Αίσθηση προκάλεσε η ανάδειξή του θέματος από τη ΓΝΩΜΗ – Πρόταση χαρακτηρισμού του ως διατηρητέου μνημείου προς την Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων ΑΜΘ καταθέτουν φορείς, σύλλογοι και πολίτες
Του Γιώργου Πανταζίδη
Επίσημο αίτημα χαρακτηρισμού της «Βίλας Πατσούκα» – που βρίσκεται στο 1ο χλμ. της ΕΟ Αλεξανδρούπολης – Ν. Χιλής, λίγο πριν το σούπερ μάρκετ Lidl –
ως διατηρητέο μνημείο, κατέθεσαν οι ιδιοκτήτες μαζί με φορείς, συλλογικότητες και ενεργούς πολίτες της Αλεξανδρούπολης, προς την Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων Ξάνθης του Υπουργείου Πολιτισμού.
Η ΓΝΩΜΗ με κεντρικό της θέμα, ανέδειξε το ζήτημα αυτό, με το πρωτοσέλιδό της να προκαλεί αίσθηση, πολλές συζητήσεις και αντιδράσεις. Το ρεπορτάζ της εφημερίδας μας, υπογράμμισε την αξία του οικήματος, το ιστορικό βάρος που κουβαλά αλλά και την εγκατάλειψή του, με την φθορά του χρόνου να έχει κάνει πάνω του την εμφάνισή του.
Όπως διαπιστώσαμε, την προηγούμενη εβδομάδα, άγνωστοι, χωρίς καμία άδεια προχώρησαν στην κατεδάφιση της περίφραξης του κτιρίου. Το γεγονός αυτό διαπιστώθηκε από κατοίκους της περιοχής, οι οποίοι και ειδοποίησαν την εφημερίδα μας. Ο κ. Γιάννης Λασκαράκης , ενεργώντας εκ μέρους του Σωματείου «Διάζωμα» αφού ενημερώθηκε και ο πρόεδρός του Σταύρος Μπένος, μετέβη επί τόπου , διαπίστωσε την κατεδάφιση και άμεσα επισκέφθηκε την Εφορο Αρχαιοτήτων Έβρου κα Δόμνα Τερζοπούλου, η οποία ανέλαβε να ενημερώσει τον προϊστάμενο της Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης με έδρα την Ξάνθη, τον Αλεξανδρουπολίτη κ. Θόδωρο Πριγγόπουλο
Ταυτόχρονα, ο κ. Λασκαράκης επικοινώνησε τηλεφωνικά με τον κ Πριγγόπουλο, τον ενημέρωσε για την υπόθεση του Πυργίσκου, με τον προϊστάμενο της υπηρεσίας να ζητά περισσότερα στοιχεία για το ακίνητο και την ιστορία του. Το βράδυ της Δευτέρας , στάθηκαν τα στοιχεία που ζητήθηκαν, με τη συμβολή του κυρίου Ορδουμποζάνη.
Χθες, φορείς, συλλογικότητες, ενεργοί πολιτες , με την ιδιαίτερη κινητοποίηση της κυρίας Κατερίνας Κάλτσου, εκ μέρους της Ομάδας Φίλων Γαλλικού Σταθμού, συγκέντρωσαν υπογραφές για να κατατεθεί τεκμηριωμένο επίσημο αίτημα προς την Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης, για τον άμεσο χαρακτηρισμό του κτιρίου ως διατηρητέου μνημείου, σύμφωνα με τον Ν. 4858/2021 περί προστασίας της νεότερης πολιτιστικής κληρονομιάς.
Το αίτημα κοινοποιήθηκε και στον Δήμο Αλεξανδρούπολης. Από το αρχικό κείμενο των υπογραφών, απουσιάζει το όνομα του Δημάρχου Αλεξανδρούπολης ο οποίος και θα έπρεπε να πρωτοστατεί για τη διατήρηση της ιστορικής μας κληρονομιάς
Τι ζητούν οι φορείς:
Άμεσο χαρακτηρισμό της Βίλας Πατσούκα ως διατηρητέου μνημείου.
Ένταξη σε προγράμματα συντήρησης και ανάδειξης.
Μετατροπή της σε πολιτιστικό τοπόσημο της εισόδου της πόλης.
Όπως φαίνεται στην εικόνα του σχεδίου, ο παράδρομος που δημιουργήθηκε με το ρυμοτομικό σχέδιο από τον οποίο θα περνούν τα λεωφορεία του ΚΤΕΛ για να εισέρχονται στο τερματικό σταθμό του, τέμνει το κτίριο κατά ένα μέτρο περίπου στο βόρειο τμήμα του. Αυτό σημαίνει ότι εφόσον προχωρήσει το σχέδιο του ΚΤΕΛ, το κτίριο κινδυνεύει με κατεδάφιση
Η «Βίλα Πατσούκα» ανεγέρθηκε το έτος 1932 από τον Ηπειρώτη στην καταγωγή Ναπολέοντα Πατσούκα, ο οποίος είναι ο πρώτος υπάλληλος που έστησε το Ταχυδρομείο Αλεξανδρούπολης (Τ.Τ.Τ.) ερχόμενος μετά την ενσωμάτωση της πόληςστον εθνικό κορμό από την Αδριανούπολη, όπου εργαζόταν. Κατείχε μεγάλο κτήμα με αμπελώνες στην περιοχή. Το διώροφο κτίσμα, γνωστό στους παλαιούς κατοίκους ως πρώτη βίλα της Αλεξανδρούπολης, αν και μικρών διαστάσεων, αποτέλεσε σημείο αναφοράς για την τοπική κοινωνία, φιλοξενώντας οικογενειακές γιορτές, βαφτίσια, γάμους, καθώς και αστικούς μύθους που συνδέθηκαν με τη μνήμη της πόλης.
Η ιστορία της οικογένειας Πατσούκα, με τον γιο του Ναπολέοντα, Γεώργιο Πατσούκα, που έπεσε στο μέτωπο του Εμφυλίου (1949) τιμημένος με χρυσό μετάλλιο ανδρείας και αναγνώριση από το κράτος, ενισχύει την ιστορική αξία του κτιρίου ως σημείου σύνδεσης της τοπικής μνήμης με την εθνική ιστορία.
Η ιδιοκτησία πέρασε στην κόρη του Πατσούκα, Ευγενία, και μέσω αυτής στον Γιώργο και την Ευρυδίκη Γιαννούτσου.
Αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά
Η βίλα είναι διώροφη με δώμα, εμβαδού 35 τμ, διαθέτει σιδερένια κιγκλιδώματα, παράθυρα και ξύλινες λεπτομέρειες, ενώ περιβάλλονταν από έναν πολύ όμορφο και περιποιημένο κήπο γεμάτο κληματαριές. Το κτίσμα σχεδιάστηκε ακολουθώντας πρότυπα της εκλεκτικιστικής μορφολογίας όπως η πυργοειδής του διαμόρφωση. Επίσης χαρακτηρίζεται απόαστική κομψότητα, θυμίζοντας αρχιτεκτονικές μορφές της εποχής του μεσοπολέμου στην Ελλάδα. Η μορφολογία και η ιστορία του κτιρίου καταδεικνύουν την αρχιτεκτονική, κοινωνική και πολιτιστική αξία αυτού και την ιστορία της Αλεξανδρούπολης.
Η «Βίλα Πατσούκα» αποτελεί σημαντικό τοπόσημο της πόλης, συνδεδεμένο με την ιστορία της οικογένειας Πατσούκα και της Αλεξανδρούπολης γενικότερα.
Το κτίριο φέρει αρχιτεκτονική, κοινωνική και ιστορική αξία, καθώς είναι από τα πρώτα εξοχικά σπίτια της πόλης και διατηρεί την αυθεντική του μορφή, παρά τησημερινή φθορά.
Η διατήρηση του κτίσματος συμβάλλει στην πολιτιστική ταυτότητα και μνήμη της πόλης και μπορεί να ενταχθεί σε προγράμματα ανάδειξης πολιτιστικής κληρονομιάς.
Το κτίριο βρίσκεται σε περιοχή ενταγμένη στο σχέδιο πόλης, γεγονός που καθιστά εφικτή την προστασία του και την αποτροπή αυθαίρετων κατασκευών ή κατεδαφίσεων.
Σύμφωνα με τις διατάξεις για την προστασία της νεότερης πολιτιστικής κληρονομιάς:
Τα κτίρια που συνδέονται με ιστορικές προσωπικότητες ή γεγονότα, καθώς και τα πρώτα δείγματα αστικής αρχιτεκτονικής, μπορούν να χαρακτηριστούν διατηρητέα μνημεία.
Η προστασία αυτή περιλαμβάνει τη διατήρηση του συνολικού περιβάλλοντος, των μορφολογικών στοιχείων και της αρχιτεκτονικής ταυτότητας.
Η πρόταση
Η «Βίλα Πατσούκα» αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της ιστορικής και πολιτιστικής μνήμης της Αλεξανδρούπολης. Ζητούμε:
Τον άμεσο χαρακτηρισμό του κτιρίου ως διατηρητέου μνημείου.
Την ένταξη του κτιρίου σε προγράμματα συντήρησης και ανάδειξης από τον Δήμο ή άλλους φορείς, ώστε η βίλα να λειτουργεί ως τοπόσημο και σημείο πολιτιστικής αναφοράς για την πόλη.
Η έγκαιρη παρέμβαση της Υπηρεσίας σας είναι κρίσιμη για την αποτροπή πιθανών αυθαίρετων ενεργειών ή κατασκευών που θα αλλοίωναν την αυθεντικότητα και την ιστορική αξία του κτιρίου.
Ζητούμε την αποδοχή του αιτήματός μας για τον χαρακτηρισμό του κτιρίου ως μνημείου, καθώς τα τοπόσημα με ιστορική ή αρχιτεκτονική σημασία αποτελούν μαρτυρίες του ανθρωπίνου βίου, διασφαλίζουν την ιστορική συνέχεια για τις μελλοντικές γενιές, συμβάλλουν στην ποιότητα ζωής και αποτελούν ουσιώδες μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς, η προστασία της οποίας είναι υποχρέωση της Πολιτείας και δικαίωμα όλων.
Σημειώνουμε τέλος ότι οι φθορές δεν μειώνουν την αξία του κτιρίου και σύμφωνα με τη νομολογία του ΣτΕ «αν ορισμένο κτίσμα ή κτίριο υφίσταται ως υλική μαρτυρία και είναι εφικτή η επιστημονική τεκμηρίωση και αξιολόγησή του από την άποψη των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του και της επιδιωκόμενης κατά τον νόμο προστασίας, το κτίσμα δεν στερείται της αυθεντικότητάς του, προκειμένου να χαρακτηρισθεί ως μνημείο, εκ μόνου του λόγου ότι έχουν καταστραφεί, αφαιρεθεί ή κατεδαφισθεί τα ιδιαιτέρως αξιόλογα αρχιτεκτονικά ή μορφολογικά του στοιχεία, υπό την προϋπόθεση ότι τα στοιχεία αυτά μπορεί να αποκατασταθούν, όπως προβλέπει ο νόμος (4916/2013)
Με εκτίμηση
Οι αιτούντες
Οι ιδιοκτήτριες του κτίσματος Ευγενία Γιαννούτσου, συνταξιούχος τραπεζικός υπάλληλος & Ευρυδίκη Γιαννούτσου, συνταξιούχος εκπαιδευτικός
Μαρίνα Κονδύλη, Εκδότρια
Γιάννης Λασκαράκης, εκπρόσωπος «Σωματείου Διάζωμα», πολιτικός μηχανικός, πρώην εκδότης, συγγραφέας
Ραλλού Μάκρα, τ. σχολική σύμβουλος πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης
Θεόδωρος Ορδουμποζάνης, νομικός, συγγραφέας, ιστορικός ερευνητής
Ζωή Σιδηροπούλου, δικηγόρος
Για τη MONUMENTA:
Ειρήνη Γρατσία, MSc αρχαιολόγος, συντονίστρια της MONUMENTA
Για τους Φίλους του Γαλλικού Σταθμού Αλεξανδρούπολης:
Αικατερίνη Κάλτσου, δημ. υπάλληλος ΑΔΜ-Θ
Αλέκος Καραδέδος, αρχιτέκτων μηχανικός
Γιώργης Κολιόπουλος, αρχιτέκτων μηχανικός
Κώστας Πετρίδης, τοπογράφος μηχανικός
Ορέστης Χατζόπουλος, οικονομολόγος
(Επίκειται και η στήριξη του αιτήματος από το Ιστορικό Μουσείο Αλεξανδρούπολης, μετά τη συνεδρίαση του Διοικητικού του Συμβουλίου)