Μοναδική ανακάλυψη σε αρχαία ελληνική πόλη: Εντοπίστηκε χαμογελαστή Μέδουσα σκαλισμένη σε μάρμαρο – Γιατί περιγράφεται ως «Ερωτόμορφη»
Αρχαιολόγοι που εργάζονται στην αρχαία ελληνική πόλη της Αμάστριδος η οποία βρίσκεται στη σύγχρονη πόλη Αμάσρα της επαρχίας Μπαρτίν της Τουρκίας, ανέσκαψαν μια εξαιρετικά σπάνια απεικόνιση της Μέδουσας με ένα απαλό, σχεδόν παιδικό χαμόγελο.
Η γλυπτή παράσταση —που περιγράφεται από ειδικούς ως «Ερωτόμορφη»— βρέθηκε κατά τη διάρκεια εν εξελίξει ανασκαφών σε μια μνημειώδη ρωμαϊκή στοά. Η τοποθεσία βρίσκεται εντός της αρχαίας πόλης που ιδρύθηκε από τη Βασίλισσα Άμαστρι, μία από τις πιο ισχυρές γυναίκες ηγεμόνες της ελληνιστικής περιόδου.
Η ανακάλυψη έχει προκαλέσει ενθουσιασμό όχι μόνο μεταξύ των αρχαιολόγων αλλά και μεταξύ των ιστορικών πολιτισμού, καθώς η χαμογελαστή Μέδουσα αποκλίνει εντυπωσιακά από την παραδοσιακή εικόνα του μυθολογικού πλάσματος, το οποίο είναι γνωστό για τα μαλλιά-φίδια του και τη δύναμη να μετατρέπει σε πέτρα όσους το κοιτούν.
Αντί για έναν τρομακτικό φύλακα, αυτή η Μέδουσα εμφανίζεται γαλήνια — μια καλλιτεχνική επιλογή που οι ερευνητές πιστεύουν ότι αντικατοπτρίζει την ευημερία και την ειρηνική ατμόσφαιρα της πόλης κατά τη ρωμαϊκή εποχή.
Μια σπάνια, ερωτόμορφη, χαμογελαστή Μέδουσα ανακαλύφθηκε στην αρχαία πόλη που ίδρυσε η Βασίλισσα Άμαστρις, στην Αμάσρα. Φωτογραφία: Selim Bostancı/AA
Μνημειακή στοά αποκαλύπτει το μεγαλείο της αρχαίας Αμάστριδος
Η ανασκαφή, που διεξάγεται από το Πανεπιστήμιο του Μπαρτίν υπό την ηγεσία της Καθηγήτριας Δρ. Fatma Bağdatlı Çam, εστιάζει σε μια περιοχή 2.850 τετραγωνικών μέτρων όπου αποκαλύφθηκε μια τεράστια στοά της ρωμαϊκής περιόδου.
Το δημόσιο κτίσμα, που ξεχωρίζει από πανύψηλες μαρμάρινες κορινθιακές κολόνες που φτάνουν σε ύψος περίπου εννέα μέτρων, κάποτε λειτουργούσε ως ένας ζωντανός κοινωνικός και εμπορικός κόμβος στην Άμαστρι. Στις ρωμαϊκές πόλεις, οι στοές λειτουργούσαν ως σκεπαστοί διάδρομοι και χώροι συγκέντρωσης, αποτελώντας ουσιώδη μέρη των αγορών (fora).
Η αποκατάσταση του κτιρίου έχει προχωρήσει μέσω μιας εκτεταμένης προσπάθειας αναστήλωσης, μιας σχολαστικής τεχνικής ανακατασκευής που χρησιμοποιεί αυθεντικά αρχιτεκτονικά στοιχεία.
Τρεις κολώνες έχουν ήδη αναστηλωθεί, και τέσσερις ακόμη προγραμματίζεται να υψωθούν μέχρι το τέλος του έτους.
Το έργο, που πραγματοποιείται με την έγκριση του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού της Τουρκίας και υποστηρίζεται από την Turkish Petroleum Corporation (Τουρκική Εταιρεία Πετρελαίων), συγκεντρώνει ειδικούς και φοιτητές από πολλά πανεπιστήμια.
Σύμφωνα με την Καθηγήτρια Çam, η στοά είναι πιθανότατα η πιο μνημειώδης μαρμάρινη κατασκευή σε ολόκληρη την περιοχή της Μαύρης Θάλασσας, καθιστώντας την ορόσημο τόσο αρχαιολογικά όσο και αρχιτεκτονικά.
Η ανακάλυψή της προσφέρει ανεκτίμητα στοιχεία για την κοινωνική ζωή, τα εμπορικά δίκτυα και την πολιτιστική πολυπλοκότητα της αρχαίας πόλης.
Αυτό που ξεχωρίζει την ανασκαφική περίοδο φέτος, είναι το εύρημα που εμφανίστηκε στα φατνώματα οροφής, τα οποία βρίσκονται τοποθετημένα πάνω από τις μνημειώδεις κολώνες: μια χαμογελαστή Μέδουσα, σκαλισμένη σε μάρμαρο.
Παραδοσιακά, η Μέδουσα —μία από τις τρεις αδελφές Γοργόνες στην ελληνική μυθολογία— αποτελούσε ένα αποτρόπαιο σύμβολο. Η τρομακτική της όψη σκαλιζόταν σε ασπίδες, αετώματα, πανοπλίες και προσόψεις κτιρίων για να απομακρύνει το κακό.
Η απειλητική της έκφραση και τα μαλλιά-φίδια ήταν οπτικά στοιχεία που είχαν σκοπό να προκαλέσουν φόβο και να προστατεύσουν τις κατασκευές που στόλιζαν.
Και όμως, η Μέδουσα της Αμάστριδος αψηφά τη σύμβαση αυτή.
Η καθηγήτρια Çam εξηγεί ότι το πρόσωπο της μορφής μοιάζει με αυτό ενός μικρού παιδιού ή μιας μορφής Έρωτα, σύμβολο αρμονίας και ευημερίας στην κλασική τέχνη. Αντί να προκαλεί τρόμο, αυτή η Μέδουσα ακτινοβολεί ηρεμία.
Μια τέτοια απεικόνιση είναι εξαιρετικά σπάνια, οδηγώντας τους ερευνητές να πιστεύουν ότι ο τεχνίτης —και ίσως η ελίτ της πόλης— ήθελε η Μέδουσα να συμβολίζει την ειρήνη, την ευημερία και την προστασία μέσω της ομορφιάς και όχι του φόβου.
Αυτή η αξιοσημείωτη ανακάλυψη αποκτά περαιτέρω σημασία όταν ειδωθεί στο πλαίσιο της προέλευσης της Αμάστριδος. Η αρχαία πόλη ιδρύθηκε από τη Βασίλισσα Αμάστριδα, μια ισχυρή ελληνιστική ηγεμόνα που γεννήθηκε στην περσική αριστοκρατία και εκπαιδεύτηκε στην ελληνική κουλτούρα.
Ήταν η ανιψιά του Πέρση βασιλιά Δαρείου Γ’ και αργότερα έγινε σύζυγος του Διονυσίου της Ηράκλειας και στη συνέχεια του Λυσίμαχου, ενός από τους διαδόχους του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Αφού περιηγήθηκε στο ταραγμένο πολιτικό τοπίο της εποχής, η Άμαστρις ίδρυσε τη δική της αυτόνομη πόλη στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ., ενώνοντας τέσσερις παράκτιους οικισμούς.
Η πόλη έγινε ένα ακμάζον κέντρο πολιτισμού και εμπορίου κατά μήκος της Μαύρης Θάλασσας. Η εξουσία της μνημονεύεται για τη σημαντική αστική ανάπτυξη, συμπεριλαμβανομένων οχυρωματικών τειχών, ναών και δημόσιων κτιρίων.
Η εύρεση ενός μοναδικού έργου τέχνης, όπως η χαμογελαστή Μέδουσα, στην πόλη που ίδρυσε, υπογραμμίζει την κληρονομιά της Αμάστριδος να συνδυάζει την περσική καταγωγή με τις ελληνιστικές και ρωμαϊκές επιρροές.
Η ασυνήθιστη καλλιτεχνική επιλογή μπορεί να αντικατοπτρίζει τη διακριτή πολιτιστική ταυτότητα της πόλης —κοσμοπολίτικη, ευημερούσα και ανοιχτή σε καλλιτεχνικούς πειραματισμούς.
Προγενέστερες ανακαλύψεις αποκάλυψαν ένα πλούσιο πολιτιστικό στρώμα Η χαμογελαστή Μέδουσα είναι μόνο η πιο πρόσφατη προσθήκη σε μια ολοένα αυξανόμενη συλλογή αντικειμένων που έχουν ανακαλυφθεί στην πόλη.
Οι προηγούμενες ανασκαφές στην περιοχή της στοάς και του ρωμαϊκού λουτρού (bedesten) έχουν φέρει στο φως πολλά σημαντικά ευρήματα, όπως:
Ένα περίτεχνο κεφάλι του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Αγάλματα Νυμφών (ή, σύμφωνα με νεότερες εκτιμήσεις, της Αφροδίτης) και μορφές Λάρητων (οικιακές θεότητες).
Ένα αρχαίο αιγυπτιακό φυλαχτό/σφραγίδα.
Περισσότερα από 1.000 νομίσματα από διάφορες εποχές.
Επτά μαρμάρινες κολόνες της ρωμαϊκής εποχής, ύψους περίπου 6 έως 9 μέτρων, και πολλαπλά αρχιτεκτονικά στοιχεία.
Θραύσματα επιγραφών.
Αυτά τα ευρήματα, μαζί με τη χαμογελαστή Μέδουσα, υπογραμμίζουν τον ρόλο της Αμάστριδος ως σημαντικού κοσμοπολίτικου κέντρου με εκτεταμένες πολιτιστικές και εμπορικές συνδέσεις.
Οι προσπάθειες αποκατάστασης στοχεύουν στο να ανοίξουν τον χώρο εν μέρει στους επισκέπτες μέχρι τα τέλη του 2026 ή τις αρχές του 2027.
Με τους μνημειώδεις κίονες, τα σπάνια έργα τέχνης και τον ιστορικά πλούσιο αστικό ιστό της, η στοά αναμένεται να γίνει ένας σημαντικός πολιτιστικός τουριστικός προορισμός στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας.
Η καθηγήτρια Çam υπογραμμίζει ότι το να βλέπεις αυτές τις αρχαίες κατασκευές να αναδύονται ξανά, κομμάτι-κομμάτι, προσφέρει τόσο αρχαιολογική γνώση όσο και ενθουσιασμό στο κοινό.
Τόσο για τους ντόπιους όσο και για τους τουρίστες, η αναγέννηση της Αρχαίας Πόλης της Αμάστριδος, προσφέρει μια σπάνια ευκαιρία να παρακολουθήσουν τη σταδιακή αναβίωση μιας ξεχασμένης ρωμαϊκής μητρόπολης.
Η χαμογελαστή Μέδουσα —λαμπερή, γαλήνια και απροσδόκητα ήπια— έχει γίνει έμβλημα ελπίδας για την ανασκαφική ομάδα.
Συμβολίζει όχι μόνο την καλλιτεχνική μοναδικότητα της αρχαίας πόλης, αλλά και το πολλά υποσχόμενο μέλλον της αρχαιολογικής εργασίας στην περιοχή.
Όπως τονίζει η καθηγήτρια Çam, η ανακάλυψη ενθαρρύνει τους ερευνητές και τους επισκέπτες να φανταστούν την πόλη όπως ήταν κάποτε:
Μια ακμάζουσα παραλιακή πόλη, διαμορφωμένη από μια οραματίστρια βασίλισσα, εμπλουτισμένη από τη ρωμαϊκή αρχιτεκτονική και φρουρούμενη —μάλλον απαλά— από μια χαμογελαστή Μέδουσα.