Από τις εκδόσεις Αγγελάκη κυκλοφορεί το θεατρικό έργο του Οσκαρ Ουάιλντ Η σημασία τού να είναι κανείς σοβαρός, σε μετάφραση και διασκευή του Παναγιώτη Λιάκου. Πρόκειται για μια ευφυή κοινωνική σάτιρα που με καυστικό χιούμορ ξεσκεπάζει τις υποκρισίες και τις κρυφές πτυχές της αριστοκρατικής τάξης στη βικτωριανή εποχή. Το κοινό του Λονδίνου παρακολούθησε για πρώτη φορά το έργο το 1895 και, όπως είχε πει και ο εκκεντρικός και πολυαγαπημένος όλων Ουάιλντ στον φίλο του Ρόμπι Ρος, «το θέμα του έργου είναι πως πρέπει να αντιμετωπίζουμε όλα τα ασήμαντα πράγματα της ζωής με απόλυτη σοβαρότητα και όλα τα σοβαρά πράγματα με μια ειλικρινή και μελετημένη επιπολαιότητα».
Ο Ουάιλντ καταφέρνει να δημιουργήσει μια ατμόσφαιρα στην οποία οι εξωτερικές εντυπώσεις αποδεικνύονται τόσο απατηλές όσο και κωμικές. Σε καθεμία από τις τρεις πράξεις του έργου έρχεται στο φως το κρυφό πρόσωπο των ηρώων, καθώς όλοι φαίνεται να κρύβουν το πραγματικό τους πίσω από ένα προσωπείο. Η πλοκή εστιάζει στις παράλληλες ζωές δύο νεαρών ανδρών, των Τζακ Γουόρθινγκ και Αλτζερνον Μονκρίφ, οι οποίοι υιοθετούν την ψευδή ταυτότητα «Ερνεστ» προκειμένου να παρακάμψουν κοινωνικές συμβάσεις και να διεκδικήσουν τον έρωτα δύο γυναικών. Χαρακτηριστικό του Ουάιλντ είναι η ειρωνική χρήση της γλώσσας και στην προκειμένη περίπτωση στον τίτλο της κωμωδίας, όπου το κύριο όνομα Ernest παραπέμπει στο επίθετο earnest, το οποίο στα αγγλικά προφέρεται με τον ίδιο τρόπο και σημαίνει σοβαρός, ειλικρινής, όπως γράφει ο κλασικός φιλόλογος Λορέντζο Καρέα στον κατατοπιστικό πρόλογο αυτής της προσεγμένης έκδοσης.
Η αυλαία ανοίγει στο κομψό σαλόνι του Αλτζερνον Μονκρίφ στο Λονδίνο, όπου ο φίλος του, Τζακ Γουόρθινγκ – γνωστός στην πόλη ως «Eρνεστ» –, καταφθάνει με σκοπό να ζητήσει σε γάμο την Γκουέντολιν Φέαρφαξ. Το σχέδιό του όμως δεν βαίνει καλώς επειδή ο Αλτζερνον βρίσκει μια ταμπακιέρα με την αφιέρωση μιας νεαρής γυναίκας, της Σέσιλι, προς τον «θείο Τζακ». Αναγκασμένος να μιλήσει ανοιχτά, ο Ερνεστ, δηλαδή στην πραγματικότητα ο Τζακ, αποκαλύπτει τη διπλή του ζωή: στην επαρχία είναι ο σοβαρός και υπεύθυνος κηδεμόνας Τζακ, ενώ στο Λονδίνο μεταμορφώνεται στον ανέμελο και επιπόλαιο «Ερνεστ», προκειμένου να «δραπετεύει» από τις υποχρεώσεις του. Αυτή η αποκάλυψη επιβεβαιώνει τις υποψίες του Αλτζερνον ότι ο φίλος του είναι ένας «μπανμπεριστής» – κάποιος που καταφεύγει στην εξαπάτηση. «[…] ΑΛΤΖΕΡΝΟΝ: Αγαπημένε μου Ερνεστ, πώς είσαι; Τι σε φέρνει στην πόλη μας; ΤΖΑΚ (ως Ερνεστ): Αχ, η ηδονή, η ηδονή! Τι άλλο να φέρει κανέναν εδώ; […]». Ομως, και ο Αλτζερνον, γοητευμένος από την ευρηματικότητα του φίλου του, αποφασίζει να υιοθετήσει κι αυτός την ψεύτικη ταυτότητα του «Ερνεστ» και ταξιδεύει στην εξοχική έπαυλη του Τζακ με σκοπό να γνωρίσει τη νεαρή Σέσιλι. Και, κάπως έτσι, τα πράγματα αρχίζουν να περιπλέκονται. Οι παρεξηγήσεις και τα ψέματα συσσωρεύονται καθώς οι χαρακτήρες παλεύουν να κρατήσουν τις προσωπικές τους επινοημένες ταυτότητες ανέπαφες. Το έργο κορυφώνεται με μια ευφυή ανατροπή.
Γραμμένο με έναν παιγνιώδη τρόπο, το έργο Η σημασία τού να είναι κανείς σοβαρός στέκεται ως ένα επίτευγμα του θεατρικού λόγου, διαχρονικό και βαθιά ανθρώπινο. Πίσω από το φαινομενικά ελαφρύ του χιούμορ ξεδιπλώνεται μια στοχαστική σάτιρα για τις κοινωνικές επιταγές και την ανάγκη του ανθρώπου να κρύβεται πίσω από προσωπεία.
Το έργο δεν προσφέρει μόνο αναγνωστική απόλαυση, αλλά και μια λεπταίσθητη υπενθύμιση πως τα σοβαρά της ζωής φωλιάζουν συχνά κάτω από το πέπλο της ελαφρότητας. Η γοητεία του δεν έγκειται μόνο στις ανατροπές και τους ευφυείς διαλόγους, αλλά και στην υπόγεια αναζήτηση ταυτότητας, αυθεντικότητας και αγάπης.
Καθώς οι χαρακτήρες έρχονται αντιμέτωποι με τις δικές τους αλήθειες, ο αναγνώστης αναγνωρίζει ότι ο συγγραφέας μάς προτείνει να αντιληφθούμε πως η πραγματική «σοβαρότητα» δεν είναι παρά η ικανότητα να βλέπουμε τον εαυτό μας με ειλικρίνεια και χιούμορ. Ετσι, η κωμωδία του Οσκαρ Ουάιλντ λειτουργεί σαν καθρέφτης αποκαλύπτοντας τις αντιφάσεις που συνθέτουν την ανθρώπινη φύση.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το έργο έχει γνωρίσει πολυάριθμες διασκευές που επιβεβαιώνουν τη διαχρονικότητά του. Τη δεκαετία του ’20 μεταδόθηκε ραδιοφωνικά, ενώ από τη δεκαετία του ’30 έχει μεταφερθεί αρκετές φορές στην τηλεόραση σε διάφορες ερμηνευτικές προσεγγίσεις καθώς και στον κινηματογράφο φανερώνοντας κάθε φορά διαφορετικές αποχρώσεις του πνεύματος και της ειρωνείας του Ουάιλντ. Το έργο έχει, επίσης, εμπνεύσει όπερες και μιούζικαλ, αποδεικνύοντας πως η θεματική του δύναμη ξεπερνά τα όρια της πρόζας. Η πιο πρόσφατη διασκευή του είναι από το Εθνικό Θέατρο του Ηνωμένου Βασιλείου, η οποία χαρακτηρίζεται από μια φρέσκια, απελευθερωτική ματιά. Η ηθοποιός Σερίνερ Μπράουν, που ενσάρκωσε τη Λαίδη Μπράκνελ, τη μητέρα της Γκουέντολιν, χαρίζει μια ερμηνεία με έντονη τζαμαϊκανή προφορά, μεταφέροντας στην ηρωίδα έναν δυναμικό πολιτισμικό αέρα, και ο χαρακτήρας της Σέσιλι παρουσιάζεται στο έργο απελευθερωμένος και με σύγχρονη φεμινιστική χροιά.
Μέσα από τις σύγχρονες αποδόσεις του, το έργο του Ουάιλντ αναφαίνεται όχι απλώς ανθεκτικό στον χρόνο, αλλά και βαθιά ανθρώπινο. Αγγίζει πανανθρώπινες συμπεριφορές όπως η ανάγκη για αποδοχή, η σημασία της ταυτότητας, ο φόβος αλλά και η γοητεία της αλήθειας.
H Ντίνα Σαρακηνού είναι συγγραφέας, διευθύντρια του λογοτεχνικού online περιοδικού Literature.gr