Ζητήματα τεχνητής νοημοσύνης και η αναγκαία εξοικείωση των δημοσιογράφων με νέα εργαλεία αλλά και η χρήση των νέων τεχνολογιών για τις ανάγκες της δημοσιογραφικής έρευνας, ήταν θέματα που βρέθηκαν ψηλά στην ατζέντα της Παγκόσμιου Συνεδρίου Ερευνητικής δημοσιογραφίας Global Investigative Journalism Conference (GIJC), που διοργανώθηκε τον περασμένο Νοέμβριο στη Μαλαισία με πάνω από 2.100 συνέδρους από 135 χώρες, επιβεβαιώντας την παρουσία του ως τη σημαντικότερη συνάντηση στον κλάδο παγκοσμίως.
Μια απίθανη πλοήγηση στους λαβυρίνθους της αναζήτησης του χρήματων, επεφύλασε η Καρίνα Σεντρόφσκι (Karina Shedrofsky), Συνιδρύτρια και Διευθύντρια Έρευνας στο DARC, στους υποτρόφους του iMEdD και του GIJC. κατά το εργαστήριο της προσυνεδριακής ημέρας.
«Είστε τόσο προστατευμένοι όσο εκτεθειμένοι είναι οι συνεργάτες σας» τόνισε, καλώνας τους συμμετέχοντας όταν δεν μπορύν να βρουν πληροφορίες άμεσα για ένα άτομο να αναζητήσουν τους συνεργάτες και τα μέλη της οικογένειάς του, και να προσπαθήσουν να βρουν στοιχεία που σχετίζονται με αυτούς, από περιουσιακά μέχρι αναρτήσεις από διακοπές και χόμπι στα κοινωνικά μέσα!
Η Σεντρόφσκι παρουσίασε έναν θησαυρό ιστοστοτόπων όπου μπορεί να αναζητήσει κανείς δημόσια αρχεία που αποτελούν έναν δωρεάν και προσβάσιμο στον καθένα θησαυρό από πληροφορίες που μπορούν να οδηγήσουν στην ανίχνευση περιουσιακών στοιχείων. Παράλληα. συνόψισε τα τεχνολογικά τρικ και τις δεξιότητες που πρέπει να αποκτήσει ο δημοσιογράφος που φιλοδοξεί να επιδοθεί σε τέτοια έρευνα.
Εταρικά μητρώα, μετοχική σύσταση εταιρειών, αρχεία επιμελητηρίων, συμβόλαια γης, δημόσια αρχεία που μπορεί να αναζητήσει κανείς σε ανοικτές πηγές, είναι σύμφωνα με την Σεντρόφσκι, η εργαλειοθήκη της έρευνας, την οποία χαρακτήρισε περισσότερο…”τέχνη παρά επιστήμη”!
Η ίδια εξήγησε στους συμμετέχοντες την λογική πίσω από την διακρατική έρευνα, με έμφαση βέβαια στις πιθανότητες αποτυχίας που είναι και το πιθανότερο σενάριο όπως τόνισε!
«Όταν ένα πρόσωπο, που είναι ο βασικός στόχος σας, μοιάζει άφαντο, μια έξυπνη κίνηση είναι να ερευνήσετε τους ανθρώπους που βρίσκονται στον κύκλο του. Οι ψηφιακές τους συνήθειες, τα δημόσια αρχεία και τα έγγραφα συχνά αποκαλύπτουν ό,τι το βασικό πρόσωπο έχει προσεκτικά αποκρύψει» ανέφερε, ενώ παρουσίασε τρεις περιπτώσεις πετυχημένης έρευνας, σημειώντας όμως ότι για να προκύψουν αυτές οι τρεις, υπάρχουν άλλες… 103 που απέτυχαν και δεκάδες ώρες δουλειάς πίσω από αυτό που φαίνεται να προκύπτει αβίαστα ως αποτέλεσμα.
Η δύο φορές βραβευμένη με Πούλιντζερ, Μάρθα Μεντόζα (Martha Mendoza), παρουσίασε τεχνικές και εργαλεία για έρευνες ανοιχτών πηγών, εστιάζοντας στην παρακολούθηση πλοίων και αεροπλάνων όπως το Marinetraffic.com. Παράλληλα η Μεντόζα, εμφανίστηκε ανήσυχη για την πολιτική συγκυρία στην Αμερική και την διοίκηση Τραμπ, καλώντας εμάς τους Ευρωπαίους δημοσιογράφους, να παλέψουμε όσο έχουμε ακόμα δικαιώματα. «Γιατί όταν σας πάρουν τα δικαιώματά σας, είναι πολύ δύσκολο να τα πάρετε πίσω» τόνισε ενώ εκτός από την ελεύθερη πρόσβαση σε δημόσια αρχεία, μας υπενθύμισε τη σπουδαιότητα των πηγών και τη δομική σημασία που έχουν για το δημοσιογραφικό έργο οι άνθρωποι του πραγματικού κόσμου ως αντίβαρο σε μια εποχή που σαρώνεται από τον αλγόριθμο
Τα ζητήματα τεχνητής νοημοσύνης, απασχόλησαν ιδιαίτερα το συνέδριο καθώς αποτελούν μια πρόκληση που φέρνει ραγδαίους και δομικούς μετασχηματισμούς στο δημοσιογραφικο έργο.
«Η τεχνολογία δεν είναι ουδέτερη – Η τεχνητή νοημοσύνη είναι γεμάτη προκαταλήψεις»
«Η τεχνητή νοημοσύνη είναι απλώς ο τελευταίος κρίκος της αλυσίδας μιας κοινωνίας που κυριαρχείται από τα δεδομένα εδώ και πάνω από 20 χρόνια» υποστήριξε ο Κρίστο Μπούσεκ, κατά τη διάρκεια της ομιλίας του στο GIJC25.
Ο βραβευμένος με Πούλιτζερ ερευνητής-δημοσιογράφος στo Der Spiegel, ανέπτυξε μία μέθοδο αποκάλυψης της κοινωνικής κατασκευής της τεχνολογίας στο πεδίο της τεχνητής νοημοσύνης, διατυπώντας στους δημοσιογράφους μια μεγάλη αλήθεια, ότι η τεχνολογία δεν είναι ουδέτερη. «Είμαστε μέσα σε αυτό που δημιουργούμε και αυτό είναι μέσα μας. Ζούμε σε έναν κόσμο “συνδεδεμένο” και είναι πολύ σημαντικό ποιες συνδέσεις χτίζονται και ποιες αποδομούνται» σημείωσε.
«Η τεχνολογία είναι αποτέλεσμα επιλογών και αξιών […] Η τεχνολογία δεν υπάρχει απλώς. Πάντοτε κατασκευάζεται. Δημιουργείται. Η τεχνολογία δεν είναι ούτε εξαιρετική ούτε αναπόφευκτη. Με λίγα λόγια: οι άνθρωποι φτιάχνουν την τεχνολογία» σημείωσε, επιχειρώντας να φωτίσει την “μηχανή της καχυποψίας” όπως ονόμασε το σύστημα των κυβερνητικών αλγορίθμων που κυριαρχούνται από φυλετικές προκαταλήψεις
Στην συνεδρία του, με τίτλο «Investigating datasets to hold AI acccountable» («Έρευνα συνόλων δεδομένων για τη λογοδοσία της τεχνητής νοημοσύνης»), επιχείρησε να προσεγγίσει την έννοια της αλγοριθμικής λογοδοσίας, εξηγώντας ότι τον ακαδημαϊκό κόσμο ή στον κυβερνητικό και εταιρικό έλεγχο, συνήθως σημαίνει τον έλεγχο των αλγορίθμων, για να διαπιστωθεί εάν λειτουργούν όπως ισχυρίζονται, σε μια διαδικασία που υπηρετεί το δημόσιο συμφέρον αποκαλύπτοντας το πώς οι αλγόριθμοι επηρεάζουν πραγματικές κοινότητες και ποια συμφέροντα υπηρετούν τελικά.
Στην παρουσίασή της, Research on Ai and Investigative Journalism, η βραβευμένη δημοσιογράφος Hasina Gori από την Νότιο Αφρική, αναφέρθηκε στα “αόρατα στερεότυπα” που αναπαράγει η Τεχνητή Νοημοσύνη και αφορούν το φύλο, την φυλή και τον τόπο καταγωγής. «Η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι πηγή, είναι απλά η σύνθεση άλλων πηγών» καλώντας σε συνετή χρήση: «Είναι ένα εργαλείο πολύ γρήγορο, πολύ βοηθητικό αλλά εντελώς αναξιόπιστο» σημείωσε.«Η δημοσιογραφία, είναι εμπειρία, μνήμη, σχέσεις. Η τεχνητή νοημοσύνη δεν έχει τίποτα απ’ αυτά» τόνισε, υπογραμμίζοντας την ανάγκη η Τεχνητή Νοημοσύνη να παραμείνει ένα εργαλείο και όχι να της επιτρέψουμε να ξαναγράψει τις ιστορίες μας για έναν δυτικό αναγνώστη.