδούν πάνω από επτά κύματα – ένα για κάθε ημέρα της εβδομάδας. Με αυτόν τον τρόπο, οι Βραζιλιάνοι αποτίνουν τιμή στη Yemoja, τη δική τους θεά της θάλασσας, με την ελπίδα να τους έχει καλά και να τους προστατεύει τη χρονιά που έρχεται. Είναι επίσης συνηθισμένο να φέρνουν μαζί τους και να αφήνουν στις ακτές προφορές όπως στολίδια, λουλούδια -κυρίως παπαρούνες- και πολύχρωμα κοσμήματα.
Στο Μεξικό εκτυλίσσεται ένα από τα πιο ασυνήθιστα έθιμα σε όλο τον κόσμο. Πολύς κόσμος βγαίνει σήμερα στους δρόμους κρατώντας μια άδεια βαλίτσα. Ναι, ναι, μια άδεια βαλίτσα. Άλλοι κάνουν βόλτα γύρω από το τετράγωνό τους, άλλοι ξανοίγονται πιο μακριά, πάνε σε άλλες γειτονιές. Με αυτό τον τρόπο πιστεύουν πως η χρονιά που μπαίνει θα είναι γεμάτη ταξίδια και περιπέτεια. Όσοι βρεθούν με την άδεια τους βαλίτσα έξω λίγο πριν αλλαγή του χρόνου, αρχίζουν να τρέχουν, για να επιταχύνουν τις εξελίξεις και να έρθει πιο γρήγορα το περιπετειώδες ταξίδι της νέας χρονιάς.
Στη Γερμανία το τραπέζι για την υποδοχή του νέου χρόνου έχει απαραίτητα και ψάρι, ιδανικά κυπρίνο. Για τους Γερμανούς το ψάρι είναι σύμβολο καλοτυχίας και προκοπής. Το ακόμη πιο εντυπωσιακό είναι πως πριν σημάνει μεσάνυχτα οι Γερμανοί συνηθίζουν να τρώνε τα λέπια του ψαριού σε μια κίνηση που πιστεύουν πως εγγυάται ένα γεμάτο πορτοφόλι. Όσο για το ίδιο το ψάρι, πρώτα τρώνε το πτερύγιο, αλλιώς τα χρήματα θα φύγουν… κολυμπώντας.
Στη Νότια Ιταλία, όλοι βρίσκουν ευκαιρία σήμερα να ξεφορτωθούν το παρελθόν και τις παλιές, κακές αναμνήσεις πετώντας στα σκουπίδια κατσαρόλες, τηγάνια, ηλεκτρονικά είδη, ακόμη και έπιπλα. Ό,τι παλιό και άχρηστο που συνδέεται με μια κακή στιγμή ή απλώς είναι περιττό στο σπίτι και τη ζωή τους, το μεταφέρουν σε ειδικούς χώρους απόθεσης σκουπιδιών και το αφήνουν εκεί με πολλή χαρά. Βρίσκουν κι άλλους που πετούν πράγματα και χαρούμενοι ανταλλάσσουν ευχές και αγκαλιές.
Σε όλη την Ιταλία από την άλλη, στη Βόρεια, την Κεντρική και τη Νότια οι νέες φορούν σήμερα κόκκινα προκλητικά εσώρουχα, με την ελπίδα το πάθος τους να ξυπνήσει τους εραστές που θα βρεθούν δίπλα τους. Όσο πιο κόκκινο κι όσο πιο προκλητικό, τόσο μεγαλύτερη είναι η φούντωση και η προσμονή για μια αξέχαστη Πρωτοχρονιά.
Στη Βόρεια Ευρώπη, τούτη τη μέρα οι νοικοκυρές δεν βάζουν πλυντήριο. Σύμφωνα με την παράδοση ο θυελλώδης θεός Βόταν -βασιλιάς των Θεών και του πολέμου στη σκανδιναβική μυθολογία, Πατέρας των Πάντων και γνωστός ως Wotan στα γερμανικά- περιπλανιέται με τον στρατό των πνευμάτων του την παραμονή της Πρωτοχρονιάς και ανακατεύει τις ζωές όπως ανακατεύονται τα άπλυτα στον κάδο, ενώ επιπλέον μπορεί να παγιδευτεί στα κρεμασμένα ρούχα ως απρόσκλητος επισκέπτης. Για μερικά άπλυτα εσώρουχα ποιος θα ήθελε να παλεύει όλο τον χρόνο με το δόρυ, τα κοράκια, τους λύκους και το οκτάποδο άλογο του Βόταν;
Με κουβάδες νερού, παπαρούνες, βαλίτσες, σταφύλια, κρεμμύδια και λέπια ψαριών, ο πλανήτης αναμένει τη νέα χρονιά κι έχει μια βάσιμη ελπίδα πως θα είναι καλύτερη από αυτή που φεύγει. Γιατί πάντα το νέο είναι καλύτερο από το παλιό. Σε όλο τον κόσμο απόψε το βράδυ μικροί και μεγάλοι θα δώσουν και θα πάρουν μια σφιχτή αγκαλιά κι ένα γλυκό φιλί. Αυτό το έθιμο δεν θα αλλάξει όσα χρόνια κι αν περάσουν. Και πάντα η ευχή θα είναι μία: ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ.