Η υπόθεση του ΟΠΕΚΕΠΕ ανέδειξε άλλη μια από τις παθογένειες της χώρας, που ως αφετηρία της έχει αυτό που μάθαμε να ονομάζουμε πελατειακό κράτος και την πολιτική συμπεριφορά που διατρέχει όχι μόνο το κυβερνών κόμμα, αλλά όλα τα κόμματα και το πολιτικό προσωπικό κι ας θέλουν ορισμένοι να το παραβλέπουν.
Δεν έπεσε κανένας από τα σύννεφα διαβάζοντας συνομιλίες μεταξύ στελεχών ενός οργανισμού, που μοιράζει χρήμα, με πολιτικά ή κομματικά στελέχη για την εξυπηρέτηση αιτημάτων ψηφοφόρων τους. Μόνον εκείνοι που στρουθοκαμηλίζουν και έμαθαν να κρύβονται πίσω από το δάχτυλό τους παριστάνοντας τους έκπληκτους και τους τιμητές.
Εκείνο που είναι μεμπτό και δεν συνιστά λεπτομέρεια είναι το γεγονός ότι ακόμα στη χώρα δεν έχουμε υιοθετήσει την έννοια της αυτοκάθαρσης και περιμένουμε να αποκαλυφθούν τα σκάνδαλα, οι παρατυπίες, οι παρανομίες από τις ευρωπαϊκές αρχές. Εδώ είναι το μεγάλο πολιτικό θέμα για την κυβέρνηση. Μια κυβέρνηση, που ουκ ολίγες φορές έχει διαπιστώσει (και διατυπώσει) τις παθογένειες, αλλά δεν αναλαμβάνει πρωτοβουλία να τις λύσει. Απαιτείται χρόνος, απαιτείται ψύχραιμη αντιμετώπιση. Πόσος χρόνος και πόση υπομονή και ανοχή; Δύσκολη η επιχειρηματολογία. Ειδικά όταν σε φέρνει προ τετελεσμένων η ευρωπαϊκή εισαγγελία.
Η πάγια πολιτική πρακτική είναι γνωστή. Ειδικά για τον αγροτικό κόσμο, που έμαθε πως αν το μωρό δεν φωνάξει δεν του δίνει η μάνα να φάει. Όταν το πολιτικό κόστος καθορίζει τη διαδρομή κάθε προσώπου σε θέση ευθύνης, τότε είναι αυτονόητες δύο επιλογές από τις οποίες πρέπει να διαλέξεις ως κυβέρνηση. Η πρώτη να επωμιστείς το πολιτικό κόστος όταν έχεις νωπή λαϊκή εντολή. Η δεύτερη να αναλάβεις το πολιτικό κόστος παρά τη θέλησή σου. Στην Ελλάδα συνήθως έχουμε το δεύτερο ως συνηθέστερη επιλογή.
Η σύγκρουση με τον αγροτικό κόσμο, που επαναλαμβάνω έμαθε (ή σωστότερα τον έμαθαν) σε μια συγκεκριμένη πρακτική, εκεί όπου οι κουτοπονηριές συνεπάγονται έσοδα, δεν είναι εύκολη επιλογή. Ξέρετε τι σημαίνει να αλλάξει το σύστημα των επιδοτήσεων; Ξέρετε τι σημαίνει να εγκαταλειφθούν συνήθειες δεκαετιών, οι οποίες έχουν γίνει το ουσιαστικό εισόδημα χιλιάδων ανθρώπων; Κι όμως η δύσκολη επιλογή μπορεί να αποδειχθεί σωτήρια. Και για μια κυβέρνηση και για τον αγροτικό κόσμο και για την κοινωνία και για τη χώρα, διότι η χώρα ολόκληρη είναι αυτή που πληρώνει σήμερα τις αμαρτίες ορισμένων (πολλών).
Όταν όμως επιλέγεις αντί να βάλεις στο σωστό δρόμο τη χώρα να σε βάλουν άλλοι στο σωστό δρόμο, τότε πρέπει να είσαι έτοιμος και για τις συνέπειες, για το πολιτικό κόστος που είναι πολλαπλάσιο σε σχέση με την επιλογή της αρχικής ρήξης.
Πιθανώς αυτή η λογική να είναι υπεραπλουστευμένη ή και να μη στέκει στους πολιτικούς σχεδιασμούς. Πλην όμως στην πράξη (και ομολογώ εκ των υστέρων) αποδεικνύεται πολύ πιο επωφελής σε σχέση με τις άλλες επιλογές.
Δεν μπορώ να φανταστώ να παίρνει τηλέφωνο και να υποβάλει ένα αίτημα ψηφοφόρος ενός βουλευτή, πολιτευτή κτλ., να διαμαρτύρεται για κάτι που έχει σχέση με την τσέπη του και να μην λαμβάνει ανταπόκριση. Άντε και στις αγροτικές περιοχές αυτό να είναι πιο έντονο. Οι υπόλοιποι ψηφοφόροι και φυσικά το πολιτικό προσωπικό στις αστικές περιοχές δεν εξαιρείται. Οι «εξυπηρετήσεις» μέσω ΟΠΕΚΕΠΕ δεν είναι οι μόνες. Επαναλαμβάνω το φαινόμενο της εξάρτησης πολιτικού από τον ψηφοφόρο και τα συμφέροντά του είναι αυτονόητη στην Ελλάδα. Ισχύει για όλους. Τώρα κάποιες εξαιρέσεις πιθανώς να υπάρχουν, αλλά δεν ξέρω εάν μπόρεσαν να καθίσουν σε έδρα του κοινοβουλίου, σε θέση επικεφαλής οργανισμού, ακόμα και σε καρέκλα αυτοδιοικητικού.
Αυτή η λογική της συναλλαγής όμως είναι ένα απόστημα που κάποια στιγμή θα σπάσει. Δεν είναι απαραίτητο η συναλλαγή να έχει οικονομικά οφέλη. Μπορεί -και έχει- πολιτικά οφέλη. Κι εδώ είναι η μεγάλη στρέβλωση. Επιλέγω εκείνον που θα μου κάνει τη δουλειά. Μα το θέμα είναι να κάνει τη δουλειά για τη χώρα, για το συλλογικό συμφέρον κι όχι τη δική μου δουλειά. Κι αν μπορεί να βοηθήσει και να μην υπάρχει οτιδήποτε επιλήψιμο, τότε άντε να πεις ότι δεν πρόκειται για συναλλαγή, αλλά για μεσολάβηση. Κι αυτό προβληματικό είναι όμως. Διότι για σένα μπορεί κάποιος με ισχύ να μεσολαβήσει, για μένα κανένας. Άρα η πιθανότητα εσύ να κάνεις τη δουλειά σου κι εγώ όχι είναι πολύ μεγάλη. Κάποιος αδικείται εδώ…
Τα κόμματα οφείλουν όλα μαζί να αλλάξουν αυτή τη γενικευμένη αλληλεξάρτηση της ψήφου με την ανταπόδοση. Και η κοινωνία οφείλει να δει ότι αυτό το μοντέλο που κυριαρχεί σήμερα στη χώρα είναι επιλήψιμο.
Σε ό,τι αφορά στους αγρότες, δεν γνωρίζω αν τελικά όλη αυτή η υπόθεση του ΟΠΕΚΕΠΕ θα γυρίσει σε βάρος τους. Φαντάζομαι ότι δεν θα διαφύγουν των επιπτώσεων. Αλλά δεν γνωρίζω εάν αυτές θα είναι τελικά θετικές ή αρνητικές. Σίγουρα το δεύτερο για όσους είχαν κάνει σύστημα τον βιοπορισμό δια των «εξυπηρετήσεων». Συνολικά όμως για τον πρωτογενή τομέα μια ριζική αλλαγή στο σύστημα επιδοτήσεων και γενικότερα παραγωγής συνιστά αδήριτη ανάγκη. Θα την πολεμήσουν με νύχια και δόντια οι όσοι -πολλοί επαναλαμβάνω- ωφελούνται από τη σημερινή στρεβλή κατάσταση. Αλλά κάποια στιγμή οι επιδοματικές πολιτικές πρέπει να πάψουν να αποτελούν τη βάση του εισοδήματος για έναν ολόκληρο κόσμο. Το γνωρίζουμε όλοι. Το γνωρίζουν πρώτοι από όλους οι ίδιοι οι αγρότες. Σε μια από τις εκδηλώσεις για τα αγροτικά θέματα να βρεθείτε θα διαπιστώσετε ότι επί δεκαετίες ο προβληματισμός είναι ακριβώς αυτός.
Η υπόθεση του ΟΠΕΚΕΠΕ φέρνει ξανά στο προσκήνιο μια διαχρονική παθογένεια της χώρας. Κι αν ορισμένοι βλέπουν πίσω από αυτή πολιτικά κέρδη κακώς το κάνουν. Βάζουν μακροπρόθεσμα τρικλοποδιά στον εαυτό τους. Το πολιτικό σύστημα πρέπει να αλλάξει αν θέλει να αλλάξει και η κοινωνία. Κοινώς, η πάγια πρακτική όπου είναι η εύκολη πρόσβαση στη μεσολάβηση πρέπει να σταματήσει και να αντικατασταθεί από το κλείσιμο του τηλεφώνου (ευγενικά). Η απάντηση «αυτά τα πράγματα δεν γίνονται» πρέπει να δίνεται από όλους. Γιατί αν ο ψηφοφόρος γνωρίζει ότι «γίνονται» από άλλους, τότε η παθογένεια θα διαιωνίζεται.