Η Ουκρανία θα πάρει χρηματοδότηση. Αυτό δεν αμφισβητείται. Αυτό που αμφισβητείται είναι η στάση της Ευρώπης. Και αυτή τη φορά, η στάση αυτή μοιάζει περισσότερο με υποχώρηση παρά με στρατηγική επιλογή.
Το πακέτο των περίπου 90 δισ. ευρώ που συμφωνήθηκε από τους «27» παρουσιάστηκε ως απόδειξη ευρωπαϊκής ενότητας και συνέχειας της στήριξης προς το Κίεβο. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για μια απόφαση που αποκαλύπτει για μία ακόμη φορά τα όρια της ευρωπαϊκής βούλησης. Η Ενωση επέλεξε να πληρώσει από τον δικό της προϋπολογισμό μέσω κοινού δανεισμού, αντί να αξιοποιήσει τα παγωμένα ρωσικά κρατικά κεφάλαια που βρίσκονται εντός ευρωπαϊκού εδάφους. Η επιλογή αυτή δεν ήταν ουδέτερη και πολιτική.
Περίπου 210 δισ. ευρώ ρωσικών αποθεματικών παραμένουν παγωμένα στην Ευρώπη, με τον κύριο όγκο τους να βρίσκεται στη βελγική Euroclear. Πρόκειται για κεφάλαια που δεσμεύτηκαν ως απάντηση στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, ως μέρος ενός πακέτου κυρώσεων που υποτίθεται ότι θα είχαν και οικονομικό και πολιτικό βάθος. Στην πράξη, τα κεφάλαια αυτά μετατράπηκαν σε σύμβολο ακινησίας και όχι σε μοχλό πίεσης. Η Ευρώπη τα κρατά, τα κραδαίνει προς τη Μόσχα, αλλά δεν τα αγγίζει.
Aλλοθι αδράνειας
Το αποτέλεσμα αυτής της επιλογής είναι σαφές. Η Ρωσία για άλλη μία φορά φαίνεται ότι επιβάλλεται στους «27» χωρίς να χρειάζεται να ασκήσει ιδιαίτερη πίεση. Μόνο με απειλές, αλλά χωρίς κινήσεις κλιμάκωσης. Για μία ακόμη φορά η χρηστή από τη Μόσχα χρήση του διπλωματικού της κεφαλαίου τής έδωσε τη γνώση ότι η Ε.Ε. δυσκολεύεται να μετατρέψει την οικονομική της ισχύ σε πολιτική απόφαση υψηλού ρίσκου – κάτι που, για να είμαστε απολύτως ειλικρινείς, ούτε κρυφό είναι, ούτε και επιχειρεί πλέον να το κρύψει…
Η συζήτηση περί νομικών κινδύνων, περί προηγούμενου στο Διεθνές Δίκαιο, περί σταθερότητας του ευρώ λειτούργησε ως άλλοθι αδράνειας. Το αποτέλεσμα ήταν ένα πακέτο χρηματοδότησης που επιβαρύνει τους ευρωπαϊκούς προϋπολογισμούς και αφήνει ανέγγιχτο τον βασικό μοχλό πίεσης προς τη Μόσχα. Σε μια περίοδο που η Ρωσία δείχνει να ανακτά διπλωματικό χώρο, ιδίως μετά τις νέες ισορροπίες με την Ουάσινγκτον, το μήνυμα που εκπέμπεται δεν είναι μήνυμα αποτροπής. Είναι μήνυμα αναμονής. Η Μόσχα διαπιστώνει ότι μπορεί να περιμένει. Οτι ο χρόνος λειτουργεί υπέρ της, όσο η Ευρώπη εγκλωβίζεται σε εσωτερικές αντιφάσεις.
Η απόφαση αυτή λαμβάνεται σε μια κρίσιμη συγκυρία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες παραμένουν ο βασικός στρατιωτικός στυλοβάτης της Ουκρανίας, αλλά η πολιτική τους στάση γίνεται ολοένα πιο αμφίσημη. Η Ουάσινγκτον δεν αποσύρεται, αλλά ούτε ηγείται. Το κενό αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει ευκαιρία για την Ευρώπη. Αντί γι’ αυτό, η Ενωση επέλεξε τη διαχειριστική λύση. Τη λύση που δεν προκαλεί εσωτερικές συγκρούσεις. Τη λύση που δεν δοκιμάζει τα όρια του Διεθνούς Δικαίου. Και ακριβώς γι’ αυτό, τη λύση που δεν αλλάζει τους συσχετισμούς. Η χρηματοδότηση της Ουκρανίας μετατρέπεται έτσι σε τεχνικό ζήτημα, ενώ στην πραγματικότητα είναι καθαρά πολιτικό. Το ποιος πληρώνει και ποιος όχι, ποιος ρισκάρει και ποιος προστατεύεται, αποτελεί μέρος της γεωπολιτικής εξίσωσης.
Φρένο από το Βέλγιο
Στο επίκεντρο αυτής της εξίσωσης βρίσκεται το Βέλγιο. Η χώρα που φιλοξενεί τα σημαντικότερα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Η χώρα που, λόγω της παρουσίας της Euroclear, κρατά στα χέρια της τον μεγαλύτερο όγκο των παγωμένων ρωσικών κεφαλαίων. Και η χώρα που, σε αυτή την κρίσιμη στιγμή, επέλεξε να βάλει φρένο. Η βελγική στάση δεν ήταν απλώς μια εθνική επιφύλαξη. Ηταν καθοριστική για την τελική απόφαση. Οι ανησυχίες περί νομικών προσφυγών, περί ευθύνης του κράτους, περί κινδύνων για τη χρηματοπιστωτική αξιοπιστία υπερίσχυσαν της πολιτικής διάστασης. Το ερώτημα που ανακύπτει είναι αναπόφευκτο: Μπορεί μια χώρα να φέρει το βάρος της θεσμικής καρδιάς της Ευρώπης και ταυτόχρονα να αποσύρεται όταν καλείται να πάρει μια απόφαση με ιστορικό αποτύπωμα; Η επιλογή του Βελγίου δεν είναι παράνομη. Είναι όμως αποκαλυπτική για το πώς η Ευρώπη αντιμετωπίζει το ίδιο της το βάρος.
Χρηματοδοτικό κενό
Υπάρχει, τέλος, και το ζήτημα της επάρκειας. Το πακέτο των 90 δισ. ευρώ παρουσιάζεται ως κάλυψη δύο ετών. Οι αριθμοί όμως δεν επιβεβαιώνουν αυτή την αφήγηση. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Κιέβου, το δημοσιονομικό έλλειμμα της Ουκρανίας για την επόμενη χρονιά αναμένεται να φτάσει στα 50 δισ. ευρώ. Και αυτό αφορά αποκλειστικά τις βασικές λειτουργίες του κράτους: μισθοί, συντάξεις, κοινωνικές δαπάνες. Δεν περιλαμβάνει την πλήρη στρατιωτική προσπάθεια. Δεν περιλαμβάνει την ανασυγκρότηση. Δεν περιλαμβάνει τις ζημιές στις υποδομές. Με άλλα λόγια, τα 90 δισ. δεν αποτελούν λύση δύο ετών, αλλά ανάσα ενός έτους και προσδοκία για το επόμενο. Αυτό σημαίνει ότι η συζήτηση θα επιστρέψει σύντομα. Με νέα πακέτα. Με νέες διαπραγματεύσεις. Και, αν δεν αλλάξει κάτι, με τις ίδιες ευρωπαϊκές αμφιταλαντεύσεις.
Κλείσιμο
Η Ευρώπη στήριξε και εξακολουθεί να στηρίζει την Ουκρανία. Δεν τόλμησε ούτε αυτή τη φορά να αναμετρηθεί με τη στιγμή. Προτίμησε να διαχειριστεί τον κίνδυνο αντί να τον αναλάβει. Να πληρώσει αντί να συγκρουστεί. Και έτσι, ξανά, η Ρωσία διαπιστώνει ότι απέναντί της δεν έχει μια Ε.Ε. έτοιμη να αξιοποιήσει πλήρως την ισχύ της, αλλά μια Ενωση που φοβάται το πολιτικό βάρος των αποφάσεών της. Το κρίσιμο ερώτημα δεν είναι αν η Ουκρανία θα συνεχίσει να λαμβάνει βοήθεια. Το κρίσιμο ερώτημα είναι αν η Ευρώπη πληρώνοντας ξανά και ξανά αποδέχεται σιωπηρά έναν ρόλο δευτερεύοντα σε μια σύγκρουση που εξελίσσεται στην ίδια της την ήπειρο. Και αν αυτή η υποχώρηση, επαναλαμβανόμενη πια, μετατραπεί τελικά σε κανονικότητα.
Φωτογραφία: AFP / Visual Hellas
Πώς ερμηνεύεται η χρηματοδότηση της Ουκρανίας με κοινοτικά κεφάλαια την ώρα που 210 δισ. ρωσικών αποθεματικών παραμένουν παγωμένα σε ευρωπαϊκό έδαφος
Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη
Συνεχίζοντας σε αυτό τον ιστότοπο αποδέχεστε την χρήση των cookies στη συσκευή σας όπως περιγράφεται στην πολιτική cookies
Μάθετε περισσότερα εδώ
Αποδοχή