Του Χάρη Τσιόκα*
Σκέψεις για να αποτρέψουμε τον γκρίζο εφιάλτη
Η χώρα μας, και ειδικότερα η Βόρεια Ελλάδα, υπήρξε ιστορικά διαμετακομιστικός κόμβος, τόπος συνάντησης οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων. Η Θεσσαλονίκη αποτέλεσε πάντα το φυσικό επίκεντρο αυτής της διαδρομής.
Η ΔΕΘ δεν ήταν απλώς μια εμπορική συνάντηση· ήταν μια γιορτή δημιουργίας, καινοτομίας και συλλογικής ταυτότητας.
Η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης υπήρξε για δεκαετίες ένα σύμβολο εξωστρέφειας, καινοτομίας και πολιτισμικής συνάντησης. Όμως, στη νέα εποχή της τεχνολογικής έκρηξης και της κλιματικής μετάβασης, το ερώτημα δεν είναι αν πρέπει να διατηρηθεί ο θεσμός, αλλά πώς θα μετεξελιχθεί για να εκφράζει σύγχρονες ανάγκες .
Δυστυχώς, στη Θεσσαλονίκη, αντί να συζητάμε με σοβαρότητα τον επαναπροσδιορισμό της ΔΕΘ, η δημόσια συζήτηση διολισθαίνει προς τα τετριμμένα — την οικοπεδοποίηση, το real estate, τα συμφέροντα.
Σήμερα, ωστόσο, ο θεσμός απειλείται όχι από την απαξίωση, αλλά από τη μετατροπή του σε εργαλείο απορρύθμισης του αστικού χώρου. Αντί να αξιοποιήσουμε τον ιστορικό του ρόλο, τον μετατρέπουμε σε «όχημα» για διευκόλυνση άλλων χρήσεων.
Αντί να επενδύουμε σε ένα νέο μοντέλο εκθεσιακής δραστηριότητας, ευθυγραμμισμένο με τις ψηφιακές τεχνολογίες και τις περιβαλλοντικές ανάγκες, συζητάμε για mall και ξενοδοχεία στο κέντρο της πόλης.
Δεν έχει έλλειψη από ξενοδοχεία και εμπορικά κέντρα η Θεσσαλονίκη. Από πράσινο έχει. Και από την ανάδειξη ταυτοτικών χαρακτηριστικών
Επισήμως είναι η πόλη με το μικρότερο ποσοστό πρασίνου στην Ευρώπη, 1,5 τ.μ. ανά κάτοικο, τη στιγμή που ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ορίζει ως χαμηλότερο ποσοστό τα 10 τ.μ. Η κατάσταση έχει επιδεινωθεί ακόμα περισσότερο από την εξαφάνιση, όπως υπολογίζουν επιστήμονες, σχεδόν 30 χιλιάδων δέντρων στον μοναδικό της πνεύμονα, το Σέιχ Σου, λόγω της κατασκευής του Flyover.
Η ανάγκη για πράσινο δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται ως παράπλευρη απώλεια. Δεν μπορεί να εκτοπίζεται στο διπλανό οικόπεδο του 3ου Σώματος Στρατού για να μην εμποδίζει άλλου τύπου σχεδιασμούς. Αν η Θεσσαλονίκη θέλει να ανασάνει, πρέπει να μετατρέψει τον χώρο της ΔΕΘ σε πνεύμονα ζωής: σε μητροπολιτικό πάρκο, σε δημόσιο χώρο φιλικών στο περιβάλλον δραστηριοτήτων, σε κέντρο πολιτισμού και περιβαλλοντικής ευαισθησίας.
Το κρίσιμο ερώτημα που τίθεται είναι ένα:
Πρέπει η ΔΕΘ να παραμείνει στο κέντρο ή να μεταφερθεί;
Η απάντηση απαιτεί τεκμηρίωση, όχι ιδεοληψίες. Οι μεγάλες εκθέσεις της Ευρώπης δείχνουν τον δρόμο: Η συνύπαρξη φυσικής και ψηφιακής παρουσίας, η επένδυση σε «έξυπνα» περίπτερα, η οικολογική πιστοποίηση των υποδομών, η πολυλειτουργικότητα των χώρων. Η λύση δεν είναι η απομάκρυνση, αλλά ο επανασχεδιασμός. Ένα σύγχρονο εκθεσιακό πάρκο, εντός του υπάρχοντος χώρου θα μπορούσε να συνυπάρξει αρμονικά με ένα εκτεταμένο δίκτυο πρασίνου – τουλάχιστον 130-140 στρεμμάτων – και πολιτιστικών υποδομών.
Για τις παραδοσιακές εκθέσεις βαριάς βιομηχανίας, η Σίνδος παραμένει η πιο κατάλληλη και βιώσιμη λύση.
Ο χώρος έχει ήδη προβλεφθεί και μπορεί να λειτουργήσει συμπληρωματικά, αναδεικνύοντας τη δυτική Θεσσαλονίκη, που έχει αφεθεί στην υποβάθμιση και την εγκατάλειψη.
Η Θεσσαλονίκη δεν έχει την πολυτέλεια να επαναλάβει τα λάθη του παρελθόντος. Δεν μπορεί να θυσιάσει έναν χώρο υψηλής συμβολικής και πρακτικής αξίας στον βωμό της κοντόφθαλμης ανάπτυξης. Η ΔΕΘ πρέπει να παραμείνει μοχλός στρατηγικού μετασχηματισμού, όχι εργαλείο ευκαιριακής εκμετάλλευσης.
Ο δημόσιος διάλογος που έχει ξεκινήσει πρέπει να είναι ουσιαστικός και μακρόπνοος. Να βασιστεί σε μελέτες, εμπειρία, τεκμήρια. Να μην εγκλωβιστεί σε ψευδοδιλήμματα, αλλά να φωτίσει τον δρόμο για μια πόλη βιώσιμη, ανθεκτική, δημιουργική.
Γιατί τελικά, η πραγματική ανάπτυξη δεν είναι αυτή που γεμίζει τις τσέπες των λίγων, αλλά αυτή που εμπλουτίζει το μέλλον των πολλών.
*Ο Χάρης Τσιόκας είναι πρώην βουλευτής Β’ Θεσσαλονίκης του ΠΑΣΟΚ