Μεγάλωσε στα στούντιο ηχογραφήσεων, μέσα στον μαγικό κόσμο του τραγουδιού. Παρατηρούσε τον Γκάτσο σκυφτό κι άλλα ιερά τέρατα, τον Χατζιδάκι, τον Θεοδωράκη, τον Λοϊζο, επί τω έργω. Ο Μίνως Μάτσας εξηγεί στο tvxs πως ήταν σχεδόν μονόδρομος γι’αυτόν η μουσική στην οποία ανήκει όπως χαρακτηριστικά λέει.
Έχει πίσω του μια μεγάλη διαδρομή στην κινηματογραφική μουσική την οποία έχει παρουσιάσει μεταξύ άλλων και στη Metropolitan Opera, συνεργασίες με εμβληματικούς καλλιτέχνες όπως ο Γαβράς, έργα για το θέατρο, συμφωνικά έργα και φυσικά τα τραγούδια του που έχουν αγαπηθεί.
Συναντηθήκαμε με αφορμή τη μουσική για την ταινία «Καποδίστριας» του Γιάννη Σμαραγδή που βγαίνει στις 25 Δεκεμβρίου στους κινηματογράφους αλλά μιλήσαμε και για τα επόμενα σχέδια του καθώς και για τις επιλογές, τα βιώματα και τα βήματα που τον έφεραν έως εδώ.
Ήταν μοιραία η ενασχόληση σας με τη μουσική επειδή μεγαλώσατε σε αυτό το περιβάλλον;
Για μένα δεν υπήρχε καμία αμφιβολία ότι αυτό ήθελα να κάνω από παιδί. Όπως φέρνω τα παιδιά μου εδώ στο στούντιο, έτσι κι εγώ, αντί να πηγαίνω σε πάρκα και σε λούνα παρκ, με έπαιρνε ο πατέρας μου στο στούντιο. Αυτό το περιβάλλον είναι πιο σπίτι από το σπίτι μου.
Εδώ γινόντουσαν μαγικά πράγματα. Πέρα από τον χώρο, με τους ανθρώπους, τους μουσικούς, τα μηχανήματα, που ήταν ένας θαυμαστός κόσμος για ένα παιδί 4-5 ετών, θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό, γιατί έζησα όλους τους μεγάλους δημιουργούς και ερμηνευτές, σε μια εποχή που υπήρχε οργασμός δημιουγικότητας.
Ποιος σας καθόρισε περισσότερο;
Είμαι ένα παζλ από όλους αυτούς, καθένας με τον τρόπο του με επηρέασε. Από τον Λοΐζο, τον Χατζιδάκι, τον Θεοδωράκη, αργότερα γνώρισα και τον Ξαρχάκο…. όλους. Τον Ακή Πάνου, τον Μουσαφίρη, τον Νικολόπουλο. Γι’αυτό ασθάνομαι λίγο χαμαιλέοντας. Είμαι ανοιχτός στη μουσική, δεν έχω στεγανά σε τίποτα αρκεί να έχει μια αλήθεια και να μην είναι κατασκευή.
Η οικειότητα αυτή με αυτούς τους σημαντικούς ανθρώπους βοήθησε;
Ναι γιατί βρήκα τον δρόμο μου. Θυμάμαι υπήρχαν τότε δύο στούντιο, το Ολύμπιον και το Polysound, που ήταν κοντά μας, εκεί που μέναμε στο Πεδίον του Άρεος. Εκεί μεγάλωσα βασικά. Θυμάμαι τον Χατζιδάκι, ο Γκάτσος ήταν ήδη πολύ μεγάλος, τον θυμάμαι σκυφτό εκεί… τον παρατηρούσα.
Δημιουργήσατε σχέση με κάποιον;
Όχι κοντινή. Όταν πήγα 22 ετών κι άρχισα να γράφω, ετοίμασα τον πρώτο κύκλο τραγουδιών μου τον οποίο ονόμασα «Χίλιες και μια νύχτες πάλι», κι ήθελα να πάω τα τραγούδια μου στον Χατζιδάκι. Το σκεφτόμουν έναν χρόνο. Φοβόμουν, επειδή θα με επηρέαζε πολύ η γνώμη του. Όταν το αποφάσισα, ανοίγω την εφημερίδα και είδα ότι πέθανε. Κι έτσι δεν έμαθα ποτέ τι θα έλεγε για τα τραγούδια αυτά ο άνθρωπος του οποίου η γνώμη θα με επηρέαζε πολύ.
Ο Θεοδωράκης με φώναξε στο σπίτι του, όταν είχα κάνει το «Νησί» και μου λέει : Αυτή είναι μουσική για κινηματογράφο, σε συγχαίρω. Κάθομαι και βλέπω τη σειρά κάθε Δευτέρα και θέλω να σου πω μπράβο και τα λοιπά. Εννοείται χάρηκα πάρα πολύ.
Είστε ένας συνθέτης πολύπλευρος, με την έννοια ότι γράφετε με ευκολία συμφωνική μουσική, λαϊκό και έντεχνο τραγούδι κλπ. Είναι σαν να μην υπάρχει περιορισμός του είδους.
Για μένα δεν υπάρχει. Για παράδειγμα, κάνω μουσική για την ταινία του Παπαδουλάκη τώρα «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται το 2030» που θέλουν ένα χοπ χοπ τραγούδι. Είναι πολύ ενδιαφέρουσα η ταινία, εμπεριέχει όλα τα στοιχεία της ιστορίας του Καζαντζάκη αλλά στο μέλλον. Λοιπόν, θέλω να πω γράφω χιπ χοπ με τον τρόπο μου στην ταινία.
Ανήκετε περισσότερο σε κάποιο είδος; Σας συγκινεί με τον ίδιο τρόπο για παράδειγμα το αστικό με το λαϊκό τραγούδι; ο Πάνου με τον Αττίκ;
Ναι, αισθάνομαι ότι δεν ανήκω σε είδος, ανήκω στη μουσική. Τα δύο τελευταία καλοκαίρια έκανα συναυλίες στο Ηρώδειο με τραγούδια ρεμπέτικα, fados, τάνγκο και μπλουζ. Και βρήκα αυτό που ενώνει αυτά τα τραγούδια. Το κοινό τους είναι ο αγώνας των ανθρώπων αυτών να επιβιώσουν κάτω από ακραίες κοινωνικοπολιτικές συνθήκες.
Την πρώτη φορά που το έκανα, σκέφτηκα ότι μπορεί να είναι άτι τρελό, αλλά ήταν ωραία εμπειρία. η μουσική δεν έχει στεγανά, το μόνο στεγανό μου είναι η ειλικρίνεια. Αν είσαι ειλικρινής με αυτό που κάνεις είτε καλλιτέχνης είσαι είτε ξυλουργός, αν υπάρχει εκεί δηλαδή το μεράκι, φαίνεται. Αυτό έχει αξία.
Η μουσική για τον κινηματογράφο καταλαμβάνει μεγάλο μέρος του έργου σας. Με ποιον τρόπο εκφράζεστε μέσα από αυτήν;
Μπήκα στη μουσική για τον κινηματογράφο προσπαθώντας να ανοίξω από το τραγούδι το οποίο υπεραγαπώ. Μου δόθηκε η ευκαιρία αυτή όταν ήμουν 25 ετών, όταν στο φεστιβάλ τους για νέους συνθέτες, μου ανέθεσαν να κάνω τη μουσική για μια βουβή ταινία. Η ταινία λεγόταν «Το ημερολόγιο μιας παραστρατημένης» κι έκατσα ένα καλοκαίρι και το δούλεψα.
Το παίξαμε live στο Πάλλης -προ της ανακαίνισης- και από εκείνο το καλοκαίρι είπα: αυτό θέλω να κάνω. Διότι βρήκα έναν τρόπο να γράφω μουσική για μεγαλύτερα σύνολα και να παίρνω τις εικόνες και να τις μεταφράζω σε μουσική. Κάτι το οποίο διεγείρει τη φαντασία μου.
Δεν είναι περιοριστικό;
Αυτός ο περιορισμός είναι τρομερά διεγερτικός, γιατί πρέπει μέσα σε ένα γήπεδο, να παίξεις μπάλα. Είναι πολύ πιο εύκολο από το να είσαι στο χάος και πολύ πιο ενδιαφέρον να χρησιμοποιείς τη γλώσσα σου εκφράζοντας την εικόνα.
Θα μου πείτε ότι δεν είσαι πρωταγωνιστής. Ναι, δεν είμαι, αλλά η δουλίτσα που κάνει η μουσική στον κινηματογράφο είναι τεραστίων διαστάσεων. Αν σας παίξω μία σκηνή με τη μουσική και την ίδια χωρίς μουσική θα νομίζετε ότι είναι μια βουβή ταινία ενώ έχει λόγο.
Μπορεί να αναδείξει μια ταινία η μουσική;
Όχι. μπορεί να ξεγελάσει τον θεατή. Εμείς γράφουμε αφού έχει ολοκληρωθεί η ταινία. Επομένως οποιαδήποτε κενά κι αν έχει η ταινία, δεν τα παρατηρεί ο θεατής γιατί τον παρασύρει αυτό το πράγμα που δεν εξηγείται… τα κύματα αυτά.
Η πρόκληση;
Η πρόκληση είναι να εκφράσεις την αφήγηση, να μιλήσεις μουσικά με το λεξιλόγιο σου. Να δει ο άλλος μια ταινία και να ευχαριστηθεί. Αν είσαι τυχερός, μπορεί να γράψεις μια καταπληκτική μουσική που θα τη θυμάται ο κόσμος ακόμα κι αν έχει ξεχαστεί η ταινία.
Το τι φωτίζετε ή υπογραμμίζετε το αποφασίζει ο σκηνοθέτης;
Αυτό λέγεται spotting. Κάθεσαι με τον σκηνοθέτη και συμφωνείς που μπαίνει η μουσική. Στο τέλος ακούει ο σκηνοθέτης τη μουσική. Αν είσαι τυχερός σε φιλάει και φεύγει, αν όχι ξεκινάς αλλαγές. Σχεδόν πάντα υπάρχει αυτό.
Η πρόκληση σε μία ταινία σαν κι αυτή με ιστορικό περιεχόμενο;
Εδώ η πρόκληση έχει να κάνει άμεσα με αυτό. Είναι η ιστορία της Ελλάδας ο Καποδίστρια και βλέπεις τι θα είχε συμβεί αν δεν τον είχαν σκοτώσει. Είναι αρκετά ενδιαφέρον. Και ο Καζαντζάκης που είχα κάνει του Σμαραγδή είχε ενδιαφέρον… επιλέγει πρόσωπα που έχουν ιστορική σημασία. Το θεωρώ πολύ καλό. Από το να δω ένα love story που δεν με αφορά, προτιμώ να δω αυτό. Ή τα παιδιά μου που σήμερα είναι 4,5 ετών, μπορεί κάποτε να μάθουν ποιος ήταν βλέποντας την ταινία.
Η καλλιτεχνική αξία της ταινίας επηρεάζει την απόφαση σας; Έχετε πει ποτέ όχι γιατί δεν σας αρέσει η ταινία;
Όταν ασχολείσαι δυο μήνες με κάτι, βρίσκεις πράγματα να σου αρέσουν. Εγώ είμαι πάντα ειλικρινής άρα βρίσκω πράγματα που μου αρέσουν για να μιλήσω με ειλικρίνεια. Ο Σμαραγδής ήρθε να ακούσει τη μουσική και μου λέει: δεν θέλω να ακούσω άλλο, κατάλαβα. Του άρεσε πολύ.
Η δύναμη της μουσικής είναι τεράστια. Μπορεί να μεταμορφώσει κι αυτά που δεν λέγονται. Δίνει ένα βάθος στην εικόνα που είναι ανεξήγητο. Δημιουργείς έναν κόσμο παράλληλο, ο οποίος οδηγεί παράλληλα με την ταινία την ιστορία. Αν ακούσεις την μουσική μιας ταινίας είναι μια παράλληλη αφήγηση.
Τι αλλάζει στη σύνθεση για το θέατρο;
Ο τρόπος που γράφεις είναι τεχνικά διαφορετικός γιατί είναι κάτι που συμβαίνει εκείνη τη στιγμή. Παίρνεις από αυτό που συμβαίνει στις πρόβες, έχεις κάνει συζητήσεις με τον σκηνοθέτη πάνω στο κείμενο το οποίο παίζει μεγαλύτερο ρόλο από ότι το σενάριο στον κινηματογράφο.
Με ποιον τρόπο;
Η παράσταση είναι σαν το live, είναι άλλη κάθε φορά. Η μουσική επίσης γράφεται για τη συγκεκριμένη σκηνοθεσία, όχι για το έργο που μπορεί να παρουσιαστεί από διάφορους σκηνοθέτες.
Στο τραγούδι πως λειτουργείτε;
Στο τραγούδι έχεις τους στίχους. Αν γίνει ένας πετυχημένος γάμος της μουσικής με τον στίχο, τελείωσε. Ο ερμηνευτής παίζει επίσης ρόλο θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι γάμος τριών το τραγούδι. πιστεύω όμως ότι βασικά είναι γάμος δύο. Αν είναι καλό ένα τραγούδι θα πετύχει έστω με άλλον ερμηνευτή αργότερα. Το έχουμε δει πολλές φορές να συμβαίνει.
Έχετε παιδιά τα οποία μεγαλώνουν σε μια εποχή που βρίσκονται πόλεμοι σε εξέλιξη και ακούγονται σαλπίσματα και στην Ευρώπη, ενώ η ακροδεξιά και ο φασισμός καλπάζουν διεθνώς. Ποιο είναι το σχόλιο σας για όσα ζούμε στην Ελλάδα και στην Ευρώπη;
Σε σχέση με την Ελλάδα ας επιστρέψουμε στον Καποδίστρια. Ξέρουμε και πριν γίνει η ταινία ποια ήταν η ιστορία του. Ένας άνθρωπος που παραιτήθηκε από υπουργός εξωτερικών της Ρωσίας για να βοηθήσει την εξέγερση των Ελλήνων. Εδώ τα πράγματα δεν ήταν όπως μας τα έμαθαν στο σχολείο, ήταν τακτοποιημένα. Έδιναν φόρους στους Τούρκους και δεν θα κουνιόταν τίποτα αν δεν αποφάσιζαν να εξεγερθούν.
Ο άνθρωπος αυτός έκανε το τεστ του πως μπορεί να οργανωθεί σωστά μια χώρα στην Ελβετία η οποία ακόμα λειτουργεί με το σύστημα αυτοδιοίκησης του Καποδίστρια, γι’αυτό εκεί είναι εθνικός ήρωας. Αυτό ήθελε να κάνει στην Ελλάδα. Όμως όταν ήρθε εδώ και έκανε την πρώτη κυβέρνηση, δεν άρεσε στην άρχουσα τάξη, γιατί έπρεπε να πληρώνουν φόρους για να ξεπληρωθούν τα δάνεια.
Και με τις πλάτες των Άγγλων τον σκότωσαν.
Αν κανείς πάει στη σύσταση του ελληνικού κράτους, θα καταλάβει γιατί βρισκόμαστε στην κατάσταση που είμαστε σήμερα. Βλέπεις στη γέννηση ενός κράτους που ονομάστηκε ανεξάρτητο με ή χωρίς εισαγωγικά υπήρχε πρόβλημα. Είναι τρομακτικό αν δεν το εξηγήσεις. Βλέποντας την ιστορία του Καποδίστρια, μια ταινία δύο ωρών καταλαβαίνεις γιατί δεν μπορούμε να συνεννοηθούμε τρεις άνθρωποι πάνω από ένα τραπέζι.
Η άνοδος της Ακροδεξιάς με ποιον τρόπο σας απασχολεί;
Προφανώς με απασχολεί. Μιλάμε για μια εποχή ταραγμένη πολύ σε όλα τα επίπεδα. Σκέφτομαι πως θα είναι ο κόσμος σε 10-20 χρόνια. Δεν μπορώ να πω κάτι αρνητικό, αλλά τα μηνύματα δεν είναι θετικά. Βέβαια η ιστορία περνάει κύματα…. Τώρα όμως βρισκόμαστε σε ταραγμένα νερά.