Ύστερα από πολυήμερες διαβουλεύσεις, Ουκρανία και ΗΠΑ φαίνεται πως κατέληξαν σε μια αναθεωρημένη πρόταση ειρηνευτικής συμφωνίας για τον τερματισμό του πολέμου με τη Ρωσία.
Σύμφωνα με τις πρώτες πληροφορίες, το αρχικό σχέδιο των 28 σημείων, το οποίο θεωρήθηκε ότι οδηγούσε την Ουκρανία σε υποχωρήσεις, τροποποιήθηκε σε ένα νέο πλαίσιο 20 σημείων. Το επικαιροποιημένο σχέδιο παρουσίασε στους δημοσιογράφους ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι, όπως μεταδίδει το The Kyiv Independent.
«Έχουμε κάνει ουσιαστική πρόοδο στην οριστικοποίηση των εγγράφων», δήλωσε ο Ζελένσκι, τονίζοντας ότι μετά την υπογραφή της συμφωνίας θα προχωρήσει στη διεξαγωγή προεδρικών εκλογών.
Όπως ανέφερε, το αναθεωρημένο κείμενο, το οποίο έχει ήδη αποσταλεί στη Μόσχα για παρατηρήσεις, προβλέπει ότι η Ουκρανία θα πρέπει να οργανώσει εκλογές το συντομότερο δυνατό μετά την επίτευξη της συμφωνίας.
Παράλληλα, ο Ουκρανός πρόεδρος επισήμανε ότι το νέο αμερικανικό σχέδιο δεν απαιτεί από την Ουκρανία να εγκαταλείψει επίσημα την προοπτική ένταξης στο ΝΑΤΟ, απαίτηση που αποτελούσε βασικό όρο της ρωσικής πλευράς. Όπως σημείωσε, η απόφαση για την ένταξη ανήκει αποκλειστικά στο ΝΑΤΟ, ενώ το Κίεβο αρνήθηκε να τροποποιήσει το Σύνταγμα ώστε να αποκλείσει ρητά αυτή την επιλογή.
Ταυτόχρονα, έχει εκπονηθεί σχέδιο τριμερούς εγγύησης ασφαλείας μεταξύ Ουκρανίας, ΗΠΑ και Ευρώπης, καθώς και ξεχωριστή διμερής συμφωνία εγγυήσεων μεταξύ Ουκρανίας και Ηνωμένων Πολιτειών.
Ένα ακόμη κείμενο που βρίσκεται υπό διαμόρφωση μεταξύ Κιέβου και Ουάσιγκτον αφορά την οικονομική συνεργασία και περιγράφεται ως «οδικός χάρτης για την οικονομική ευημερία της Ουκρανίας».
Σύμφωνα με το δημοσίευμα, για να τεθεί σε ισχύ η συμφωνία απαιτείται η επικύρωσή της από το ουκρανικό κοινοβούλιο και ενδεχομένως η έγκρισή της μέσω δημοψηφίσματος, το οποίο θα μπορούσε να διεξαχθεί εντός 60 ημερών.
Ωστόσο, επισημαίνεται ότι παραμένουν ανοιχτά δύο κρίσιμα ζητήματα του σχεδίου — τα σημεία 12 και 14 — που αφορούν τον έλεγχο του πυρηνικού σταθμού της Ζαπορίζια, ο οποίος βρίσκεται υπό ρωσική κατοχή, καθώς και το καθεστώς της περιοχής του Ντονμπάς, η οποία έχει πληγεί σοβαρά από τον πόλεμο από το 2014.
Τέλος, το αναθεωρημένο κείμενο δεν περιλαμβάνει σαφή αναφορά στις προσδοκίες της Ουκρανίας για ένταξη στο ΝΑΤΟ.
1. Οι υπογράφοντες επιβεβαιώνουν ότι η Ουκρανία είναι κυρίαρχο κράτος.
2. Το έγγραφο αποτελεί πλήρη και αδιαμφισβήτητη συμφωνία μη επιθετικότητας μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας. Θα δημιουργηθεί ένας μηχανισμός παρακολούθησης για την εποπτεία της γραμμής σύγκρουσης με τη χρήση δορυφορικής μη επανδρωμένης επιτήρησης, εξασφαλίζοντας την έγκαιρη ανίχνευση παραβιάσεων.
3. Η Ουκρανία θα λάβει εγγυήσεις ασφάλειας.
4. Ο αριθμός των ενόπλων δυνάμεων της Ουκρανίας θα παραμείνει στα 800.000 άτομα σε καιρό ειρήνης.
5. Οι ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ και τα ευρωπαϊκά κράτη που υπογράφουν τη συμφωνία θα παρέχουν στην Ουκρανία εγγυήσεις «τύπου άρθρου 5». Ισχύουν τα ακόλουθα σημεία:
Α) Εάν η Ρωσία εισβάλει στην Ουκρανία, θα ξεκινήσει συντονισμένη στρατιωτική αντίδραση και θα επανέλθουν όλες οι παγκόσμιες κυρώσεις κατά της Ρωσίας.
Β) Εάν η Ουκρανία εισβάλει στη Ρωσία ή ανοίξει πυρ κατά του ρωσικού εδάφους χωρίς πρόκληση, οι εγγυήσεις ασφάλειας θα θεωρηθούν άκυρες. Εάν η Ρωσία ανοίξει πυρ κατά της Ουκρανίας, οι εγγυήσεις ασφάλειας θα τεθούν σε ισχύ.
Γ) Οι ΗΠΑ θα λάβουν αποζημίωση για την παροχή εγγυήσεων ασφάλειας. (Η διάταξη αυτή έχει καταργηθεί.)
Δ) Οι διμερείς συμφωνίες ασφάλειας που έχουν υπογραφεί στο παρελθόν μεταξύ της Ουκρανίας και περίπου 30 χωρών θα παραμείνουν σε ισχύ.
6. Η Ρωσία θα επισημοποιήσει τη στάση μη επιθετικότητας της έναντι της Ευρώπης και της Ουκρανίας σε όλους τους απαραίτητους νόμους και έγγραφα, επικυρώνοντάς τα από τη Δούμα της Ρωσίας.
7. Η Ουκρανία θα γίνει μέλος της ΕΕ σε μια σαφώς καθορισμένη ημερομηνία και θα λάβει βραχυπρόθεσμη προτιμησιακή πρόσβαση στην ευρωπαϊκή αγορά.
«Μέχρι σήμερα, ο χρόνος προσχώρησης της Ουκρανίας αποτελεί αντικείμενο διμερούς συζήτησης μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ουκρανίας, χωρίς ευρωπαϊκή επιβεβαίωση προς το παρόν», δήλωσε ο Ζελένσκι.
«Η ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί επίσης εγγύηση για την ασφάλειά μας και, ως εκ τούτου, θέλουμε να ορίσουμε μια ημερομηνία — πότε θα συμβεί αυτό. Για παράδειγμα, το 2027 ή το 2028».
8. Η Ουκρανία θα λάβει ένα πακέτο ανάπτυξης, το οποίο θα περιγράφεται λεπτομερώς σε ξεχωριστή συμφωνία και θα καλύπτει διάφορους οικονομικούς τομείς:
Α) Θα δημιουργηθεί ένα ταμείο ανάπτυξης για επενδύσεις σε ταχέως αναπτυσσόμενους κλάδους, όπως η τεχνολογία, τα κέντρα δεδομένων και η τεχνητή νοημοσύνη.
Β) Οι ΗΠΑ και οι αμερικανικές εταιρείες θα συνεργαστούν με την Ουκρανία για να επενδύσουν από κοινού στην αποκατάσταση, τον εκσυγχρονισμό και τη λειτουργία της υποδομής φυσικού αερίου της Ουκρανίας, συμπεριλαμβανομένων των αγωγών και των εγκαταστάσεων αποθήκευσης.
Γ) Θα καταβληθούν κοινές προσπάθειες για την ανοικοδόμηση των περιοχών που έχουν καταστραφεί από τον πόλεμο, με έμφαση στην αποκατάσταση και τον εκσυγχρονισμό των πόλεων και των κατοικημένων περιοχών.
Δ) Θα δοθεί προτεραιότητα στην ανάπτυξη των υποδομών.
Ε) Θα επεκταθεί η εξόρυξη ορυκτών και φυσικών πόρων.
ΣΤ) Η Παγκόσμια Τράπεζα θα παράσχει ένα ειδικό πακέτο χρηματοδότησης για να υποστηρίξει την επιτάχυνση αυτών των προσπαθειών.
Ζ) Θα συσταθεί ομάδα εργασίας υψηλού επιπέδου, η οποία θα περιλαμβάνει τον διορισμό ενός κορυφαίου παγκόσμιου εμπειρογνώμονα στον τομέα των χρηματοοικονομικών ως διαχειριστή της ευημερίας, ο οποίος θα εποπτεύει την εφαρμογή του στρατηγικού σχεδίου ανάκαμψης και τη μελλοντική ευημερία.
9. Θα δημιουργηθούν διάφορα ταμεία για την αντιμετώπιση της αποκατάστασης της ουκρανικής οικονομίας, της ανασυγκρότησης των κατεστραμμένων περιοχών και των ανθρωπιστικών ζητημάτων. Στόχος είναι η κινητοποίηση 800 δισεκατομμυρίων δολαρίων, που είναι το εκτιμώμενο κόστος των ζημιών από τον πόλεμο της Ρωσίας.
10. Η Ουκρανία θα επιταχύνει τη διαδικασία διαπραγμάτευσης μιας συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου με τις ΗΠΑ.
11. Η Ουκρανία επιβεβαιώνει τη δέσμευσή της να παραμείνει μη πυρηνικό κράτος, σύμφωνα με τη Συνθήκη για τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων.
12. Έλεγχος του πυρηνικού σταθμού Ζαπορίζια και αποκατάσταση του υδροηλεκτρικού σταθμού Καχόβκα.
Η Ουάσιγκτον προτείνει ο πυρηνικός σταθμός Ζαπορίζια να λειτουργεί από κοινού από την Ουκρανία, τη Ρωσία και τις ΗΠΑ, με κάθε χώρα να ελέγχει το 33% και τις ΗΠΑ να λειτουργούν ως κύριος επόπτης του σταθμού.
Η Ουκρανία αντιτίθεται στον ρωσικό έλεγχο του σταθμού. Το Κίεβο προτείνει ο σταθμός να διοικείται από μια κοινοπραξία των ΗΠΑ και της Ουκρανίας, όπου το 50% της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας θα πηγαίνει σε εδάφη που ελέγχονται από την Ουκρανία, ενώ οι ΗΠΑ θα καθορίζουν τη διανομή του υπόλοιπου 50%.
«Πιστεύουμε ότι για να πραγματοποιηθούν όλα αυτά και να λειτουργήσουν με ασφάλεια, ο πυρηνικός σταθμός Ζαπορίζια, η πόλη Ενεργοντάρ και ο υδροηλεκτρικός σταθμός Καχόβκα πρέπει να αποστρατιωτικοποιηθούν, επειδή επί του παρόντος υπάρχουν ρωσικά στρατεύματα και πόλεμος εκεί, και δεν υπάρχει το απαραίτητο επίπεδο ασφάλειας», δήλωσε ο Ζελένσκι.
13. Η Ουκρανία και η Ρωσία θα εισαγάγουν σχολικά μαθήματα που προωθούν την κατανόηση και την ανοχή των διαφορετικών πολιτισμών, καταπολεμούν τον ρατσισμό και τις προκαταλήψεις. Η Ουκρανία θα εγκρίνει τους κανόνες της ΕΕ σχετικά με τη θρησκευτική ανοχή και την προστασία των γλωσσών των μειονοτήτων.
14. Στις περιφέρειες Ντονέτσκ, Λουγκάνσκ, Ζαπορίζια και Χερσόν, η γραμμή των στρατιωτικών θέσεων κατά την ημερομηνία υπογραφής θα αναγνωριστεί ως η de facto πρώτη γραμμή.
Α) Να καθοριστούν οι κινήσεις των στρατευμάτων που απαιτούνται για τον τερματισμό του πολέμου και τη δημιουργία πιθανών «ελεύθερων οικονομικών ζωνών», με την Ρωσία να αποσύρει τα στρατεύματά της από αυτές τις περιοχές.
Β) Η Ρωσία πρέπει να αποσύρει τα στρατεύματά της από τα κατεχόμενα τμήματα των περιφερειών Ντνιπροπετρόφσκ, Μικολάιβ, Σούμι και Χάρκοβο, προκειμένου η συμφωνία να τεθεί σε ισχύ.
Γ) Διεθνείς δυνάμεις θα τοποθετηθούν κατά μήκος της γραμμής του μετώπου για να παρακολουθούν την εφαρμογή της συμφωνίας.
Δ) Τα μέρη συμφωνούν να ακολουθήσουν τους κανόνες και τις υποχρεώσεις που επιβάλλονται από τις Συμβάσεις της Γενεύης του 1949 και τα πρόσθετα πρωτόκολλά τους, συμπεριλαμβανομένων των καθολικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
«Βρισκόμαστε λοιπόν σε μια κατάσταση όπου οι Ρώσοι θέλουν να αποσυρθούμε από την περιφέρεια του Ντονέτσκ, ενώ οι Αμερικανοί προσπαθούν να βρουν έναν τρόπο να μην αποσυρθούμε, επειδή είμαστε αντίθετοι στην απόσυρση», δήλωσε ο Ζελένσκι.
«Ψάχνουν για μια αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη ή μια ελεύθερη οικονομική ζώνη, δηλαδή μια μορφή που θα μπορούσε να ικανοποιήσει και τις δύο πλευρές. Θεωρούμε ότι μια ελεύθερη οικονομική ζώνη είναι μια πιθανή επιλογή για ένα κυρίαρχο κράτος να επιλέξει μια τέτοια πορεία. Παλέψαμε για μια μόνο λέξη — «πιθανή». Πιστεύουμε ότι τέτοιες πιθανές οικονομικές ζώνες μπορούν να υπάρχουν», πρόσθεσε.
«Λέμε: αν συμπεριληφθούν όλες οι περιοχές και αν παραμείνουμε εκεί όπου είμαστε, τότε θα καταλήξουμε σε συμφωνία. Γι’ αυτό αναφέρεται εδώ «πιθανές ζώνες». Αλλά αν δεν συμφωνήσουμε να «παραμείνουμε εκεί όπου είμαστε», υπάρχουν δύο επιλογές: είτε ο πόλεμος θα συνεχιστεί, είτε θα πρέπει να ληφθεί κάποια απόφαση σχετικά με όλες τις πιθανές οικονομικές ζώνες».
15. Η Ρωσία και η Ουκρανία δεσμεύονται να μην χρησιμοποιήσουν βία για να αλλάξουν τις εδαφικές ρυθμίσεις και θα επιλύσουν τυχόν διαφορές με διπλωματικά μέσα.
16. Η Ρωσία δεν θα εμποδίσει τη χρήση του ποταμού Δνείπερου και της Μαύρης Θάλασσας από την Ουκρανία για εμπορικούς σκοπούς. Μια ξεχωριστή ναυτιλιακή συμφωνία θα εξασφαλίσει την ελευθερία της ναυσιπλοΐας και των μεταφορών, με την αποστρατιωτικοποίηση της ρωσικής κατεχόμενης χερσονήσου Κινμπουρν.
17. Θα συσταθεί μια ανθρωπιστική επιτροπή που θα διασφαλίζει τα εξής:
Α) Ανταλλαγή κρατουμένων «όλοι για όλους».
Β) Όλοι οι κρατούμενοι πολίτες, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών και των πολιτικών κρατουμένων, θα αφεθούν ελεύθεροι.
Γ) Θα ληφθούν μέτρα για την αντιμετώπιση των προβλημάτων και την ανακούφιση των θυμάτων του конфлиκτου.
18. Η Ουκρανία πρέπει να διεξαγάγει προεδρικές εκλογές το συντομότερο δυνατόν μετά την υπογραφή της συμφωνίας.
19. Η συμφωνία θα είναι νομικά δεσμευτική. Η εφαρμογή της θα παρακολουθείται από το Συμβούλιο Ειρήνης, υπό την προεδρία του Τραμπ. Η Ουκρανία, η Ευρώπη, το ΝΑΤΟ, η Ρωσία και οι ΗΠΑ θα συμμετέχουν σε αυτή τη διαδικασία. Οι παραβιάσεις θα οδηγήσουν σε κυρώσεις.
20. Η κατάπαυση του πυρός θα τεθεί σε ισχύ αμέσως μόλις όλες οι πλευρές συμφωνήσουν στη συμφωνία.
Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι ανέφερε σε δηλώσεις του προς τους δημοσιογράφους ότι η νεότερη εκδοχή του εγγράφου, η οποία έχει αποσταλεί στη Μόσχα για παρατηρήσεις, προβλέπει τη διεξαγωγή εκλογών στην Ουκρανία το συντομότερο δυνατό μετά την υπογραφή της συμφωνίας.
Ο Ουκρανός πρόεδρος υπογράμμισε ότι το επικαιροποιημένο αμερικανικό σχέδιο δεν απαιτεί από την Ουκρανία να παραιτηθεί επίσημα από την προοπτική ένταξης στο ΝΑΤΟ, απαίτηση που αποτελούσε βασικό όρο της ρωσικής πλευράς.
«Η απόφαση για την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ ανήκει στη Συμμαχία. Η δική μας στάση είναι ξεκάθαρη. Αρνηθήκαμε να τροποποιήσουμε το ουκρανικό Σύνταγμα ώστε να αποκλείεται ρητά η ένταξη στο ΝΑΤΟ», δήλωσε ο Ζελένσκι, αναφερόμενος σε προηγούμενη αμερικανική πρόταση που ζητούσε νομική δέσμευση του Κιέβου εκτός Συμμαχίας.
Παράλληλα, ο Ζελένσκι σημείωσε ότι το νέο σχέδιο προβλέπει το πάγωμα των εχθροπραξιών στις σημερινές γραμμές του μετώπου και την έναρξη συνομιλιών για τη δημιουργία αποστρατιωτικοποιημένων ζωνών.
Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά, η υφιστάμενη ανάπτυξη των στρατευμάτων κατά την ημερομηνία της συμφωνίας θα θεωρείται ντε φάκτο γραμμή επαφής. Πρόσθεσε επίσης ότι ειδική ομάδα εργασίας θα αναλάβει να καθορίσει την ανάπτυξη των απαραίτητων δυνάμεων για τον τερματισμό της σύγκρουσης, καθώς και το πλαίσιο ενδεχόμενων μελλοντικών ειδικών οικονομικών ζωνών.
Ο Ουκρανός πρόεδρος επισήμανε ακόμη ότι οι συνομιλίες με την αμερικανική πλευρά δεν κατέληξαν σε μακροπρόθεσμη συμφωνία για τα εδαφικά ζητήματα, ζητώντας τα θέματα αυτά να εξεταστούν σε επίπεδο ηγετών.
«Δεν υπήρξε σύγκλιση με τις Ηνωμένες Πολιτείες όσον αφορά την περιοχή του Ντονέτσκ και τον πυρηνικό σταθμό της Ζαπορίζια», δήλωσε, προσθέτοντας ότι είναι έτοιμος για συνάντηση σε ανώτατο επίπεδο προκειμένου να συζητηθούν τα «ευαίσθητα ζητήματα». Υπενθύμισε, μάλιστα, ότι έχει ζητήσει στο παρελθόν και τριμερή συνάντηση με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν.
Τέλος, ο Ζελένσκι ανέφερε ότι η Ουάσινγκτον προτείνει την κοινή εκμετάλλευση του πυρηνικού σταθμού της Ζαπορίζια, ο οποίος τελεί υπό ρωσικό έλεγχο, από τη Ρωσία, την Ουκρανία και τις ΗΠΑ, διευκρινίζοντας ωστόσο ότι ο ίδιος διαφωνεί με αυτό το ενδεχόμενο.