Μια έντονη επιστημονική διαμάχη έχει ξεσπάσει το τελευταίο διάστημα στον κόσμο της αστρονομίας, καθώς νέα δεδομένα αφήνουν ανοιχτό το ενδεχόμενο ότι η σκοτεινή ενέργεια – η μυστηριώδης δύναμη που θεωρείται υπεύθυνη για την επιταχυνόμενη διαστολή του Σύμπαντος – μπορεί να μεταβάλλεται με τρόπους που ανατρέπουν όσα γνωρίζουμε μέχρι σήμερα για τον χρόνο και τον χώρο. Ads Σύμφωνα με ανάλυση νοτιοκορεατικής ερευνητικής ομάδας, αντί το Σύμπαν να συνεχίζει να διαστέλλεται επ’ αόριστον, υπάρχει το ενδεχόμενο οι γαλαξίες να αρχίσουν ξανά να έλκονται μεταξύ τους λόγω της βαρύτητας, οδηγώντας τελικά σε ένα σενάριο που οι αστρονόμοι αποκαλούν «Μεγάλη Σύνθλιψη» (Big Crunch). Ads Όπως αναφέρει το BBC, ορισμένοι επιστήμονες θεωρούν ότι τα ευρήματα αυτά θα μπορούσαν να σηματοδοτούν μία από τις σημαντικότερες ανακαλύψεις στην αστρονομία εδώ και δεκαετίες. Άλλοι, ωστόσο, παραμένουν επιφυλακτικοί, χωρίς να έχουν καταφέρει μέχρι στιγμής να αντικρούσουν πλήρως τα συμπεράσματα της κορεατικής ομάδας. Ads Τι είναι η σκοτεινή ενέργεια
Για πολλά χρόνια, οι αστρονόμοι πίστευαν ότι η διαστολή του Σύμπαντος – που ξεκίνησε με τη Μεγάλη Έκρηξη πριν από περίπου 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια – θα έπρεπε σταδιακά να επιβραδύνεται λόγω της βαρύτητας. Ads Ωστόσο, το 1998, παρατηρήσεις μακρινών υπερκαινοφανών αστέρων (σουπερνόβα) αποκάλυψαν ότι οι γαλαξίες όχι μόνο δεν επιβραδύνονται, αλλά απομακρύνονται ο ένας από τον άλλον με ολοένα αυξανόμενο ρυθμό. Η ανακάλυψη αυτή οδήγησε στη θεωρία της σκοτεινής ενέργειας, μιας άγνωστης δύναμης που επιταχύνει τη διαστολή του Σύμπαντος.
Ορισμένες θεωρίες προχώρησαν ακόμη πιο μακριά, υποστηρίζοντας ότι ένα διαρκώς επιταχυνόμενο Σύμπαν θα μπορούσε τελικά να διαλυθεί πλήρως σε ένα καταστροφικό σενάριο που ονομάζεται «Μεγάλη Ρήξη» (Big Rip), όπου ακόμα και τα άτομα θα διαλύονταν.
Τα δεδομένα που άναψαν τη φωτιά της διαμάχης
Η τρέχουσα επιστημονική συζήτηση πυροδοτήθηκε τον περασμένο Μάρτιο από απροσδόκητα ευρήματα του Φασματοσκοπικού Οργάνου Σκοτεινής Ενέργειας (DESI), το οποίο λειτουργεί σε τηλεσκόπιο στην έρημο της Αριζόνα. Το DESI έχει σχεδιαστεί για να χαρτογραφεί την επιτάχυνση εκατομμυρίων γαλαξιών με πρωτοφανή ακρίβεια.
Τα δεδομένα του, όμως, υπέδειξαν ότι ο ρυθμός επιτάχυνσης της διαστολής του Σύμπαντος ενδέχεται να έχει αλλάξει με την πάροδο του χρόνου – κάτι που δεν συνάδει με το κυρίαρχο κοσμολογικό μοντέλο.
«Με αυτήν τη μεταβαλλόμενη σκοτεινή ενέργεια, που φαίνεται να αυξάνεται και στη συνέχεια να μειώνεται, χρειαζόμαστε έναν νέο μηχανισμό. Αυτό θα μπορούσε να ανατρέψει ολόκληρη τη φυσική», δήλωσε στο BBC News ο καθηγητής Ofer Lahav από το University College London, μέλος της ομάδας του DESI.
Η νοτιοκορεατική μελέτη και το ενδεχόμενο της «Μεγάλης Σύνθλιψης»
Τον Νοέμβριο, η Βασιλική Αστρονομική Εταιρεία (RAS) δημοσίευσε έρευνα του καθηγητή Young Wook Lee από το Πανεπιστήμιο Yonsei στη Σεούλ. Η ομάδα του επανεξέτασε τα ιστορικά δεδομένα των υπερκαινοφανών αστέρων που είχαν οδηγήσει, πριν από 27 χρόνια, στην ανακάλυψη της σκοτεινής ενέργειας.
Σε αντίθεση με προηγούμενες μελέτες, οι ερευνητές έλαβαν υπόψη την ηλικία των γαλαξιών στους οποίους παρατηρήθηκαν οι εκρήξεις, προσαρμόζοντας ανάλογα τη φωτεινότητά τους. Τα αποτελέσματα έδειξαν όχι μόνο ότι η σκοτεινή ενέργεια ενδέχεται να μεταβάλλεται, αλλά και ότι η επιτάχυνση της διαστολής του Σύμπαντος φαίνεται να επιβραδύνεται.
«Η μοίρα του Σύμπαντος θα αλλάξει», δήλωσε ο καθηγητής Lee στο BBC. «Αν η σκοτεινή ενέργεια δεν είναι σταθερή και εξασθενεί, τότε αλλάζει ολόκληρο το παράδειγμα της σύγχρονης κοσμολογίας».
Σε ένα τέτοιο σενάριο, η βαρύτητα θα μπορούσε τελικά να υπερισχύσει, οδηγώντας το Σύμπαν όχι σε Μεγάλη Ρήξη, αλλά σε Μεγάλη Σύνθλιψη.
Επιφυλάξεις και ανοιχτή επιστημονική συζήτηση
Παρότι η έρευνα έχει αξιολογηθεί από ανεξάρτητους ειδικούς και δημοσιευθεί σε έγκριτο επιστημονικό περιοδικό, αρκετοί κορυφαίοι αστρονόμοι παραμένουν σκεπτικοί. Ο καθηγητής Γιώργος Ευσταθίου από το Πανεπιστήμιο του Cambridge χαρακτήρισε τις διορθώσεις στη φωτεινότητα των σουπερνόβα «επικίνδυνες», επισημαίνοντας ότι οι συσχετίσεις με την ηλικία των γαλαξιών δεν είναι επαρκώς ισχυρές.
Η κυρίαρχη άποψη εξακολουθεί να υποστηρίζει ότι το Σύμπαν επιταχύνεται με σχεδόν σταθερή σκοτεινή ενέργεια. Ωστόσο, ο καθηγητής Lee απαντά ότι τα δεδομένα του βασίζονται σε 300 γαλαξίες και ότι η στατιστική πιθανότητα να πρόκειται για τυχαίο αποτέλεσμα είναι εξαιρετικά μικρή.
Μετά τα κορεατικά ευρήματα, δύο ανεξάρτητες ερευνητικές ομάδες επανεξέτασαν κρίσιμα δεδομένα υπερκαινοφανών αστέρων που είχαν συμβάλει στα αποτελέσματα του DESI. Αν και οι αρχικοί υπαινιγμοί μετριάστηκαν ελαφρώς, δεν έχουν καταρριφθεί, ακόμη και έπειτα από ενδελεχή έλεγχο. Το Σύμπαν μιλά ή μας ξεγελά;
Όπως σημειώνει το BBC, εκατοντάδες επιστημονικές μελέτες έχουν ήδη δημοσιευτεί και η αστρονομική κοινότητα παραμένει διχασμένη. Για τον αναπληρωτή διευθυντή της RAS, καθηγητή Robert Massey, αυτή η διαφωνία είναι υγιής.
«Ποιος δεν θέλει να καταλάβει πώς ξεκίνησε το Σύμπαν και πώς θα τελειώσει;» διερωτάται. «Η ιδέα ότι μπορούμε να συζητάμε σοβαρά για το τέλος των πάντων σε δισεκατομμύρια χρόνια από τώρα είναι, από μόνη της, συναρπαστική».
