Η Σαουδική Αραβία ξεπέρασε για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά το ετήσιο ρεκόρ εκτελέσεων, σύμφωνα με οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Όπως αναφέρει η βρετανική ομάδα Reprieve, που παρακολουθεί τις εκτελέσεις στο βασίλειο και εκπροσωπεί κρατούμενους/ες που βρίσκονται στον «διάδρομο του θανάτου», τουλάχιστον 347 άνθρωποι έχουν εκτελεστεί φέτος, έναντι 345 το 2024.
Η οργάνωση χαρακτηρίζει το 2025 «την πιο αιματηρή χρονιά» από τότε που ξεκίνησε η συστηματική καταγραφή.
Οι πιο πρόσφατες εκτελέσεις αφορούσαν δύο Πακιστανούς υπηκόους, οι οποίοι είχαν καταδικαστεί για αδικήματα που συνδέονται με ναρκωτικά.
Στη λίστα των εκτελεσθέντων περιλαμβάνονται επίσης ένας δημοσιογράφος και δύο νεαροί άνδρες που, σύμφωνα με τις πληροφορίες, ήταν ανήλικοι όταν φέρονται να διέπραξαν πράξεις που σχετίζονταν με διαδηλώσεις. Πέντε από τους/τις εκτελεσθέντες/είσες ήταν γυναίκες.
Κατά τη Reprieve, περίπου τα δύο τρίτα των εκτελέσεων σχετίζονται με αδικήματα ναρκωτικών χωρίς θανατηφόρο αποτέλεσμα – κάτι που, όπως έχει επισημάνει ο ΟΗΕ, δεν συμβαδίζει με τα διεθνή πρότυπα.
Πάνω από τους μισούς εκτελεσθέντες ήταν αλλοδαποί, γεγονός που, σύμφωνα με οργανώσεις, ενισχύει την εικόνα μιας επιθετικής πολιτικής «μηδενικής ανοχής» στο πλαίσιο ενός «πολέμου κατά των ναρκωτικών».
Η Τζιντ Μπασιούνι, επικεφαλής της Reprieve για τη θανατική ποινή στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική, δήλωσε ότι η χώρα «λειτουργεί πλέον με πλήρη ατιμωρησία», ενώ περιέγραψε ως «ενδημικές» τις πρακτικές βασανιστηρίων και εξαναγκασμένων ομολογιών στο ποινικό σύστημα.
Κατά την ίδια, πρόκειται για «βίαιη και αυθαίρετη καταστολή» που παρασύρει και αθώους, αλλά και ανθρώπους στο περιθώριο.
Την Τρίτη εκτελέστηκε ο Αιγύπτιος ψαράς Ίσαμ αλ-Σάζλι, ο οποίος είχε συλληφθεί το 2021 σε σαουδαραβικά χωρικά ύδατα και υποστήριζε ότι εξαναγκάστηκε να εμπλακεί σε διακίνηση ναρκωτικών.
Η Reprieve αναφέρει ότι 96 από τις φετινές εκτελέσεις συνδέονταν αποκλειστικά με κάνναβη (συγκεκριμένα χασίς).
Σύμφωνα με την Μπασιούνι, η λογική που διαφαίνεται είναι ότι «δεν έχει τόσο σημασία ποιον εκτελούν», όσο το να σταλεί ένα αυστηρό μήνυμα «μηδενικής ανοχής» – είτε για διαμαρτυρίες, είτε για την ελευθερία έκφρασης, είτε για τα ναρκωτικά.
Η αύξηση των εκτελέσεων για ναρκωτικά αποδίδεται, επίσης, στο ότι οι αρχές τερμάτισαν στα τέλη του 2022 μια άτυπη αναστολή τέτοιων εκτελέσεων – κίνηση που το Γραφείο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ έχει χαρακτηρίσει «βαθιά λυπηρή».
Συγγενείς κρατουμένων που έχουν καταδικαστεί σε θάνατο για υποθέσεις ναρκωτικών περιγράφουν, ανώνυμα, ότι ζουν με μόνιμο φόβο.
Ένας ανέφερε πως «οι μόνες νύχτες που κοιμάμαι» είναι Παρασκευή και Σάββατο, επειδή, όπως λέει, δεν γίνονται εκτελέσεις εκείνες τις ημέρες.
Η Reprieve σημειώνει ακόμη ότι συγκρατούμενοι βλέπουν ανθρώπους με τους οποίους μοιράζονταν χρόνια φυλακής να οδηγούνται στην εκτέλεση «κλωτσώντας και ουρλιάζοντας».
Μεταρρυθμίσεις στην καθημερινότητα, «ζοφερό» ιστορικό δικαιωμάτων
Ο ντε φάκτο κυβερνήτης της Σαουδικής Αραβίας, Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, έχει αλλάξει αισθητά την κοινωνική καθημερινότητα από τότε που έγινε διάδοχος το 2017 – ανοίγοντας τη χώρα περισσότερο προς τα έξω, περιορίζοντας τον ρόλο της «θρησκευτικής αστυνομίας» και επιτρέποντας στις γυναίκες να οδηγούν.
Ωστόσο, οργανώσεις όπως η Human Rights Watch χαρακτηρίζουν το ιστορικό ανθρωπίνων δικαιωμάτων «απογοητευτικό/ζοφερό», με τις εκτελέσεις να αποτελούν κεντρικό σημείο ανησυχίας.
Ο Τζόι Σέι (Human Rights Watch) υποστηρίζει ότι δεν φαίνεται να υπάρχει ουσιαστικό κόστος για τις αρχές από τη συνέχιση των εκτελέσεων, καθώς οι μεγάλες διοργανώσεις (ψυχαγωγία, αθλητισμός κ.λπ.) συνεχίζονται χωρίς συνέπειες.
Η Reprieve αναφέρει ότι οι οικογένειες συχνά δεν ενημερώνονται εγκαίρως, δεν παραλαμβάνουν τις σορούς και δεν πληροφορούνται πού έχουν ταφεί οι συγγενείς τους.
Οι Αρχές δεν δημοσιοποιούν τη μέθοδο εκτέλεσης, αν και εκτιμάται ότι πρόκειται για αποκεφαλισμό ή εκτέλεση με πυροβολισμό.
Ο ειδικός εισηγητής του ΟΗΕ για εξωδικαστικές, συνοπτικές ή αυθαίρετες εκτελέσεις, δρ. Μόρις Τίντμπολ-Μπινζ, κάλεσε σε άμεσο μορατόριουμ με στόχο την κατάργηση της θανατικής ποινής και ζήτησε πλήρη συμμόρφωση με διεθνείς εγγυήσεις: αποτελεσματική νομική συνδρομή, προξενική πρόσβαση για αλλοδαπούς, άμεση ενημέρωση οικογενειών, επιστροφή των λειψάνων χωρίς καθυστέρηση και δημοσίευση ολοκληρωμένων δεδομένων για ανεξάρτητο έλεγχο.
Εκτελέσεις για πράξεις ως ανήλικοι και υπόθεση δημοσιογράφου
Μεταξύ των Σαουδαράβων που εκτελέστηκαν φέτος ήταν οι Αμπντουλάχ αλ-Ντεραζί και Τζαλάλ αλ-Λαμπάντ, οι οποίοι – σύμφωνα με την Amnesty International – ήταν ανήλικοι όταν συνελήφθησαν.
Είχαν συμμετάσχει σε κινητοποιήσεις το 2011-2012 και σε κηδείες ανθρώπων που σκοτώθηκαν από δυνάμεις ασφαλείας, καταδικάστηκαν για «τρομοκρατία» και, όπως αναφέρει η Amnesty, οι δίκες τους ήταν κατάφωρα άδικες, με «ομολογίες» που φέρεται να είχαν ληφθεί υπό βασανιστήρια. Ειδικοί του ΟΗΕ είχαν ζητήσει την αποφυλάκισή τους.
Ο ΟΗΕ καταδίκασε επίσης την εκτέλεση, τον Ιούνιο, του δημοσιογράφου Τούρκι αλ-Τζάσερ, που είχε συλληφθεί το 2018 και καταδικάστηκε σε θάνατο με κατηγορίες «τρομοκρατίας» και «εσχάτης προδοσίας» για κείμενα που φέρεται να έγραψε.
Η γενική διευθύντρια της UNESCO, Οντρέ Αζουλέ, σημείωσε ότι η θανατική ποινή σε βάρος δημοσιογράφων συνιστά «ανατριχιαστική επίθεση» στην ελευθερία έκφρασης και του Τύπου.
Τον Δεκέμβριο, ειδικοί του ΟΗΕ είχαν εκφράσει ανησυχία για ομάδα 32 Αιγυπτίων και ενός Ιορδανού που καταδικάστηκαν σε θάνατο για ναρκωτικά, κάνοντας λόγο και για «φερόμενη απουσία νομικής εκπροσώπησης».
Έκτοτε, η πλειονότητα της ομάδας έχει εκτελεστεί, σύμφωνα με οργανώσεις.
Συγγενής εκτελεσθέντος είπε ότι ο άνθρωπός της τού μετέφερε πως τους κρατούμενους «τους παίρνουν σαν τα κατσίκια» για να τους σκοτώσουν.
Σε επιστολή του Ιανουαρίου 2025 – ως απάντηση σε ερωτήματα ειδικών εισηγητών – το Ριάντ ανέφερε ότι «προστατεύει και προάγει» τα ανθρώπινα δικαιώματα, ότι οι νόμοι του «απαγορεύουν και τιμωρούν» τα βασανιστήρια και ότι η θανατική ποινή επιβάλλεται μόνο για «τα πιο σοβαρά εγκλήματα», αφού ολοκληρωθούν όλες οι βαθμίδες της δικαστικής διαδικασίας.