Οι ΗΠΑ και η Ουκρανία υπέγραψαν συμφωνία για την κατανομή των εσόδων από τη μελλοντική πώληση ορυκτών και σπάνιων γαιών της Ουκρανίας, σφραγίζοντας μια συμφωνία που, σύμφωνα με τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ, θα αποτελέσει οικονομικό κίνητρο για τις ΗΠΑ να συνεχίσουν να επενδύουν στην άμυνα της Ουκρανίας και στην ανασυγκρότησή της μετά από μια μελλοντική ειρηνευτική συμφωνία με τη Ρωσία, όπως ανέφερε το Reuters τις πρώτες πρωινές ώρες της Πέμπτης (1/5).
Η υπογραφή συμφωνίας για τα ορυκτά ανάμεσα στην Ουκρανία και τις ΗΠΑ σημαίνει πως ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ ανάγκασε τελικά το Κίεβο να πληρώσει για αμερικανική βοήθεια, δήλωσε ο αντιπρόεδρος του συμβουλίου ασφαλείας της Ρωσίας Ντμίτρι Μεντβέντεφ.
«Τώρα θα πρέπει να πληρώσουν για στρατιωτικές προμήθειες με τον εθνικό πλούτο μιας χώρας που χάνεται», σημείωσε ο πρώην πρόεδρος της Ρωσίας σε ανάρτησή του στο Telegram.
Οι δύο χώρες υπέγραψαν τη συμφωνία στην Ουάσινγκτον μετά από μήνες ενίοτε τεταμένων διαπραγματεύσεων, με την αβεβαιότητα να στιγματίζει την θετική έκβαση των διαβουλεύσεων μέχρι την τελευταία στιγμή, καθώς υπήρχαν φήμες για ένα ύστατο εμπόδιο εξαιτίας δύο – μέχρι στιγμής αδιευκρίνιστων – εγγράφων που έβαλαν «στο τραπέζι» οι ΗΠΑ, όπως είχε αναφερθεί αργά την Τετάρτη (30/4).
Η συμφωνία για τα ορυκτά θα δημιουργήσει ένα Ταμείο Επενδύσεων για την Ανασυγκρότηση της Ουκρανίας, το οποίο, σύμφωνα με την κυβέρνηση Τραμπ, θα συμβάλει στην αποπληρωμή της βοήθειας ύψους 175 δισεκατομμυρίων δολαρίων που έχει παρασχεθεί στην Ουκρανία από την αρχή του πολέμου.
«Η συμφωνία αυτή στέλνει ένα σαφές μήνυμα στη Ρωσία ότι η κυβέρνηση Τραμπ είναι προσηλωμένη σε μια ειρηνευτική διαδικασία με επίκεντρο μια ελεύθερη, κυρίαρχη και μακροπρόθεσμα ευημερούσα Ουκρανία», δήλωσε ο Αμερικανός υπουργός Οικονομικών Σκοτ Μπέσεντ.
Ο Μπέσεντ πρόσθεσε: «Ο πρόεδρος Τραμπ οραματίστηκε αυτή τη συνεργασία μεταξύ του αμερικανικού και του ουκρανικού λαού για να δείξει τη δέσμευση και των δύο πλευρών για διαρκή ειρήνη και ευημερία στην Ουκρανία. Και για να είμαστε σαφείς, κανένα κράτος ή πρόσωπο που χρηματοδότησε ή προμήθευσε τον ρωσικό πολεμικό μηχανισμό δεν θα επιτραπεί να επωφεληθεί από την ανασυγκρότηση της Ουκρανίας.»
Thanks to @POTUS @realDonaldTrump’s tireless efforts to secure a lasting peace, I am glad to announce the signing of today’s historic economic partnership agreement between the United States and Ukraine establishing the United States-Ukraine Reconstruction Investment Fund to help… pic.twitter.com/N1jPa35DYh
— Treasury Secretary Scott Bessent (@SecScottBessent) April 30, 2025
Λϊγο αργότερα, το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ δημοσίευσε μια φωτογραφία του υπουργού Οικονομικών Σκοτ Μπέσεντ και της πρώτης αναπληρώτριας πρωθυπουργού της Ουκρανίας Γιούλια Σβιρίντενκο κατά την υπογραφή της συμφωνίας:
On April 30, the United States and Ukraine signed an agreement to establish the United States-Ukraine Reconstruction Investment Fund.
This historic economic partnership clearly signals the Trump Administration’s commitment to a free, sovereign, and prosperous Ukraine. pic.twitter.com/cKUACUhet9
— Treasury Department (@USTreasury) April 30, 2025
Οι επικριτές της συμφωνίας έχουν δηλώσει ότι ο Λευκός Οίκος εκμεταλλεύτηκε την Ουκρανία συνδέοντας τη στρατιωτική βοήθεια κατά της ρωσικής εισβολής με την πιεστική πώληση σε «τιμή ευκαιρίας» των κρίσιμων ορυκτών και σπάνιων γαιών της χώρας.
Η Σβιρίντενκο επιβεβαίωσε και εκείνη την υπογραφή της συμφωνίας την Τετάρτη. Σε ανάρτησή της στο X έγραψε: «Μαζί με τις Ηνωμένες Πολιτείες, δημιουργούμε το ταμείο που θα προσελκύσει παγκόσμιες επενδύσεις στη χώρα μας».
On behalf of the Government of Ukraine, I signed the Agreement on the Establishment of a United States–Ukraine Reconstruction Investment Fund.
Together with the United States, we are creating the Fund that will attract global investment into our country. pic.twitter.com/8ryyAMqW83
— Yulia Svyrydenko (@Svyrydenko_Y) April 30, 2025
Σύμφωνα με το προσχέδιο της συμφωνίας που είδε το πρακτορείο Reuters, η Ουάσιγκτον θα έχει προνομιακή πρόσβαση σε νέες, επερχόμενες συμπληρωματικές συμφωνίες για τους φυσικούς πόρους της Ουκρανίας.
Ωστόσο, η συμφωνία δεν παραχωρεί αυτόματα στην Ουάσιγκτον μερίδιο από τον ορυκτό πλούτο της Ουκρανίας ή από την υποδομή φυσικού αερίου της χώρας.
Προβλέπει τη δημιουργία ενός κοινού αμερικανο-ουκρανικού ταμείου για την ανασυγκρότηση, το οποίο θα λαμβάνει το 50% των κερδών και των δικαιωμάτων που θα αποφέρει στο ουκρανικό κράτος η χορήγηση νέων αδειών εκμετάλλευσης φυσικών πόρων στην Ουκρανία.
Σε μια ανάρτηση στο Telegram, ο πρωθυπουργός της Ουκρανίας Ντένις Σμιχάλ ανακοίνωσε και εκείνος ότι οι δύο χώρες ιδρύουν ένα Ταμείο Επενδύσεων για την ανασυγκρότηση της Ουκρανίας, με την συμφωνία να βασίζεται σε πέντε βασικές αρχές, όπως έγραψε:
Ισότητα: Το Ταμείο δημιουργείται με βάση την αρχή 50/50 και οι δύο πλευρές έχουν ίσα δικαιώματα ψήφου.
Διατήρηση του ελέγχου: Η Ουκρανία διατηρεί τον πλήρη έλεγχο των υπογείων πόρων, των υποδομών και των φυσικών πόρων.
Νέες επενδύσεις, όχι χρέη: Η συμφωνία δεν προβλέπει καμία δανειακή υποχρέωση.
Εγγυημένοι επενδυτές και αγοραστές: Το ταμείο θα επενδύει σε έργα και θα εγγυάται εμπορικές αγορές προϊόντων με όρους «πάρε ή πλήρωσε».
Συμφωνία με την πορεία προς την ευρωπαϊκή ενσωμάτωση: Η συμφωνία δεν θα αποτελεί εμπόδιο για την ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ.
Το Ταμείο θα τροφοδοτείται από εισφορές των ΗΠΑ και της Ουκρανίας: Τα έσοδα του Ταμείου θα επανεπενδύονται αποκλειστικά στην Ουκρανία.
«Χάρη σε αυτή τη συμφωνία, θα μπορέσουμε να προσελκύσουμε σημαντικούς πόρους για την ανασυγκρότηση, να ξεκινήσουμε την οικονομική ανάπτυξη, να αποκτήσουμε τις πιο πρόσφατες τεχνολογίες από τους εταίρους μας και τον στρατηγικό επενδυτή, τις ΗΠΑ», υπογράμμισε.
Οι «σπάνιες γαίες», ή αλλιώς τα «κρίσιμα ορυκτά» είναι τα μέταλλα και άλλες πρώτες ύλες που απαιτούνται για την παραγωγή προϊόντων υψηλής τεχνολογίας, ιδίως εκείνων που σχετίζονται με τη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια, αλλά και με τα ηλεκτρονικά είδη ευρείας κατανάλωσης, τις υποδομές τεχνητής νοημοσύνης και τα όπλα.
Η παγκόσμια «βιασύνη» για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα έχει προκαλέσει μια σφοδρή ζήτηση για ορυκτά που χρησιμοποιούνται στην ενεργειακή μετάβαση, όπως το κοβάλτιο, ο χαλκός, το λίθιο και το νικέλιο, τα οποία είναι χρήσιμα για την ηλεκτροκίνηση των μεταφορών και την κατασκευή ανεμογεννητριών.
Τα ίδια ορυκτά χρησιμοποιούνται επίσης για την κατασκευή κινητών τηλεφώνων, κέντρων δεδομένων τεχνητής νοημοσύνης και στρατιωτικού εξοπλισμού, όπως τα μαχητικά αεροσκάφη F-35, γεγονός που τα καθιστά ιδιαίτερα περιζήτητα.
Καθώς η παγκόσμια οικονομία και η τεχνολογία μετασχηματίζονται, η αξία των κρίσιμων ορυκτών έχει εκτοξευθεί και ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός για την πρόσβαση σε αυτά εντείνεται.
Το 2023, ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (ΔΟΕ) εκτίμησε ότι η αγορά ορυκτών για την ενεργειακή μετάβαση είχε φτάσει τα 400 δισεκατομμύρια ευρώ το 2022, διπλασιάζοντας την αξία της σε σχέση με πέντε χρόνια νωρίτερα, και αν οι χώρες εφαρμόσουν πλήρως τις δεσμεύσεις τους για καθαρή ενέργεια και κλίμα, η ζήτηση αναμένεται να υπερδιπλασιαστεί έως το 2030 και να τριπλασιαστεί έως το 2040, σύμφωνα με τον οργανισμό.
Σε ένα άρθρο του 2022, η πρόεδρος της Ένωσης Γεωλόγων της Ουκρανίας, Χάνα Λιβέντσεβα, ισχυρίστηκε ότι η χώρα της διαθέτει περίπου το 5% των ορυκτών πόρων του πλανήτη – παρά το γεγονός ότι καλύπτει μόνο το 0,4% της επιφάνειας της γης – χάρη στην πολύπλοκη γεωλογία της, η οποία περιλαμβάνει και τα τρία κύρια συστατικά του φλοιού της γης.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ουκρανίας, που αναφέρονται και από το Reuters, η χώρα διαθέτει σε πλούσια κοιτάσματα 22 από τα 34 ορυκτά που έχουν χαρακτηριστεί κρίσιμα από την ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων σπάνιων γαιών όπως το λανθάνιο, το δημήτριο, το νεοδύμιο, το έρβιο και το ύττριο.
Πριν από το ξέσπασμα του πολέμου με τη Ρωσία, η Ουκρανία ήταν βασικός προμηθευτής τιτανίου, παράγοντας περίπου το 7% της παγκόσμιας παραγωγής το 2019, σύμφωνα με έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, καθώς και μαγγανίου. Επίσης, διέθετε περίπου 500.000 τόνους αποθεμάτων λιθίου, τα μεγαλύτερα στην Ευρώπη, και το ένα πέμπτο του παγκόσμιου γραφίτη, ένα κρίσιμο συστατικό των πυρηνικών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής.
Ωστόσο, με τη Ρωσία να ελέγχει περίπου το ένα πέμπτο του εδάφους της Ουκρανίας, πολλά από αυτά τα αποθέματα έχουν χαθεί.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις ουκρανικών think tanks που επικαλείται το Reuters, έως και το 40% των μεταλλικών πόρων της Ουκρανίας βρίσκονται σε κατεχόμενα εδάφη. Οι ρωσικές δυνάμεις ελέγχουν επίσης τουλάχιστον δύο από τα κοιτάσματα λιθίου της Ουκρανίας, ένα στο Ντόνετσκ και ένα άλλο στο Ζαπορίζια.