Η πλατφόρμα X του Έλον Μασκ βρέθηκε αντιμέτωπη με το πρώτο της βαρύ πρόστιμο από την Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς η Κομισιόν της επέβαλε «βαριά καμπάνα» 120 εκατ. ευρώ, κρίνοντας ότι παραβίασε τις νέες ψηφιακές νομοθεσίες της ΕΕ.
Η απόφαση αυτή ανοίγει μέτωπο σύγκρουσης με τον αμερικανό δισεκατομμυριούχο – και ενδεχομένως με την κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ.
Η Κομισιόν κατέληξε, έπειτα από διετή έρευνα, ότι η X παραβίασε τρεις βασικές υποχρεώσεις διαφάνειας που προβλέπει ο Νόμος για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (Digital Services Act – DSA).
Πρώτον, χαρακτήρισε «παραπλανητικό» το σύστημα επαλήθευσης με το μπλε σήμα (blue tick), το οποίο αποδίδεται πλέον σε χρήστες επί πληρωμή, θολώνοντας τη διάκριση ανάμεσα σε πραγματικά επαληθευμένους λογαριασμούς και απλούς συνδρομητές.
Δεύτερον, έκρινε ανεπαρκή τη διαφάνεια γύρω από τις διαφημίσεις στην πλατφόρμα, παρά την υποχρέωση των εταιρειών να διαθέτουν δημόσιο κατάλογο διαφημιζόμενων, ώστε να περιορίζονται οι ηλεκτρονικές απάτες, οι ψευδείς αγγελίες και οι συντονισμένες εκστρατείες, ιδίως σε περιόδους εκλογών.
Τρίτον, διαπίστωσε ότι η εταιρεία δεν παρείχε στους ερευνητές την επιβαλλόμενη πρόσβαση στα διαθέσιμα δημόσια δεδομένα, τα οποία είναι κρίσιμα για την παρακολούθηση ευαίσθητων θεμάτων, όπως το πολιτικό περιεχόμενο.
Πρόκειται για την πρώτη απόφαση μη συμμόρφωσης της X στο πλαίσιο του DSA, ο οποίος ρυθμίζει το περιεχόμενο και τη λειτουργία των μεγάλων ψηφιακών πλατφορμών από το 2023.
Η Κομισιόν είχε ήδη ανοίξει, τον Δεκέμβριο του 2023, τυπική διαδικασία για να εξετάσει εάν η X παραβιάζει τη νομοθεσία όσον αφορά τη διάδοση παράνομου περιεχομένου και τα μέτρα κατά της παραπληροφόρησης· αυτή η έρευνα παραμένει σε εξέλιξη.
Συνολικά εκκρεμούν ακόμη τρεις φάκελοι, δύο από τους οποίους σχετίζονται με το περιεχόμενο και τους αλγόριθμους προώθησης που άλλαξαν μετά την εξαγορά του Twitter από τον Μασκ τον Οκτώβριο του 2022 και τη μετονομασία του σε X.
Οι υπηρεσίες της ΕΕ συνεχίζουν επίσης να ελέγχουν αν η πλατφόρμα συμμορφώνεται με τις απαγορεύσεις υποκίνησης σε βία ή τρομοκρατία και αν διαθέτει αποτελεσματικό μηχανισμό καταγγελίας παράνομου περιεχομένου από τους χρήστες.
Σύμφωνα με ανώτερους αξιωματούχους της ΕΕ, το πρόστιμο «σπάει» σε τρία μέρη: 45 εκατ. ευρώ για την εισαγωγή του νέου συστήματος «επαλήθευσης» με το αγορασμένο μπλε σήμα, που δυσκολεύει τους χρήστες να ξεχωρίσουν τους αυθεντικούς λογαριασμούς, 35 εκατ. ευρώ για παραβιάσεις των κανόνων περί διαφημίσεων, και 40 εκατ. ευρώ για την ανεπαρκή πρόσβαση στα δεδομένα από ερευνητές.
Πριν από την εξαγορά από τον Μασκ, το μπλε σήμα αποδιδόταν μόνο σε πρόσωπα και φορείς των οποίων η ταυτότητα είχε ελεγχθεί (πολιτικούς, δημόσιους οργανισμούς, διασημότητες, δημοσιογράφους κ.ά.).
Μετά την αλλαγή ιδιοκτησίας, δικαίωμα στο μπλε σήμα απέκτησαν όλοι οι συνδρομητές του X Premium, αλλοιώνοντας τη σημασία του ως εγγύηση αυθεντικότητας.
Η Χένα Βίρσουνεν, εκτελεστική αντιπρόεδρος της Κομισιόν με αρμοδιότητα την τεχνολογική ρύθμιση, δήλωσε ότι με την πρώτη αυτή απόφαση για μη συμμόρφωση «κρατούμε την X υπόλογη για την υπονόμευση των δικαιωμάτων των χρηστών και την αποφυγή λογοδοσίας», προσθέτοντας πως «η παραπλάνηση των χρηστών με τα μπλε σήματα, η συσκότιση πληροφοριών για τις διαφημίσεις και ο αποκλεισμός των ερευνητών δεν έχουν θέση στο διαδίκτυο της ΕΕ».
Την περασμένη εβδομάδα, ο αμερικανός υπουργός Εμπορίου Χάουαρντ Λάτνικ συνέδεσε δημοσίως τις ευρωπαϊκές τεχνολογικές ρυθμίσεις με το αίτημα της Ουάσινγκτον για μείωση των ευρωπαϊκών δασμών στον χάλυβα κατά 50%, μια στάση που η επίτροπος Τερέσα Ριβέρα χαρακτήρισε «εκβιασμό».
Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, πάντως, υπογράμμισαν ότι η απόφαση για την X ελήφθη ανεξάρτητα από τις αμερικανικές πιέσεις και τόνισαν ότι η ΕΕ διατηρεί το «κυρίαρχο δικαίωμά» της να ρυθμίζει τις μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες των ΗΠΑ.
Συνολικά 25 πλατφόρμες – μεταξύ τους και μη αμερικανικές, όπως το TikTok – υπάγονται στις διατάξεις του DSA.
Με βάση τη νομοθεσία, η X μπορεί να τιμωρηθεί με πρόστιμο έως 6% του παγκόσμιου τζίρου της, ενώ τα έσοδά της για το 2024 εκτιμώνται μεταξύ 2,5 και 2,7 δισ. δολαρίων.
Ο Μασκ έχει στη διάθεσή του 90 ημέρες για να παρουσιάσει «σχέδιο δράσης» συμμόρφωσης, ενώ διατηρεί το δικαίωμα να προσφύγει κατά της απόφασης στα ευρωπαϊκά δικαστήρια, όπως έχουν κάνει στο παρελθόν και άλλοι τεχνολογικοί κολοσσοί, ανάμεσά τους και η Apple.
Παράλληλα, η ΕΕ ανακοίνωσε ότι εξασφάλισε δεσμεύσεις από το TikTok για δημιουργία αποθετηρίων διαφημίσεων, απαντώντας στις ανησυχίες που είχε διατυπώσει τον Μάιο σχετικά με τη διαφάνεια.
Ο DSA υποχρεώνει τις πλατφόρμες να διατηρούν προσβάσιμη και εύκολα αναζητήσιμη βάση δεδομένων με όλες τις διαφημίσεις που προβάλλονται, ώστε ερευνητές και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών να μπορούν να εντοπίζουν έγκαιρα απάτες, παράνομες ή ακατάλληλες διαφημίσεις.
Ευρωπαίοι αξιωματούχοι σημειώνουν ότι χωρίς τέτοιες βάσεις δεν είναι δυνατόν να μελετηθούν φαινόμενα όπως τα ψεύτικα πολιτικά σποτ ή οι διαφημίσεις με «μαϊμού» διασημότητες.
Η X δεν σχολίασε δημόσια την απόφαση, ωστόσο, σύμφωνα με την Κομισιόν, η εταιρεία έχει ήδη ενημερωθεί επισήμως για το πρόστιμο και τις υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτό.