Στη χώρα μας η προσαρμογή είναι καθεστώς. Η ιταλική καρμπονάρα μαγειρεύεται με ελληνική πατέντα, το ίδιο και τα γαλλικά κρουασάν. Σχεδόν όλες οι εισαγόμενες συνταγές και ιδέες καταλήγουν ως απλή αφορμή για μια ελληνική πατέντα. Ακόμη και ο καπιταλισμός, η ελεύθερη αγορά και ο σοσιαλισμός έχουν στην Ελλάδα εθνικά χαρακτηριστικά, που συχνά παραπέμπουν σε… παραμόρφωση. Από τον κανόνα δεν ξεφεύγει ούτε η Black Friday, η επομένη της Αμερικανικής Ημέρας των Ευχαριστιών, που στις ΗΠΑ επέλεξαν πριν από δεκαετίες ως μία και μοναδική πραγματικά εκπτωτική ημέρα. Τι σημαίνει αυτό; Ότι τα εμπορικά καταστήματα έχουν τη δυνατότητα να ξεστοκάρουν, ώστε να υπάρξει χώρος για τα νέα προϊόντα ενόψει των Χριστουγέννων και οι καταναλωτές να αγοράσουν με σημαντική έκπτωση προϊόντα, που δεν βρίσκονται στην αιχμή, αλλά τους βολεύουν.
Όλο αυτό το σκηνικό, που «μετακόμισε στη χώρα μας πριν από περίπου δέκα χρόνια εν μέσω οικονομικής και καταναλωτικής κρίσης για να τονωθεί η αγοραστική κίνηση, έχει, πλέον, μετεξελιχθεί σε κάτι εντελώς διαφορετικό και απόλυτα… ελληνικό. Η Black Friday έχει εξελιχθεί σε Black Week, Black Month, Merry Friday, σε Cyber Monday και ό,τι άλλο μπορεί να φανταστεί κανείς. Απελπισία; Πλεονεξία; Εφευρετικότητα; Ό,τι και να συμβαίνει η σημερινή ημέρα στη Θεσσαλονίκη αντί για «γιορτή της αγοράς» το πολύ πολύ να καταγραφεί ως μία Παρασκευή με κάπως περισσότερη κίνηση από την προηγούμενη και από την επόμενη. Κι αν μπορούμε να κάνουμε μια προβολή στο μέλλον, σε λίγα χρόνια μάλλον η Black Friday δεν θα υπάρχει στο καλεντάρι του ελληνικού εμπορίου. Όπως ακριβώς οι πολυήμερες μακρόσυρτες επίσημες εκπτωτικές περίοδοι του χειμώνα και του καλοκαιριού, που συγκινούν διαρκώς και λιγότερους.
Και μιας και ο λόγος για την αγορά, χθες ο Εμπορικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης ανακοίνωσε το προτεινόμενο χριστουγεννιάτικο ωράριο, το οποίο ξεκινάει το Σάββατο 13 Δεκεμβρίου και ολοκληρώνεται την Παρασκευή 2 Ιανουαρίου και προβλέπει τρεις Κυριακές σερί ανοιχτά μαγαζιά, στις 14, 21 και 28 Δεκεμβρίου. Το παράδοξο της φετινής περιόδου είναι ότι η Πρωτοχρονιά πέφτει Πέμπτη και είναι αργία, όπως αργία προτείνεται από τον ΕΣΘ «εθιμικά» η 2α Ιανουαρίου, που φέτος είναι Παρασκευή. Δεδομένου ότι την Κυριακή 4 Ιανουαρίου η αγορά είναι κλειστή, αυτό που μένει από το τετραήμερο είναι το Σάββατο 3 του μηνός με ανοιχτά μαγαζιά! Πάντα το λιανεμπόριο έχει δύσκολα ωράρια -μάλλον τα δυσκολότερα μετά την εστίαση και τα ανθοπωλεία που κλείνουν μόνο την Πρωτομαγιά-, αλλά οι πρώτες ημέρες του επόμενου χρόνου βάζουν στους εμπόρους πολύ δύσκολα. Δεδομένου ότι εμπορικά κέντρα, πολυκαταστήματα και μεγάλες διεθνείς και εγχώριες αλυσίδες θα είναι ανοιχτές τη μοναδική εργάσιμη σε ένα εορταστικό τετραήμερο, έχει ενδιαφέρον να δούμε τι θα κάνουν οι μεμονωμένοι έμποροι στη Θεσσαλονίκη.
Η μακρινή νυχτερινή εικόνα της πρυτανείας του Αριστοτελείου πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης -η φωτογραφία είναι τραβηγμένη στις 8.30 το βράδυ της περασμένης Τρίτης- παραπέμπει σε κτήριο που εκείνη την ώρα σφύζει από ζωή και… παραγωγικότητα. Τα φώτα σχεδόν σε όλα τα γραφεία είναι ανοιχτά. Οι γνωρίζοντες τον χώρο και τις καταστάσεις διαβεβαιώνουν ότι τη συγκεκριμένη ώρα ελάχιστοι άνθρωποι βρίσκονται στα γραφεία τους. Τι συμβαίνει λοιπόν; Πολύ απλά, κανείς -η σχεδόν κανείς- δεν ενδιαφέρεται να κλείσει τα φώτα. Και γιατί να ενδιαφερθεί; Τον λογαριασμό του ηλεκτρικού ρεύματος τον πληρώνει το ΑΠΘ, τα οικονομικά του οποίου δεν βρίσκονται στην καλύτερή τους φάση, εάν κρίνουμε από τα αιτήματα πρόσθετης χρηματοδότησης προς την κυβέρνηση που έχουν κατατεθεί από όλα τα δημόσια πανεπιστήμια της χώρας, και το ΑΠΘ. Έτσι κι αλλιώς η έννοια της οικονομίας δεν ήταν ποτέ συμβατή με τη λειτουργία του ελληνικού δημοσίου, ακόμη κι όταν πρόκειται για το ηλεκτρικό ρεύμα σε μια περίοδο αυξημένου κόστους ενέργειας. Ορισμένες φορές τα πράγματα ίσως και να είναι πιο απλά απ’ όσο φαίνονται.
Στην Ελλάδα, σε αντίθεση με τις περισσότερες από τις ανεπτυγμένες χώρες της Ευρώπης, οι τοίχοι μιλούν. Δεν έχει σημασία τι λένε -λένε πολλά και διάφορα-, αλλά πάντως μιλούν. Ούτε έχει σημασία εάν κάποιοι τους ακούνε, οι τοίχοι μιλούν. Με συνθήματα που φιλοξενούν. Άλλοτε εμπνευσμένα και άλλοτε… ακαταλαβίστικα. Όπως αυτό που είναι γραμμένο με πράσινη μπογιά και λέει «μην πίνετε κόκα κόλα, θα γίνετε σαν τον Άη Βασίλη». Τι θέλει να πει ο… ποιητής; Μάλλον μόνο ο ίδιος γνωρίζει. Σε κάθε περίπτωση -εάν κρίνουμε από τις πωλήσεις αναψυκτικών στην Ελλάδα- η προτροπή του πέφτει στο κενό. Ή το άλλο, πιο απαισιόδοξο, που λέει «Τι γυρεύουμε εμείς μέσα στη νύχτα των άλλων» κι έχει για επεξήγηση κάτι ακατανόητα μεταξύ Πύλου, Τεμπών και θανάτου! Οι τοίχοι, λοιπόν, μιλούν με τον τρόπο τους. «Εμπρός στο έτσι που χάραξε ο τέτοιος».
Τώρα που μετά την εκεχειρία στη Γάζα η Μέση Ανατολή έχει φύγει από την πρώτη γραμμή της επικαιρότητας -μέχρι να επανέλθει λένε οι πιο απαισιόδοξοι ή ρεαλιστές- είναι ίσως η καταλληλότερη στιγμή για να μάθουμε τι συμβαίνει ιστορικά στην περιοχή. Με αξιοπιστία και ακρίβεια και όχι καφενειακά, ούτε αμιγώς πολιτικά. Το βιβλίο του T.G.Fraser με τον ερωτηματικό τίτλο «Σε ποιόν ανήκει αυτή η γη;» και υπότιτλο «Η ιστορία της Μέσης Ανατολής από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι σήμερα» (μετάφραση Στέφανος Καβαλλιεράκης, εκδόσεις Μεταίχμιο) είναι μια εμπεριστατωμένη και καλογραμμένη επισκόπηση της ιστορίας της Μέσης Ανατολής, εστιάζοντας στις συνεχείς συγκρούσεις και στον ρόλο των ξένων δυνάμεων. Οι παρακαταθήκες του ιμπεριαλισμού, η ίδρυση του κράτους του Ισραήλ, η άνοδος και η πτώση του αραβικού εθνικισμού, η ισλαμική αναβίωση, η 11η Σεπτεμβρίου, η αραβική άνοιξη, ο εμφύλιος στη Συρία, η ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση. Ο καθηγητής του πανεπιστημίου του Όλστερ συνθέτει τη μεγάλη εικόνα αυτής της ταραγμένης περιοχής και συγχρόνως αποκαλύπτει και εξηγεί γιατί η Μέση Ανατολή κατέχει κεντρική θέση στην παγκόσμια σκηνή. Όπως φαίνεται, λοιπόν, πέρα από προκαταλήψεις και ιδεολογήματα τα πράγματα δεν είναι καθόλου απλά…