Η δεξίωση του γάμου ήταν σε πλήρη εξέλιξη. Το νιόπαντρο ζευγάρι τσούγκριζε τα ποτήρια του με τους υψηλούς προσκλεκλημένους, ο αφρώδης οίνος έρεε άφθονος, οι μπουφέδες γέμιζαν και άδειαζαν στη στιγμή, λουλούδια, κεριά και μπομπονιέρες στόλιζαν τα τραπέζια. «Σήμερα γάμος γίνεται σ΄ωραίο περιβόλι», έπαιζε η ορχήστρα, νέοι και νέες ξεχύθηκαν στην πίστα για το βαλσάκι.
Ήταν Τρίτη 20 Ιουνίου 1978 και το ρολόι έδειχνε 23.03. Κι άξαφνα εκεί που όλοι ήταν στην πίτσα, ακούστηκαν τσιρίδες. «Σεισμός, σεισμός». Ο τρόμος κάλυψε τη χαρά του γάμου. Ο σεισμός ήταν 6,5 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ και κράτησε 10 δευτερόλεπτα. Το επίκεντρό του ήταν 35 χιλιόμετρα ανατολικά του χωριού Στίβος της Θεσσαλονίκης, ανάμεσα στις λίμνες Βόλβη και Κορώνεια και το εστιακό βάθος μετρήθηκε στα 10 χιλιόμετρα, αρκετό για να σπείρει τον όλεθρο και την καταστροφή. Οι νεκροί έφτασαν τους 49, οι τραυματίες ξεπέρασαν τους 200 κι επιπλέον καταγράφηκαν συνολικά 3.170 κτήρια με σοβαρές και επικίνδυνες βλάβες (κόκκινα) και άλλα 13.918 με μέσης ή και μικρής κλίμακας ζημιές (κίτρινα). Μεταξύ των πρώτων ήταν το ιστορικό ξενοδοχείο Μεντιτερανέ, εκεί όπου έγινε ο γάμος.
«Κρίθηκε επικινδύνως ετοιμόρροπο. Και κατεδαφίστηκε. Στη θέση του ανεγέρθηκε μία σύγχρονη για την εποχή της πολυκατοικία. Το Μεντιτερανέ έχει μια τεράστια ιστορία. Γεμίζει τόμους η αρχή του, η ακμή του. Πέρασε όλη η αφρόκρεμα της εποχής. Μετά τη Μεγάλη Βρετανία στην Αθήνα, ήταν το καλύτερο των Βαλκανίων». Ο Κωνσταντίνος Τορνιβούκας, επικεφαλής της TOR Hotel Group -ενός ξενοδοχειακού γίγαντα της Βόρειας Ελλάδας- και αντιπρόεδρος της Ένωσης Ξενοδόχων Θεσσαλονίκης, μπορεί να μιλά για ώρες -για μέρες ίσως- για το ξενοδοχείο, το οποίο συνδέθηκε με την οικογένειά του.
Το «Ολύμπιον Μέγαρον της Μεσογείου» με ανεμπόδιστη θέα στον Θερμαϊκό
Το Μεντιτερανέ χτίστηκε στη θέση του άλλοτε εξίσου επιβλητικού ξενοδοχείου Σπλέντιτ, το οποίο μέτρησε μόλις 10 χρόνια χλιδάτης ζωής, γνώρισε την αφρόκρεμα της εποχής και κάηκε στη μεγάλη πυρκαγιά του 1917. Πάνω στα ερείπια του Σπλέντιτ η οικογένεια Τορνιβούκα ανέγειρε το Μεντιτερανέ, που έμελλε να γίνει σύμβολο της προπολεμικής Θεσσαλονίκης, το «Ολύμπιον Μέγαρον της Μεσογείου», το «αγλάισμα της αναγεννηθείσης Μακεδονικής Πρωτευούσης», όπως διαφημιζόταν στα έντυπα της εποχής.
«Ήταν ένα κόσμημα για την πόλη. Το μπαρ του αποτελούσε σημείο συνάντησης για πολιτικούς, επιχειρηματίες, επιφανείς ντόπιους και ξένους. Είχε αρκετούς σταθερούς επισκέπτες, ακόμη και οι σουίτες του ήταν κλεισμένες από μόνιμους πελάτες. Τα εστιατόριά του φημιζόταν για την υψηλής ποιότητας κουζίνα τους και στις σάλες του γινόταν λαμπεροί γάμοι», λέει στη Voria, ο κ. Τορνιβούκας.
Οι εργασίες ανέγερσής του ξεκίνησαν το 1922 και το ξενοδοχείο άνοιξε τις πόρτες του πέντε χρόνια μετά, το 1927.Τα σχέδια έκανε ο σπουδαίος για την εποχή του αρχιτέκτονας, Μαρίνος Δελλαδέτσιμας (1878-1940), με καταγωγή από την Κεφαλονιά, ο οποίος ήταν απόφοιτος της γαλλικής αρχιτεκτονικής σχολής και δικά του έργα είναι επίσης το παλιό δημαρχείο στο Καραβάν Σαράι (1923), αλλά και το Μέγαρο της ΧΑΝΘ στη Νικολάου Γερμανού 1 (1924).
Το κτήριο συνδύαζε τον εκλεκτικισμό, την Art Nouveau και τη νεομαυριτανική αρχιτεκτονική. Έχοντας ζήσει στη Βιέννη, καθώς και σε άλλες πόλεις της Ευρώπης, οι ιδιοκτήτες του, το ζεύγος Τορνιβούκα, εξόπλισαν το ξενοδοχείο με τα πιο κομψά, αρχοντικά και ακριβά έπιπλα, χαλιά, κουρτίνες, λευκά είδη. Οι μπουχάρες ήρθαν από την Ανατολή και συγκεκριμένα από το Πακιστάν και την ομώνυμη επαρχία του Ουζμπεκιστάν, ήταν ολομέταξες και χειροποίητες κι έφεραν έντονα κόκκινα και καφέ χρώματα. Τα φωτιστικά και οι πορσελάνες έγιναν παραγγελία στη Λιμόζ της Γαλλίας και ξεχώριζαν για το εκλεπτυσμένο στυλ και τις διακοσμήσεις τους. Τα ποτήρια, τα σερβίτσια και τα ασημικά ήταν των περιώνυμων οίκων Baccarat και Christofle.
Τίποτα δεν αφέθηκε στην τύχη του σε αυτό το στολίδι της παραλίας με το πιάνο Petrov στη μέση της μεγάλης σάλας-λέγεται πως αργότερα σε μια βραδιά ξέφρενου κεφιού, μεθυσμένοι πελάτες το πέταξαν στον Θερμαϊκό. Οι βεράντες του έβλεπαν στην απεραντοσύνη της θάλασσας και οι βεγγέρες του έγραψαν ιστορία. Στις μεγάλες σάλες τις στολισμένες με κρυστάλλινους πολυέλαιους, ακριβούς πίνακες και βαριά χαλιά, πρεσβευτές, λόγιοι, πολιτικοί, περιζήτητοι γαμπροί και πολύφερνες νύφες, αλλά και ταξιδιώτες, απολάμβαναν την αύρα μιας πόλης που γλυκοκοίταζε τη Δύση, χωρίς να μπορεί να λησμονήσει την Ανατολή. Στα μπαρ και τα εστιατόρια, αλλά και στα μεγάλα μπαλκόνια άκουγες λιγότερο ελληνικά και περισσότερο, γαλλικά, τούρκικα, λαντίνο, λίγα αγγλικά με περίεργη προφορά, λιγότερα σέρβικα, βουλγάρικα, αρμένικα και ρωσικά. Ήταν ο κόσμος και ο καθρέφτης της προπολεμικής, πολυπολιτισμικής Θεσσαλονίκης.
Ένας αστικός μύθος…
Μια ιστορία που κυκλοφορούσε πολύ παλιά από στόμα σε στόμα κι έφτασε ως τις μέρες μας -μπορεί να είναι αλήθεια, μπορεί και όχι- λέει πως στη θέση του Μεντιτερανέ και πριν το Σπλέντιτ υπήρχε εκεί ένα υπαίθριο καφέ το Mazlum. Στο Mazlum λοιπόν έδιναν τύπου συναυλίες μέλη της ορχήστρας του σουλτάνου και μουσικοί που ήταν στην αυλή του και συντρόφευαν τα γλέντια του. Αργότερα οι ίδιοι μουσικοί πέρασαν από το Σπλέντιτ κι επειδή οι συνήθειες είναι συνήθειες, παλιές τουρκικές μελωδίες και αμανέδες ακουγόταν κάποιες φορές -για την ακρίβεια αρκετά σπάνια- και στο Μεντιτερανέ.
«ιδεώδες ξενοδοχείον, εφάμιλλον των μεγαλυτέρων ευρωπαϊκών τοιούτων». Με τούτα τα λόγια παρουσιάζει το ξενοδοχείο μια διαφημιστική καταχώρηση το 1927 στο Μακεδονικόν Ημερολόγιον και περιγράφει «την εσωτερικήν διαίρεσιν, τον πλούτον της επιπλώσεως κοιτώνων, σαλονίων, εστιατορίων, και διαδρόμων ακόμη, τας αιθούσας εστιατορίου και χορού και τον κρεμαστό κήπο ο οποίος συγκεντρώνει το καλοκαίρι τον καλύτερον κόσμον και αποτελεί το ωραιότερον ντάνσινγκ της Θεσσαλονίκης».
Ο Παλαμάς και οι βουτιές στον Θερμαϊκό για χάρη της Βουγιουκλάκη
Εκεί κατέλυσε το 1927 ο Κωστής Παλαμάς κι έναν χρόνο αργότερα, τον Ιούλιο του 1928 ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Το πρωί της 23ης Ιουλίου ο Βενιζέλος εκφώνησε πολιτικό λόγο στην πλατεία της Αγίας Σοφίας και ο κόσμος ήταν τόσος πολύς που κατέκλυσε την οδό Τσιμισκή μέχρι την παραλία.
Με την ομιλία του αυτή κήρυξε την έναρξη της προεκλογικής εκστρατείας του κόμματός του για τις εκλογές της 19ης Αυγούστου 1928, τις οποίες και κέρδισε. Κατά τη διάρκεια της ομιλίας του, ο Βενιζέλος ανέπτυξε τις θέσεις του σχετικά με την εσωτερική πολιτική και τις προτεραιότητες του κόμματός του, όπως η αναβάθμιση της επαγγελματικής εκπαίδευσης και η αύξηση της γεωργικής παραγωγής. Επίσης ζήτησε την εμπιστοσύνη του ελληνικού λαού στις κάλπες και αντί απολογισμού του έργου της Κυβέρνησης, αναφέρθηκε στη διαχείριση των δημοσίων οικονομικών αντικρούοντας τις κατηγορίες εναντίον του για κατασπατάληση χρημάτων, παρουσιάζοντας αναλυτικά το πού και πώς τα διέθεσε. Και τα βράδια συναντούσε στο Μεντιτερανέ φίλους και υποστηρικτές του, αλλά και επιχειρηματίες της πόλης.
Η χρυσή εποχή απογειώθηκε τη δεκαετία του ’60, όταν ο γιος της οικογένειας Τορνιβούκα, Γεώργιος, ανανέωσε την επίπλωση με πανάκριβα κομμάτια από τη Βιέννη και έβαλε κλιματισμό, τον πιο πρωτοποριακό για την πόλη. Με τη σύζυγό του, Ισμήνη, έκαναν μια μεγάλη ανακαίνιση, έβαλαν μπάνιο σε κάθε δωμάτιο και δημιούργησαν ένα εστιατόριο στο roof garden με θέα στη θάλασσα.
Τα γλέντια και οι χοροί συνεχίστηκαν όπως και η παρέλαση των υψηλών προσκεκλημένων. Οι θαυμαστές της σπουδαίας ηθοποιού, χορεύτριας και καλλιτέχνιδας της όπερας κατά τον Μεσοπόλεμο, Ζωζώς Νταλμάς, -το πρόσωπό της εικονιζόταν στο πακέτο τσιγάρων Sante- άναβαν το τσιγάρο της με χιλιάρικα κι ένα αλαφιασμένο πλήθος συγκεντρώθηκε στην παραλία για να δει από κοντά την Αλίκη Βουγιουκλάκη το 1960 κατά την 1η Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου -σήμερα Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης- και μόλις είδαν την Ελληνίδα σταρ στο μπαλκόνι να τους χαιρετά, πολλοί βούτηξαν στη θάλασσα.
Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, Μενέλαος Λουντέμης, ο Οδυσσέας Ελύτης, ο Μίνως Βολονάκης, η Έλλη Λαμπέτη, η Τζένη Καρέζη, η Ζωή Λάσκαρη, η Μελίνα Μερκούρη με τον Ζυλ Ντασσέν, ο Φιλοποίμιν Φίνος, ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Γιάννης Τσαρούχης, ένας ατέλειωτος κατάλογος επώνυμων πέρασαν από τις σάλες και τα δωμάτια του Μεντιτερανέ.
Ο αείμνηστος, πολυβραβευμένος σκηνοθέτης, Θόδωρος Αγγελόπουλος, το θεωρούσε γούρι και έμενε ανελλιπώς εκεί, άλλωστε στους χώρους του ξενοδοχείου απομονώθηκε η κριτική επιτροπή του Φεστιβάλ και του απένειμε το 1970 το πρώτο βραβείο για την ταινία «Αναπαράσταση».
Οι ιστορίες του Μεντιτερανέ θα μπορούσαν άνετα να γεμίσουν έναν μεγάλο τόμο. Είναι τόσες πολλές, τόσο σημαντικές κι αποτελούν κομμάτι της σύγχρονης ιστορίας της πόλης. Οι σουίτες του ήταν σχεδόν μόνιμα κλεισμένες από σταθερούς πελάτες. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής είχε μία από αυτές, ο εκδότης Ιωάννης Βελλίδης είχε για αρκετό καιρό στήσει σε μία το στρατηγείο του για την εφημερίδα «Μακεδονία» και δεχόταν εκεί τη διευθυντική ομάδα και όσους άλλους ήθελε να συναντήσει. Αλλά και μέλη της οικογένειας Μοδιάνο διέμεναν τακτικά σε σουίτες του ξενοδοχείου.
«Η δύση είναι όμορφη στον Θερμαϊκό»….
Κι αν όλα τα παραπάνω είναι λίγο ή πολύ γνωστά, εκείνο που ελάχιστοι ξέρουν είναι πως το Μεντιτερανέ είναι το μοναδικό ξενοδοχείο της Θεσσαλονίκης που αναφέρεται στη λογοτεχνία της γενιάς του ‘30, όταν ο Μ. Καραγάτσης τοποθετεί την εν Θεσσαλονίκη δράση του Γιούγκερμαν -στο ομότιτλο μυθιστόρημα- στην «παλιά πυρίκαυστη ζώνη, όπου κτίστηκε η μοντέρνα πόλη, που αποτελεί το Κέντρο, σα να λέμε το Σίτυ».
Ιδού το χαρακτηριστικό απόσπασμα:
«Έκοψαν μια στενή πάροδο αριστερά, ξαναβγήκαν στον παραλιακό δρόμο και σταμάτησαν μπροστά σ’ ένα περίεργο οικοδόμημα ακαθόριστου ρυθμού, αλλά με φανερές μεγάλες αξιώσεις. Ήταν το Ξενοδοχείο Μεντιτερράνεαν.
Ανέβηκαν στο δωμάτιο που είχε κρατήσει ο Καραμάνος για τον Βάσια. Ευρύχωρη κάμαρα, επιπλωμένη με το καθιερωμένο γούστο, καθαρή και άνετη. Δίπλα υπήρχε μία τουαλέτα με λουτρό· μπροστά, μια μεγαλούτσικη βεράντα, που έβλεπε στη θάλασσα. Ο Γιούγκερμαν έμεινε ικανοποιημένος.
― Ωραία είν’ εδώ. Ιδίως έχει φως, αέρα και θέα…
― Η δύση είναι όμορφη στο Θερμαϊκό. Θα ιδής απ’ το μπαλκόνι σου φεγγαράδες αξέχαστες. Εξ άλλου, το μόνο πράγμα που αξίζει εδώ, είναι η νύχτα».
Κι ύστερα ήρθε ο σεισμός του 1978 — ένας τριγμός βαθύς, σαν στεναγμός της γης, που λάβωσε το παλιό αρχοντικό. Και το Μεντιτερανέ κατεδαφίστηκε μερικά χρόνια μετά και στη θέση του ορθώθηκε μια πολυκατοικία.
Ο κοσμοπολίτικος αέρας, η αύρα της χλιδής και η μυρωδιά των ακριβών πούρων, οι χαμηλόφωνες κουβέντες και τα μεγάλα μυστικά -πολιτικά, επιχειρηματικά, κοσμικά-, δεν ακούστηκαν ξανά σε εκείνες τις ψηλοτάβανες σάλες με τις βελούδινες κουρτίνες και τα βαριές πολυθρόνες.
Μα κάθε απόγευμα, όταν το φως του ήλιου γέρνει πάνω στη θάλασσα, θαρρεί κανείς πως μπορεί να διακρίνει τις σκιές του να επιστρέφουν — σαν θολές αναμνήσεις που ξαναζωντανεύουν για λίγο, με τον παφλασμό των κυμάτων. Γιατί είπαμε, η δύση είναι όμορφη στον Θερμαϊκό….