HotDoc.History: Καζίνο και πράκτορες στην κατοχική Θεσσαλονίκη 1941-1944 – Documento
HotDoc.History: Καζίνο και πράκτορες στην κατοχική Θεσσαλονίκη 1941-1944
Ζοφερή ατμόσφαιρα τζόγου, χρυσού, ναρκωτικών και της πορνείας. Όλοι έμειναν ατιμώρητοι.
Ανδρέας Βενιανάκης
09:00
20 Νοεμβρίου 2025
Κατοχική Θεσσαλονίκη. Στο ζοφερό περιβάλλον αναδύθηκαν πρόσωπα τα οποία κατά τον μεσοπόλεμο κινούνταν στο ημίφως και εμφανίστηκαν πλέον δημόσια στο πλευρό των Γερμανών, στα γραφεία της Abwehr, της SD, και της GFP
Από τις πρώτες ημέρες της γερμανικής κατοχής στη Θεσσαλονίκη, αναδύθηκαν σαν Θεοί και Βαλκυρίες μέσα από τη σκανδιναβική μυθολογία, προσωπικότητες όπως του Περικλή Νικολαΐδη. Μέσα σε αυτό το ζόφο, άτομα τα οποία κινήθηκαν στην ανωνυμία της εποχής του μεσοπολέμου, εμφανίστηκαν πλέον δημόσια στο πλευρό των Γερμανών, στα γραφεία της Abwehr, της SD, και της GFP.
Ο Νικολαΐδης ήταν ένας από τους πιο ευρηματικούς πράκτορες που θα μπορούσαν οι Γερμανοί να έχουν στην διάθεση τους. Η οξυδέρκεια και η έλλειψη ηθικής τον έχρισαν έναν απο τους σημαντικότερους πράκτορες. Οι ικανότητες του χρησιμοποιήθηκαν για την ανακάλυψη Βρετανών στρατιωτών που είχαν βρει καταφύγιο σε χωριά γύρω από την Θεσσαλονίκη, ή στο Άγιο Όρος περιμένοντας τις κατάλληλες συνθήκες για να αναχωρήσουν στη Μέση Ανατολή.
Οι πρώτοι που έπεσαν θύματα της δράσης των Ελλήνων πρακτόρων, ήταν τα μέλη δικτύου φυγάδευσης Βρετανών στρατιωτών που κρατούνταν στο στρατόπεδο Παύλος Μελάς. Οι Βρετανοί φυγαδεύονταν μέσω υπονόμου του στρατοπέδου και στην συνέχεια εφοδιασμένοι με πλαστές ταυτότητες οδηγούνταν σε απόμερες παραλίες για να προωθηθούνε με καΐκια στην συνέχεια στην Μέση Ανατολή.
Μέσα στο δίκτυο κατόρθωσαν να διεισδύουν πράκτορες των Γερμανών, που την κατάλληλη στιγμή κατέδωσαν το δίκτυο στην GFP (Geheime Feldpolizei, Μυστική Στρατιωτική Αστυνομία), με αποτέλεσμα να εξαρθρωθεί και να ακολουθήσουν συλλήψεις. Ανάμεσα στους συλληφθέντες ήταν ο ενωμοτάρχης Κώστας Κυριακόπουλος και ο ανθυπομοίραρχος Ευστάθιος Βαμβέτσος μετά από άγρια βασανιστήρια κατά τη διάρκεια της ανάκρισης, εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς στις 22 Οκτωμβρίου 1941.
Ο ενωμοτάρχης Κώστας Κυριακόπουλος και ο ανθυπομοίραρχος Ευστάθιος Βαμβέτσος συνελήφθησαν μετά την εξάρθρωση του δικτύου φυγάδευσης των Βρετανών. Βασανίστηκαν και εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς στις 22 Οκτωβρίου 1941.
Δίκτυο πληροφοριών με υπόκοσμο
Όταν ο Νικολαΐδης απέκτησε κάποιες συγκεχυμένες πληροφορίες για την ύπαρξη Βρετανών σε διάφορα χωριά της Θεσσαλονίκης, έσπευσε να τις μεταφέρει στην GFP για να αναβαθμίσει την θέση του. Οι Γερμανοί του παραχώρησαν δύο δωμάτια στο μέγαρο Κονιόρδου στην Λεωφόρο Νίκης, για να εγκαταστήσει το κέντρο των επιχειρήσεων του. Σύντομα πλαισιώθηκε από κατάλληλα όργανα που αλιεύτηκαν κυρίως από το χώρο του υποκόσμου. Σε αυτούς προστέθηκαν ο αδελφός του Πρόδρομος Νικολαΐδης και οι: Κώστας Νίκας, Παρμενίων Βοσνιάκος, Θανάσης Λουτρώνης, Εμμανουήλ Βαρβούνης, Ηλίας Λεχοβίτης και ο απελευθερωμένος βαρυποινίτης Κωνσταντίνος Μπιλιλής. Στο δίκτυο του Νικολαΐδη εντάχθηκαν μαυραγορίτες που με την κάλυψη της διενέργειας μαύρης αγοράς διοχέτευαν πληροφορίες από τα χωριά, αλλά και από τους κάτοικους από την επαρχία που κατέβαιναν στη Θεσσαλονίκη. Ο Νικολαΐδης είχε στην διάθεση του ένα μεγάλο αριθμό χρημάτων, που του παρείχε το γερμανικό στρατηγείο.
Σημαντικό ρόλο στην παγίδευση των Βρετανών στρατιωτών έπαιξε ο Τάκης Ωρολογάς, ο οποίος παρέλαβε από τον Νικολαΐδη, πολλά χρήματα για να δελεάσει ακούσιους υποψήφιους συνεργάτες. Σε αυτούς εμφανίστηκε ως εκπρόσωπος δικτύου διαφυγής Βρετανών στρατιωτών. Το οικονομικό δέλεαρ είχε ως αιτία να προσεταιρισθεί άτομα τα οποία αγνοούσαν την πραγματική φύση της αποστολής του. Στη συνέχεια ο Νικολαΐδης ζήτησε από τον διοικητή της GFP, να του προμηθεύσει ένα ασθενοφόρο του Ερυθρού Σταυρού για να το χρησιμοποιήσει για την παγίδευση των Βρετανών.
Περικλής Νικολαΐδης, ο πράκτορας των Γερμανών που με την πολυσχιδή δράση του ανάμεσα σε λούμπεν στοιχεία, κερδοσκόπους, τζογαδόρους μαυραγορίτες στιγμάτισε την κατεχόμενη Θεσσαλονίκη.
Οι άνδρες του Νικολαΐδη, με το ασθενοφόρο φορώντας άσπρες στολές ξεχύθηκαν στα χωριά γύρω από τη Θεσσαλονίκη. Με τη βοήθεια κατοίκων που είχε δελεάσει ο Ωρολογάς, παρουσιάστηκαν ως εκπρόσωποι του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού. Με αποστολή τον εντοπισμό Βρετανών στρατιωτικών και τη προώθηση τους στην Μέση Ανατολή. Οι Βρετανοί που παραδόθηκαν αντί να κατέβουν τα σκαλιά συμμαχικού υποβρυχίου, κατέβηκαν τα σκαλιά του υπογείου που οδηγούσε στα κελιά της GFP. Το σχέδιο αποκαλύφθηκε όταν Βρετανοί στρατιώτες διέφυγαν από τη γερμανική κράτηση και επέστρεψαν στα χωριά που τους φιλοξενούσαν και αποκάλυψαν την απάτη.
Σύμφωνα με καταθέσεις που πήρε η Βρετανική Υπηρεσία Ασφαλείας και η ελληνική δικαιοσύνη μετά την λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, το ασθενοφόρο πραγματοποίησε 17 με 18 αποστολές, στα χωριά Εύρωπος, Άσπρος, Αξιούπολη, Βάρδενο, Κερέτι. Νέα Καβάλα, Σιταριά, Φυλυριά, Αξιοχώρι. Θύματα των ανδρών του Νικολαΐδη έπεσαν εβδομήντα τρεις με εβδομήντα πέντε Βρετανοί και πέντε Έλληνες.
Κυνηγώντας Βρετανούς στο Άγιο Όρος
Το Άγιο Όρος δεν έμεινε έξω από την ακτίνα δράσης του Νικολαΐδη, η GFP του ανέθεσε την εξακρίβωση της πληροφορίας ότι τα αραξοβόλια του Αγίου Όρους χρησιμοποιούνταν προς όφελος συμμαχικών αποστολών και φυγάδευσης ατόμων προς τη Μέση Ανατολή. Αυτός φορώντας την στολή του γερμανού αξιωματικού και υποδυόμενος τον αρχαιολόγο, ξεκίνησε να επισκέπτεται τις μονές συνοδευόμενος από τον Παύλο Ντίνα, στενό συνεργάτη του.
Στους μοναχούς παρουσιάστηκε ως φιλέλληνας και ευσεβής, μοιράζοντας ταυτόχρονα τρόφιμα και υποσχέσεις για το συχνό επισιτισμό του Αγίου Όρους. Σύντομα πληροφορήθηκε ότι στο μοναστήρι του Παντοκράτορα είχαν βρει καταφύγιο ένδεκα Βρετανοί και Νεοζηλανδοί στρατιώτες. Ενώ είχε ξεκινήσει η επιχείρηση αποκλεισμού του μοναστηριού από τους Γερμανούς, πέντε από τους στρατιώτες μεταφέρθηκαν από ένα μοναχό με βάρκα στην Ίμβρο. Οι υπόλοιποι φυγαδεύτηκαν στα Καυσοκαλύβια και στην σκήτη του Ιωάννη του Προδρόμου. Το αποτέλεσμα ήταν οι χερσαίες επιχειρήσεις και ο ναυτικός αποκλεισμός να στεφθούν με αποτυχία. Μετά την λήξη της επιχείρησης και την αποχώρηση των γερμανικών δυνάμεων που είχαν συμμετάσχει στην επιχείρηση, στο Άγιο Όρος παρέμεινε ο Παύλος Ντίνας, με το πρόσχημα του προσκυνήματος. Σύντομα ανακάλυψε την ύπαρξη έξι Ελλήνων αξιωματικών από τη Θεσσαλονίκη. Όταν η πληροφορία μεταβιβάστηκε στο Νικολαΐδη με την βοήθεια ανδρών της GFP, τους συνέλαβε μαζί με τον μοναχό που τους φιλοξενούσε. Ακολούθησαν έρευνες στις μονές και στις σκήτες και συλλήψεις πολλών μοναχών με την κατηγορία περίθαλψης, φυγάδευσης στρατιωτικών, απόκρυψης οπλισμού και τροφοδοσίας υποβρυχίων.
Μερικοί από τους 11 Βρετανούς και Νεοζηλανδούς που είχαν βρει καταφύγιο επισκέπτονται ξανά το Άγιο Όρος το 1955.
Στόχος του Νικολαΐδη αλλά και άλλων Γερμανών πρακτόρων ήταν τα συμμαχικά κατασκοπευτικά δίκτυα που απλώνονταν από την αρχή της γερμανικής κατοχής στην Θεσσαλονίκη και τη Μακεδονία. Η απειρία των τελευταίων στη τήρηση συνωμοτικών κανόνων για τη στρατολόγηση βοηθητικών μελών, άνοιξε την κερκόπορτα για να εισέλθουν πράκτορες της GFP. Ακολούθησαν προσπάθειες διείσδυσης στις αποστολές των Ελλήνων στρατιωτικών στην Μέση Ανατολή. Σκοπό είχαν την εξουδετέρωση των δικτύων και τη «φύτευση» πρακτόρων που θα έφθαναν με την ιδιότητα του πρόσφυγα στην Μέση Ανατολή, για να εξυπηρετήσουν γερμανικά συμφέροντα.
Οικονομικά οφέλη από άδειες καζίνο
Η δραστηριότητα απαιτούσε όλο και περισσότερους πρόθυμους για να συνεργαστούν για τα γερμανικά συμφέροντα. Το κινητήριο έναυσμα ήταν τα οικονομικά οφέλη. Οι Γερμανοί για να παρακάμψουν τη δαιδαλώδη γραφειοκρατία τους, αποφάσισαν να χορηγήσουν άδειες καζίνο και χαρτοπαικτικών λεσχών στον Νικολαΐδη για να καλυφθούνε τα έξοδα των κατασκοπευτικών δικτύων του, αλλά και για να αμείβεται για τις υπηρεσίες του. Μέρος των κερδών του μοιράζονταν σε Γερμανούς αξιωματικούς που προστάτευαν τις επιχειρηματικές δραστηριότητες του Νικολαΐδη, αλλά και σε ανταγωνιστές του, πράκτορες των γερμανικών συμφερόντων. Λίγο πριν την έναρξη των καζίνο, η Χωροφυλακή διεξήγαγε επιχείρηση κατά των χαρτοπαικτικών λεσχών, τις οποίες έκλεισαν και στην συνέχεια συνέλαβαν τους ιδιοκτήτες ή τους υπεύθυνους λειτουργίας τους. Οι τελευταίοι έμειναν άνεργοι με αποτέλεσμα να δεχτούν πρόθυμα την πρόταση και τους όρους του Νικολαΐδη να επανδρώσουν τα καζίνο του.
Οι κάτοικοι της Θεσσαλονίκης έκπληκτοι διάβασαν στην εφημερίδα Νέα Ευρώπη, ότι στις 25 Δεκεμβρίου 1942, θα άνοιγαν οι πόρτες του καζίνο «Η Ωραία Νάουσα» στην οδό Αγίας Σοφίας. Η επιλογή του καφενείου για να στεγασθεί το καζίνο υπαγορεύτηκε κάτω από καθεστώς πίεσης επειδή ο Νικολαΐδης ήθελε να εκμεταλλευτεί άμεσα την άδεια λειτουργίας. Οι μικροί χώροι δεν μπόρεσαν να ικανοποιήσουν τη μεγάλη προσέλευση παικτών που έσπευδαν να το γεμίζουν καθημερινά από τη πρώτη ημέρα λειτουργίας του. Τα κέρδη που αποκομίζονταν καθημερινά ήταν τεράστια τη μερίδα του λέοντος την έπαιρνε ο Νικολαΐδης, ποσοστά έπαιρνε ο ιδιοκτήτης του καφενείου, ο τεχνικός διευθυντής του καζίνο, ο αδελφός και ο ξάδελφος του Νικολαΐδη.
Η απρόσμενη επιτυχία προκάλεσε την αντιζηλία μεταξύ των γερμανικών υπηρεσιών. Ανάμεσα σε αυτούς που συμμετείχαν στο μοίρασμα των κερδών και σε αυτούς που έβλεπαν πως ήταν θεατές της λειτουργίας των καζίνο. Τα κέρδη αλλά και οι επιτυχίες του Νικολαΐδη στην αντικατασκοπεία, είχαν ως αιτία όχι μόνο την συνέχιση της λειτουργίας αλλά και την αύξηση του αριθμού των καζίνο. Η άνθηση τους ξεκίνησε την Άνοιξη του 1943 με την είσοδο καινούργιων μαικήνων των τυχερών παιγνίων και την λειτουργία του Καζίνο «Μόντε Κάρλο».
Ο αρχαιοπώλης Γεβράσιος Τοζάκογλου είχε δημιουργήσει έναν κύκλο φιλότεχνων και αρχαιόφιλων Γερμανών. Ένας από αυτούς τον πληροφόρησε για την δυνατότητα απόκτησης άδειας καζίνο. Ο Τοζάκογλου επειδή δεν ήθελε να εμπλακεί σε μια επιχειρηματική δραστηριότητα που θα του χαλούσε το κοινωνικό του προφίλ ανέθεσε στον ανιψιό του Σάββα να κινήσει την διαδικασία απόκτησης της αδείας λειτουργίας καζίνο. Η άδεια αποκτήθηκε με παρέμβαση του Αλφόνσο φον Βιρλ συνδαιτυμόνα του Γεβράσιου Τοζάκογλου. Ο πρώτος όροφος του μεγάρου Αλέγρα Εργάς κρίθηκε κατάλληλος για τη στέγαση του νέου καζίνο. Οι εργασίες για την ανακαίνιση του χώρου στοίχισαν στο Γεβράσιο Τοζάκογλου, δώδεκα εκατομμύρια δραχμές. Την διεύθυνσή του ανέλαβαν ο Μηνάς Παλαμάς και ο Μιχαήλ Κόρτσης που λειτουργούσαν προπολεμικά χαρτοπαικτική λέσχη.
Αριστερά: Το μέγαρο Αλέγρα Εργάς, στον πρώτο όροφο του οποίου στεγάστηκε το νέο καζίνο του Γεβράσιου Τοζάκογλου. Δεξιά: Το κτίριο της οδού Τσιμισκή 72 που υπήρξε έδρα της GFP.
Λίγες ημέρες πριν από την έναρξη λειτουργίας του καζίνο ο Νικολαΐδης που παρακολουθούσε από κοντά τις κινήσεις του Τοζάκογλου, αποφάσισε να επέμβει. Μέσω των επαφών του στο γερμανικό στρατηγείο κατόρθωσε να διεκδικήσει την άδεια του καζίνο. Ο Τοζάκογλου προτίμησε να μην αντιδράσει και να συνεχίσει να απολαμβάνει την παρέα των αρχαιόφιλων φίλων του, λαμβάνοντας τα χρήματα που είχε δαπανήσει για την ανακαίνιση και μια ημερήσια αποζημίωση από τα κέρδη.
Οι υπηρεσίες του νέου καζίνο διαφημίστηκαν μέσω της εφημερίδας Απογευματινής. Οι αναγνώστες κλήθηκαν να δοκιμάσουν την τύχη τους σε δύο ρουλέτες και στα παιχνίδια Μπακαρά και Χαΐτ. Σύντομα η διεύθυνση του καζίνο έθεσε σε λειτουργία, μια καινούργια αίθουσα με ρουλέτα για περιορισμένο αριθμό παικτών. Το καζίνο μέσα στις υπηρεσίες του προσέφερε και αίθουσα «πριβέ» ρουλέτας αποκλειστικά για κυρίες και δεσποινίδες.
Παροχή ερωτικών υπηρεσιών
Σύντομα στο ανταγωνισμό απόκτησης αδειών καζίνο μπήκε ακούσια ο Νικόλαος Ντούτσος, διευθυντής ξενοδοχείου Θεσσαλονίκης. Ο Ντούτσος έναντι ενός μεγάλου χρηματικού ποσού που είχε δανείσει σε παίκτη καζίνο, έλαβε ως ανταπόδοση μια άδεια καζίνο. Το καζίνο εγκαταστάθηκε στην οδό Ερμού 39 στο χώρο της πρώην ταβέρνας «Λούκουλος». Όταν το πληροφορήθηκε ο Νικολαΐδης την οικειοποιήθηκε μέσω των Γερμανών κατά τον προσφιλή του τρόπο. Το νέο καζίνο βαπτίστηκε «Αιγαίον» και στελεχώθηκε από άτομα που είχαν εργασθεί σε χαρτοπαικτικές λέσχες και ήταν απαραίτητα λόγω της πείρας τους και όχι λόγω της πίστης τους στο Τρίτο Ράιχ. Οι υπηρεσίες του καζίνο διαφημιστήκαν από την εφημερίδα Νέα Ευρώπη αλλά παρέλειψε να αναφέρει ότι ήταν άντρο Ελλήνων πρακτόρων της GFP. Οι πράκτορες οπλοφορούσαν απροκάλυπτα και απειλούσαν τους εργαζόμενους. Τα καζίνο όφειλαν την ευρωστία τους σε παίκτες που καθημερινά κέρδιζαν μεγάλα χρηματικά ποσά από τις δοσοληψίες τους με τους Γερμανούς. Αναμεσά τους συνωστίζονταν πόρνες, δακτυλογράφοι γερμανικών υπηρεσιών, σύζυγοι και ερωμένες προμηθευτών και εργολάβων που προσπαθούσαν να κερδίσουν χρήματα πουλώντας ερωτικές υπηρεσίες στους τζογαδόρους πριν τα χάσουν στις ρουλέτες, ή να αλιεύσουν πληροφορίες χρήσιμες για τις γερμανικές υπηρεσίες πληροφοριών.
Στα τραπέζια με τη ρουλέτα και τον μπακαρά δεν παίζονταν μόνο χρηματικά ποσά και χρυσές λίρες, αλλά και τιμαλφή, που έδιναν ως ενέχυρο οι παίκτες για να συνεχίσουν να κυνηγούν την τύχη τους στην πράσινη τσόχα.
Στα τραπέζια της ρουλέτας και του μπακαρά δεν παίζονταν μόνο χρήματα και χρυσές λίρες, αλλά και τιμαλφή, που έδιναν ως ενέχυρο οι παίκτες για να συνεχίσουν να κυνηγούν την τύχη τους. (Από το βιβλίο του Ανδρέα Βενιανάκη «Ποντάροντας στην γερμανική ρουλέτα. Καζίνο και πράκτορες στην κατοχική Θεσσαλονίκη [1941-44])»).Όσοι ήθελαν να παίζουν μεγάλα χρηματικά ποσά σε δραχμές ή χρυσές λίρες, δίνονταν η δυνατότητα να παίζουν σε δύο διαφορετικούς χώρους ρουλέτα και μπακαρά, ξεχωριστά από τους υπόλοιπους παίκτες. Τα κέρδη που αποκόμιζε καθημερινά ο Νικολαΐδης ήταν τεράστια και στο τέλος της λειτουργίας καταμετρούνταν από έμπιστα άτομα και παραδίνονταν στην κατοικία του Νικολαΐδη. Μετά την πληρωμή των ποσοστών των Γερμανών συνεταίρων, ακολουθούσε η πληρωμή των πρακτόρων. Τα ποσά που λάμβαναν οι εκάστοτε πράκτορες καταγράφονταν σε βιβλίο.
Τραγούδι, ακροβάτες και ζογκλέρ
Η λειτουργία του καζίνο «Νέον Φάληρον», ξεκίνησε με προαγγελίες στον κατοχικό τύπο και έγινε γνωστό ότι το νέο καζίνο θα προσέφερε στους πελάτες του υπηρεσίες, Ντάνσιγκ, Ρεστωράν, Βαριετέ. Ο χώρος όπου εγκαταστάθηκε ήταν ένα γνωστό κέντρο διασκεδάσεως στην εύπορη τάξη της Θεσσαλονίκης. Η κύρια είσοδος του καζίνο ήταν στην οδό Βασιλίσσης Όλγας 12, ενώ υπήρχε είσοδος και στο πίσω μέρος. Η εφημερίδα Νέα Ευρώπη, δημοσίευσε ένα άρθρο όπου τονίζονταν η ανάγκη ύπαρξης ενός κέντρου διασκέδασης και θα κάλυπτε το κενό που υπήρχε στη διασκέδαση. Το άρθρο τελείωνε με την αποκάλυψη ότι σύντομα θα αναπληρώνονταν αυτό το κενό. Η έναρξη του καζίνο «Νέον Φάληρον» στις 2 Ιουνίου 1943 διαφημίστηκε μέσα από τις σελίδες των εφημερίδων Νέα Ευρώπη και Απογευματινή. Ο Νικολαΐδης και το επιτελείο του οργάνωσαν ένα φαντασμαγορικό θέαμα που περιλάμβανε τραγούδι, επιδείξεις ακροβατών-σχοινοβατών, ζογκλέρ. Στη διάθεση των παικτών εξασφαλιστήκαν αυτοκίνητα για την μεταφορά τους. Το «Νέον Φάληρον», αναδείχτηκε ως το πιο πολυτελή κέντρο διασκέδασης της πόλης και οι υπηρεσίες που προσέφερε ανέβασαν τον πήχη της διασκέδασης. Τα έσοδα της λειτουργίας του δεν ξεπέρασαν τα δυσανάλογα έξοδα με αποτέλεσμα η άδεια να μεταφερθεί στο καφενείο «Πανελλήνιο» στην πλατεία Βαρδαρίου.
Τα καζίνο έχασαν την αίγλη τους τον Μάιο του 1944 όταν με εντολή των Γερμανών αποσύρθηκαν οι ρουλέτες από τις αίθουσες, αν και σύντομα αναδιοργανώθηκαν προσφέροντας άλλα τυχερά παιχνίδια. Η εποχή τους είχε περάσει ανεπιστρεπτί.
Στον Νικολαΐδη η ιδιότητα του κατασκόπου ανταγωνιζόταν της ιδιότητας του καιροσκόπου και του επιχειρηματία. Μετά τον εκτοπισμό του εβραϊκού πληθυσμού της Θεσσαλονίκης, στα στρατόπεδα εξόντωσης στην Πολωνία. Εξύφανε σχέδιο εκμετάλλευσης των εβραϊκών οικισμών 151 και Χίρς. Μέσω της εταιρείας του «Ελευθέραν Α.Ε. Εμπορίου Αθήνας-Θεσσαλονίκης» έλαβε από τους Γερμανούς την άδεια κατεδάφισης των οικισμών 151, Χίρς και της εκμετάλλευσης των υλικών οικοδομών που θα αποκομίζονταν.
Πολύτιμοι συνεργάτες του στο σχέδιο αυτό ήταν ο Νικόλαος Στεργιάδης και ο Χρύσανθος Μπαβαβέας πράκτορες της GFP. Οι Γερμανοί παραχώρησαν την άδεια έναντι του ποσού των ενενήντα πέντε εκατομμυρίων δραχμών. Το ποσό έπρεπε να παραδοθεί στο τμήμα της Στρατιωτικής Διοικήσεως «απ’ ευθείας εις χείρας του Δρος Μέρτεν».
Επειδή ο Νικολαΐδης και ο Στεργιάδης δεν επιθυμούσαν να καταβάλουν από το βαλάντιο τους τα χρήματα αυτά αναζήτησαν τον κατάλληλο υποψήφιο που θα τα έδινε. Ο Χουβαρδάς πληρούσε τα οικονομικά προσόντα γιατί όχι μόνο είχε διατηρήσει την περιουσία που είχε αποκτήσει προπολεμικά αλλά την είχε αυξήσει την περίοδο 1941-1943 με την κατασκευή ενδυμάτων. Οι καλές σχέσεις που δημιούργησε με τους Γερμανούς είχαν ως αιτία τη χορήγηση αδειών εισαγωγής προϊόντων, από τα οποία κέρδισε τεράστια ποσά. Αυτή την οικονομική ευμάρεια προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν ο Στεργιάδης και ο Νικολαΐδης, προτείνοντας συνεταιρισμό στο Χουβαρδά έναντι του ποσού διακοσίων εκατομμυρίων δραχμών.
Με αυτό τον τρόπο πλήρωσαν το ποσό που απαιτούσαν οι Γερμανοί και απέκτησαν κέρδος πριν ξεκινήσει η κατεδάφιση. Η κατεδάφιση ξεκίνησε παρά τις επίμονες προσπάθειες της υπηρεσίας Πρόνοιας που ήθελε να στεγάσει πρόσφυγες που κατέκλυσαν την Θεσσαλονίκη.
Κέρδη 849.987 χρυσές λίρες Αγγλίας
Στα μέσα του καλοκαιριού του 1943 η εφημερίδα Νέα Ευρώπη, δημοσίευσε αγγελίες για πώληση υλικών οικοδομών από την κατεδάφιση των συνοικισμών 151 και Χίρς. Η πώληση των υλικών στην ομάδα του Περικλή Νικολαΐδη και στον Δημήτριο Χουβαρδά απέφερε κέρδη πάνω από εξακόσια εκατομμύρια δραχμές, με τιμή της λίρας τον Αύγουστο του 1943 στις εκατό χιλιάδες δραχμές. Ο Νικόλαος Στεργιάδης χωρίς να καταβάλει κάποιο χρηματικό ποσό, από τις 30 Ιουνίου 1943 μέχρι 22 Νοεμβρίου 1943, κέρδισε 849.987 χρυσές λίρες Αγγλίας.
Ο Στεργιάδης, ήταν ο κυριότερος συνεργάτης και συνεταίρος του Νικολαΐδη και είχε προσφέρει τις υπηρεσίες του στους Γερμανούς την εποχή του μεσοπολέμου. Με την είσοδο των Γερμανικών στρατευμάτων στη Θεσσαλονίκη, προσελήφθηκε άμεσα στην GFP ως διερμηνέας. Από τη θέση αυτή κέρδισε τον χαρακτηρισμό του «Έλληνα με Γερμανική ψυχή», βασανίζοντας με σαδισμό κρατούμενους στα κρατητήρια στην GFP. Παράλληλα τους εκβίαζε για να τους αποσπάσει χρήματα. Από τους εκβιασμούς δεν γλύτωσαν οι οικείοι τους. Οι γυναίκες που δεν είχαν να πληρώσουν τα λύτρα που ζητούσε, έκανε την «παραχώρηση» να του παράσχουν ερωτικές υπηρεσίες. Στα εύσημα του, άνηκε η εξουδετέρωση συμμαχικού δικτύου. Τα μέλη του δικτύου εξοντώθηκαν ή συνελήφθησαν. Ο Στεργιάδης αντιλαμβανόμενος ότι είχε περάσει τον «Ρουβίκωνα» και φοβούμενος για τις συνέπειες της πράξης του, ζήτησε άδεια οπλοφορίας από την GFP. Προνοητικός όπως ήταν φρόντισε να μεταφέρει έπιπλα και πολύτιμα αντικείμενα μεγάλης αξίας στην ιδιόκτητη κατοικία του στην Δρέσδη. Την περιουσία του ακολούθησε στην Δρέσδη συνοδευόμενος από την μητέρα και τον αδελφό του, τον Αύγουστο του 1944.
Απάτες, εκβιασμοί, εμπόριο ναρκωτικών
Ο μεγαλύτερος αντίπαλος του Νικολαΐδη ήταν ο Κεφαλλονίτης Κωνσταντίνος Τσίμπας. Ο Τσίμπας συναγωνίστηκε επάξια μαζί του στον τυχοδιωκτισμό. Αρχικά υπηρέτησε κάτω από τις σημαίες του βρετανικού στρατού στη Μέση Ανατολή. Η θητεία του διακόπηκε όταν αποκαλύφθηκε η συμμετοχή του σε απάτες, εκβιασμούς και στο προσοδοφόρο εμπόριο ναρκωτικών. Στη συνέχεια εργάστηκε ως ανταποκριτής ξένων εφημερίδων, και καλλιτεχνικός ιμπρεσάριος. Τα ταλέντα του ανακάλυψαν οι γερμανικές υπηρεσίες ασφαλείας και τον στρατολόγησαν. Η έναρξη της γερμανικής κατοχής στην Αθήνα τον βρήκε να εκτίει ποινή φυλάκισης για σωρεία απατών, εκβιασμών και άλλων αδικημάτων που είχε διαπράξει. Οι Γερμανοί τον απελευθέρωσαν άμεσα και του ανέθεσαν την αποκάλυψη Βρετανών στρατιωτών που είχαν παραμείνει στην Ελλάδα. Στα γραφεία της GFP βασάνισε αξιωματικούς του στρατού και αστυνομικούς που είχαν συλληφθεί με την κατηγορία ότι σχεδίαζαν να διαφύγουν στη Μέση Ανατολή ή να επανδρώσουν αντάρτικές ομάδες. Ο Τσίμπας έδειξε μεγάλη ευρηματικότητα για την αποκάλυψη δικτύων διαφυγής, ναυλώνοντας ιστιοφόρα και άλλα πλεούμενα για να παγιδεύσει ανυποψίαστους που ήθελαν να διαφύγουν στη Μέση Ανατολή. Η ενασχόληση του με εκβιασμούς υπόπτων αρχές του 1942 τον έφερε αντιμέτωπο με την ελληνική δικαιοσύνη και καταδικάστηκε σε πολύμηνη φυλάκιση. Η GFP αποφάσισε πως ήθελε να χρησιμοποιήσει και πάλι τις υπηρεσίες του. Το 1943 τον απελευθέρωσε και τον έστειλε στην Θεσσαλονίκη.
Στην Θεσσαλονίκη προσπάθησε να προσληφθεί στην γερμανική υπηρεσία Τύπου και Προπαγάνδας. Ο διοικητής της όμως δεν έμεινε ενθουσιασμένος με την γνωριμία μαζί του. Σε αυτό βοήθησε και η ανεπάρκεια του Τσίμπα στα νέα του καθήκοντα. Οι προπαγανδιστικές προσπάθειες και τα ασυνάρτητα άρθρα του δημιουργούσαν στους αναγνώστες άλλοτε γέλια και άλλοτε δυσφορία. Όσοι απέφευγαν να τα διαβάσουν, έπεφταν θύματα των ραδιοφωνικών εκπομπών του. Οι τελευταίες προαναγγέλλονταν από Γερμανό εκφωνητή μέσα από τα μεγάφωνα της γερμανικής προπαγάνδας, «Προσοχή! Εδώ σας ομιλεί ο Γνήσιος Έλλην».
Ο παρακολουθήσας του παρακολουθήσαντος
Σύντομα αναζήτησε ο Τσίμπας νέους προστάτες στην Υπηρεσία Ασφαλείας (SD) των SS. Με εντολή τους ανέλαβε να παρακολουθεί τον Περικλή Νικολαΐδη, γιατί δεν εμπιστεύονταν τους Έλληνες πράκτορες της Abwehr και τη GFP και είχαν δυσαρεστηθεί από τα χαμηλά ποσοστά που εισέπρατταν από τις εισπράξεις των καζίνο. Η αμοιβαία αντιπάθεια που αναπτύχτηκε μεταξύ τους είχε ως αιτία να θεωρηθεί ύποπτος για την απόπειρα δολοφονίας του Νικολαΐδη που είχε γίνει απο αγνώστους. Από βέβαια εξόντωση τον έσωσε η SD, μεταθέτοντας τον στην Βιέννη για να παρακολουθεί τους Έλληνες εργάτες.
Έτερος καπαδόκης στις γερμανικές υπηρεσίες πληροφοριών ήταν ο Νικίας Ναούμ. Την εποχή του μεσοπολέμου ως χρηματιστής είχε αποκτήσει την φήμη του αφερέγγυου και απατεώνα. Τα χρήματα που του είχαν εμπιστευτεί οι πελάτες του τα σπατάλησε για να διάγει πολυτελή ζωή και στις χαρτοπαικτικές λέσχες. Η έναρξη και το πρώτο διάστημα της γερμανικής κατοχής τον βρίσκει να διαβιώνει σε ένδεια στη Θεσσαλονίκη, κάνοντας μικροαπάτες, σε βάρος ευκολόπιστων επενδυτών και εμπόρων στην περιοχή των χρηματιστών, για να βγάζει τα προς το ζην. Από πιθανές νομικές διώξεις τον γλύτωσε ο Νικολαΐδης, που αναζητούσε αδίστακτα και απελπισμένα άτομα για να τον ακολουθούσουν, ξεκινώντας ταυτόχρονα τη συνεργασία με την GFP. Με την βοηθειά της, ξεκίνησε να εργάζεται ως χρηματιστής. Αρχικά στο γραφείο του στην οδό Καθολικών και Βηλαρά ξεκίνησε μαύρη αγορά. Τα κέρδη τα χρησιμοποίησε για να ξεκινήσει εμπόριο χρυσών λιρών. Με την συνδρομή της GFP, αγόραζε χρυσές λίρες φθηνότερα από την Αθήνα και στη συνέχεια τις πουλούσε στη Θεσσαλονίκη. Από τη διαφορά του 20% μεταξύ των δύο αγορών αποκόμισε τεράστια κέρδη χωρίς να διακινδυνεύει δικά του χρηματικά ποσά. Όταν η Χωροφυλακή πήρε εντολή από την Γενική Διοίκηση Μακεδονίας να σταματήσει την αισχροκέρδεια βρήκε απεναντί της την GFP.
Το αστέρι του Νικολαΐδη έδυσε τέλη Μαΐου του 1944, όταν εγκατέλειψε την Ελλάδα με κατεύθυνση το Βελιγράδι κουβαλώντας δύο βαλίτσες η μία με ρούχα και η άλλη με χρυσές λίρες. Στη φυγή του, τον ακολούθησε και ο αδελφός του Πρόδομος Νικολαΐδης. Τα ίχνη του χάνονται στην Βιέννη το 1945 καθώς οι στάχτες της ναζιστικής Γερμανίας εξαφανίζονταν στον ορίζοντα. Από το σημείο αυτό ξεκινάνε οι φήμες για την τύχη του, καθώς το ειδικό δικαστήριο εκδίδει εντάλματα συλληψής του. Το ειδικό δικαστήριο του επέβαλε δύο φορές τη θανατική ποινή για τη συμμετοχή του στην GFP και στα καζίνο. Την ποινή των ισοβίων δεσμών για την κατεδάφιση των εβραϊκών συνοικισμών. Για τη συμμετοχή του στις εργολαβίες των οχυρωματικών έργων καταδικάστηκε με την ποινή των είκοσι πέντε ετών φυλάκισης. Ο Πρόδρομος Νικολαΐδης επέζησε των γεγονότων της κατάρρευσης της Γερμανίας και το 1955 εντοπίσθηκε να εργάζεται στη Βιέννη σε εργοστάσιο πλεκτών.
Ο Στεργιάδης αντιμετώπισε σοβαρότερα οικονομικά προβλήματα από την απώλεια της περιουσίας του, μετά την ολοκληρωτική καταστροφή της Δρέσδης από τη συμμαχική αεροπορία στις 13-15 Φεβρουαρίου του 1945. Η είσοδος των ρωσικών στρατευμάτων τον βρήκε να διαμένει στο Αμβούργο μαζί με τη μητέρα και τον αδελφό του. Εκεί είχαν καταφύγει άμεσα μετά τον εμπρησμό. Το ειδικό δικαστήριο δοσίλογων Θεσσαλονίκης τον καταδίκασε ερήμην δύο φορές στην ποινή του θανάτου και μια των ισοβίων. Το 1949 συνελήφθη και στάλθηκε στην Ελλάδα, μετά από αίτηση των δικαστικών αρχών. Το ειδικό δικαστήριο τον καταδίκασε εκ νέου στην ποινή του θανάτου. Η ποινή δεν εφαρμόστηκε ποτέ και στις 19 Μαΐου 1956 βάση των μέτρων περί ειρήνευσης αφέθηκε ελεύθερος.
Στις 16 Απριλίου 1945 στη λουτρόπολη Μπαντ Ναουχάιμ της Γερμανίας ο Αμερικάνος στρατός συνέλαβε τον Τσίμπα. Μετά από έναν περίπου χρόνο φυλάκισης σε αμερικανικό στρατόπεδο συγκέντρωσης, εκδόθηκε στην Ελλάδα για να δικασθεί για τις πράξεις του. Το Ειδικό Δικαστήριο Δοσίλογων Αθηνών τον καταδίκασε τρεις φορές σε θάνατο, αλλά η ποινή δεν εκτελέστηκε ποτέ. Εξέτισε την ποινή του στις φυλακές Καλλιθέας μαζί με άλλους συναθλητές στον δωσιλογισμό ως τις αρχές του 1950 οπότε αποφυλακίστηκε.
Ο Νικίας, συνελήφθει βάση εντάλματος στην Αθήνα και προσήχθη σε δίκη με άλλους διευθυντές χαρτοπαικτικών λεσχών που λειτουργούσαν κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, «ναούς της θεάς τύχης». Οι ποινές που του επιβλήθηκαν συγχωνεύτηκαν και μετατράπηκαν σε φυλάκιση δύο ετών.
Οι περισσότεροι συνεργάτες του Περικλή Νικολαΐδη που καταδικάστηκαν σε πολυετείς ποινές φυλάκισης, αποφυλακίστηκαν πριν εκπνεύσει το 1950. Ενώ δεν εφαρμόστηκαν ποτέ οι θανατικές ποινές σε όσους τους επιβλήθηκαν.
* Ο Ανδρέας Βενιανάκης είναι συγγραφέας ερευνητής
** Αναδημοσιεύεται από το τεύχος #94 του HotDoc.History που κυκλοφόρησε στις 6 Δεκεμβρίου 2020. Το υλικό αντλήθηκε από τη μελέτη: Ανδρέας Βενιανάκης, «Ποντάροντας στη γερμανική ρουλέτα». Τηρήθηκε η ορθογραφία του συγγραφέα. Διατηρούνται οι ιδιότητες των προσώπων όπως είχαν την εποχή της δημοσίευσης