Βασισμένο στην πρόσφατη ιστορία της Γερμανίας και σε μία από τις πιο σκοτεινές περιόδους της Ευρώπης, το σκηνοθετικό ντεμπούτο του Φον Ντόνερσμαρκ μοιάζει να είναι η πιο αξιόλογη κινηματογραφική απεικόνιση της ατμόσφαιρας τρόμου που επικρατούσε στο Βερολίνο πριν από την πτώση του Τείχους. Είκοσι χρόνια μετά οι «Ζωές των Άλλων» παραμένουν ένα στιβαρό δράμα χαρακτήρων που καταγγέλλει τον κρατικό παραλογισμό σε μια διαχρονική παραβολή για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
«Καθώς περνούσαν τα χρόνια υπήρχαν δύο πράγματα που με οδηγούσαν προς αυτήν την ταινία. Το πρώτο ήταν οι πολλές επισκέψεις μου στο Ανατολικό Βερολίνο σαν παιδί, που σε μεγάλο βαθμό με διαμόρφωσαν […] Τα παιδιά έχουν αλάνθαστες κεραίες που συλλαμβάνουν συναισθήματα. Νομίζω ότι χωρίς αυτές τις εμπειρίες θα είχα πρόβλημα στην απόδοση του συγκεκριμένου θέματος. Και, ύστερα, υπάρχει αυτή η εικόνα που δεν θα ξεχάσω ποτέ: κοντινό πλάνο ενός ανθρώπου καθισμένου σε ένα ψυχρό δωμάτιο, να φοράει στα αυτιά του ακουστικά και να ακούει σχεδόν υπερφυσικά υπέροχη μουσική, χωρίς όμως να θέλει να την ακούσει. Αυτός ο άντρας με κυνηγούσε στα όνειρά μου για να καταλήξει τελικά να πάρει τη μορφή του αρχηγού Γκερντ Βίσλερ.» – Φλόριαν Χένκελ φον Ντόνερσμαρκ
1984. Οι κάτοικοι του Ανατολικού Βερολίνου βρίσκονται κάτω από την επιτήρηση των 100.000 υπαλλήλων και 200.000 κατασκόπων της Στάζι. Ανάμεσα στους πιο αφοσιωμένους πράκτορες και ένας που γοητεύεται από τη ζωή ενός θεατρικού συγγραφέα, για τον οποίο έχει υποψίες ότι δεν είναι τόσο «καθαρός» όσο φαίνεται. Αποφασίζει λοιπόν να παρακολουθήσει τη ζωή και τη σχέση του με μια διάσημη ηθοποιό.
Ένα στιβαρό δράμα χαρακτήρων που καταγγέλλει τον κρατικό παραλογισμό για να καταλήξει σε μια διαχρονική παραβολή για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Στα χνάρια της «Πτώσης» του Όλιβερ Χιρσμπίγκελ, ο Φον Ντόνερσμαρκ επικεντρώνεται στους ήρωές του, πριν τους αναγάγει σε σύμβολα μιας ολόκληρης εποχής, τοποθετώντας στο κέντρο του δράματος τη σπουδαία Γερμανίδα ηθοποιό, Μαρτίνα Γκέντεκ.
Μαζί της πρωταγωνιστούν οι ηθοποιοί: Ούλριχ Μίχε, Σεμπάστιαν Κοχ και Ούλριχ Τουκούρ. Το υπέροχο μουσικό σκορ υπογράφει ο βραβευμένος με Όσκαρ συνθέτης, Γκάμπριελ Γιάρεντ (O Άγγλος Ασθενής). Η ταινία απέσπασε το Βραβείο Καλύτερης Ευρωπαϊκής Ταινίας το 2006, καθώς και το Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας.
Ο σκηνοθέτης και σεναριογράφος Φλόριαν Χένκελ Φον Ντονερσμάρκ αφιέρωσε σχεδόν τέσσερα χρόνια στη διεξαγωγή εντατικών ερευνών ενώ παράλληλα έγραφε το σενάριο, πριν να αρχίσει τα γυρίσματα της ταινίας στις 26 Οκτωβρίου 2004.
Τα γυρίσματα ολοκληρώθηκαν 37 ημέρες μετά, στις 17 Δεκεμβρίου 2004. Πέρα από το διάβασμα ειδικευμένης στο αντικείμενο λογοτεχνίας, ο δημιουργός μίλησε ατέλειωτες ώρες με αυτόπτες μάρτυρες, πρώην υπαλλήλους της Στάζι και τα θύματά τους. Ο δημιουργός αναφέρει χαρακτηριστικά:
«Επισκέφτηκα πολλά μέρη όπου ακόμα μπορείς να αισθανθείς το πνεύμα του παρελθόντος… Υπάρχουν μέρη που είναι σε θέση να αποθηκεύσουν συναισθήματα πολύ καλά, και αυτές οι επισκέψεις μου έδωσαν περισσότερα από αυτά που μου έδωσαν όλα αυτά τα βιβλία που προφανώς είδα κατά τη διάρκεια των χρόνων της προετοιμασίας και τα ντοκιμαντέρ που παρακολούθησα. Αυτό που έπαιξε όμως καταλυτικό ρόλο στη διαμόρφωση της θέσης μου ήταν οι συζητήσεις με τους αυτόπτες μάρτυρες από τους Συνταγματάρχες της Στάζι ως τις ιερόδουλες της Στάζι και τους ανθρώπους που πέρασαν δύο χρόνια στα κέντρα κράτησης της Στάζι. Προσπάθησα να συγκεντρώσω όσες περισσότερες “οπτικές γωνίες” γινόταν και γι’ αυτό άκουσα πολλές αντιφατικές ιστορίες – στο τέλος όμως είχα την αίσθηση ότι είχα σχηματίσει μία οριστική και συγκεκριμένη άποψη για την εποχή και τα προβλήματά της.»
Μία διαχρονική και επίκαιρη ταινία η οποία μας υπενθυμίζει με τον πιο σκληρό τρόπο, ότι ο άνθρωπος, ως ανεξάρτητη οντότητα είναι κάτι το απαγορευμένο στα αυταρχικά καθεστώτα. Όλοι και όλα, παρακολουθούνται από τον πολιτεία – φύλακα και η ελευθερία βούλησης δεν αποτελεί παρά μία άγνωστη και χαμένη αξία, σ’ ένα δισυπόστατο αλλά τραγικά οικείο περιβάλλον.
Οι έχοντες την κάθε είδους εξουσία, συχνά πυκνά χρησιμοποιούν τον φόβο ως μοχλό πίεσης, αλλά κι ως προϊόν εκμετάλλευσης και χειραγώγησης των λαών, με συνήθης δικαιολογία την τάξη και την ασφάλεια του συστήματος. Ο πολίτης πλέον έχει αξία για το κράτος μόνο ως μέρος ενός ενιαίου και άβουλου συνόλου…
Διαβάστε επίσης:
Αφιέρωμα – 10 ταινίες που μας ταξίδεψαν στο Βερολίνο
Αφιέρωμα – Ο Μεγάλος Αδερφός στον Κινηματογράφο
Οι Ζωές των Άλλων / The Lives of Others / Das Leben der Anderen
Σκηνοθεσία – Σενάριο: Φλόριαν Χένκελ φον Ντόνερσμαρ
Πρωταγωνιστούν: Ούλριχ Μίε, Μαρτίνα Γκέντεκ, Σεμπάστιαν Κοχ, Ούλριχ Τούκουρ, Τόμας Τίμε
Μουσική: Γκάμπριελ Γιάρεντ, Στέφαν Μούτσα
Φωτογραφία: Χάγκεν Μπογκντάνσκι
Μοντάζ: Πατρίσια Ρόμελ
Έτος Παραγωγής: 2006
Χώρα Παραγωγής: Γερμανία
Διάρκεια: 137 λεπτά