Ο τουρισμός αποτελεί αναμφίβολα κινητήριο μοχλό οικονομικής ανάπτυξης στην Ελλάδα, με περιοχές όπως η Χαλκιδική να βρίσκονται στην αιχμή της τουριστικής δραστηριότητας. Ωστόσο, η ανεξέλεγκτη τουριστική επέκταση έχει οδηγήσει σε αυξανόμενες πιέσεις στους φυσικούς πόρους και κυρίως στο νερό. Η μεταπτυχιακή διατριβή της Βαλεντίνης Πετανίδου που εκπονήθηκε στο πλαίσιο του Διατμηματικού Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Τουρισμός και Τοπική Ανάπτυξη» του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, υπό την επίβλεψη του καθηγητή Ευστράτιου Στυλιανίδη και της μεταδιδακτορικής ερευνήτριας Αικατερίνης Στάμου, αναδεικνύει τον κρίσιμο ρόλο των ιδιωτικών και δημόσιων πισίνων στην επιδείνωση του φαινομένου της λειψυδρίας στον δήμο Κασσάνδρας.
Η περίπτωση του δήμου Κασσάνδρας λειτουργεί ως μικρογραφία ενός ευρύτερου προβλήματος που αντιμετωπίζουν πολλές τουριστικές περιοχές της Μεσογείου. Η συγκεκριμένη εργασία υπογραμμίζει την ανάγκη για άμεση λήψη μέτρων, ώστε η τουριστική ανάπτυξη να συνυπάρχει με την περιβαλλοντική προστασία και τη διατήρηση των φυσικών πόρων.
Ο πληθυσμός του δήμου από 17.000 κατοίκους τον χειμώνα φτάνει μέχρι και τους 600.000 το καλοκαίρι, ασκώντας πολλαπλή πίεση στους υδατικούς πόρους λόγω τουρισμού, γεωργικής δραστηριότητας και οικιστικής ανάπτυξης.
Χρησιμοποιώντας δορυφορική τηλεπισκόπηση και τα Συστήματα Γεωγραφικών Πληροφοριών, χαρτογραφήθηκε η χωρική κατανομή των πισίνων για τα έτη 2016 και 2024. Τα αποτελέσματα ήταν αποκαλυπτικά: ο αριθμός των πισίνων αυξήθηκε θεαματικά, γεγονός που συνεπάγεται σημαντική κατανάλωση και σπατάλη νερού, τόσο για την αρχική πλήρωσή τους όσο και για τη διαρκή συντήρηση.
Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην ποσοτικοποίηση των απωλειών νερού λόγω εξάτμισης, καθαρισμού φίλτρων και άλλων λειτουργικών χρήσεων. Οι απώλειες αυτές, σε συνδυασμό με την εποχική αύξηση του πληθυσμού λόγω τουρισμού, επιβαρύνουν ακόμα περισσότερο τα ήδη περιορισμένα υδατικά αποθέματα της περιοχής.
Η μελέτη εντάσσει το πρόβλημα στο ευρύτερο πλαίσιο του «μπλε αποτυπώματος» νερού, δηλαδή της κατανάλωσης επιφανειακών και υπόγειων υδάτων χωρίς δυνατότητα άμεσης αναπλήρωσης. Το αποτύπωμα αυτό αυξάνεται συνεχώς στις τουριστικές ζώνες, προειδοποιώντας για την υπέρβαση της φέρουσας ικανότητας των τοπικών οικοσυστημάτων.
Η αξιοποίηση της τεχνολογίας αναδεικνύει τον ουσιαστικό ρόλο της χωρικής ανάλυσης στον σχεδιασμό στρατηγικών πολιτικών σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Η εργασία καταδεικνύει ότι η τεχνολογία, όταν συνδυάζεται με επιστημονική τεκμηρίωση και περιβαλλοντική συνείδηση, μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά στην αντιμετώπιση σύγχρονων προκλήσεων.
Εκρηκτική αύξηση πισίνων
Η συνολική επιφάνεια και ο αριθμός των πισίνων στην περιοχή παρουσιάζουν ραγδαία αύξηση, ιδιαίτερα σε τουριστικά παραθαλάσσια διαμερίσματα όπως το Πευκοχώρι, η Κασσανδρεία και Νέα Φώκαια. Από 716 πισίνες το 2016, ο αριθμός εκτοξεύεται στις 1.755 το 2024, σημειώνοντας αύξηση 145%. Οι μικρές πισίνες (≤50 τ.μ.) αυξήθηκαν κατά 297%, με τις περισσότερες να εντοπίζονται σε τουριστικές ζώνες όπως το Παλιούρι και η Νέα Φώκαια.
Κατανάλωση και σπατάλη νερού
Η κατανάλωση νερού για την πλήρωση, τη συντήρηση και τον καθαρισμό των πισίνων αυξάνεται σταθερά, επιβαρύνοντας σημαντικά τους υδροφόρους ορίζοντες, ιδίως κατά τους θερινούς μήνες. Οι απώλειες νερού λόγω εξάτμισης και καθαρισμού φίλτρων (backwashing) δεν είναι αμελητέες. Εκτιμάται ότι οι συνολικές απώλειες εξάτμισης κατά τη διάρκεια της τουριστικής σεζόν στις Μεσογειακές χώρες (153 ημέρες) ανέρχονται σε 7 χιλιοστά ημερησίως κατά μέσο όρο. Συνολικά, η κατανάλωση νερού που σχετίζεται με τον καθαρισμό και την αναπλήρωση πισινών ισοδυναμεί με περίπου 2,5 εκατομμύρια ντους ή τις ετήσιες ανάγκες περίπου 850 νοικοκυριών.
Προτεινόμενες λύσεις και στρατηγικές
Οι προτεινόμενες λύσεις και στρατηγικές για την αντιμετώπιση της υπερκατανάλωσης νερού στον τουριστικό τομέα περιλαμβάνουν τη χρήση καλυμμάτων πισίνας για τη μείωση της εξάτμισης, την επαναχρησιμοποίηση νερού μέσω κατάλληλων τεχνολογιών και την αντικατάσταση των παραδοσιακών φίλτρων με πιο αποδοτικά και φιλικά προς το περιβάλλον συστήματα. Παράλληλα, τονίζεται η ανάγκη για αυστηρότερη αδειοδότηση νέων πισινών, λαμβάνοντας υπόψη τη φέρουσα ικανότητα της κάθε περιοχής. Ιδιαίτερη σημασία αποδίδεται επίσης στην περιβαλλοντική εκπαίδευση του προσωπικού των τουριστικών επιχειρήσεων και στην ευαισθητοποίηση των επισκεπτών αναφορικά με την υπεύθυνη κατανάλωση των υδατικών πόρων.