Αρχαιολογικό θρίλερ στην καρδιά της Ευρώπης: Παράξενο θραύσμα με ανάγλυφα και σφηνοειδή γραφή ανακαλύφθηκε σε μέρος που δεν περίμενε κανείς
Μια επίσημα τεκμηριωμένη ανακάλυψη στο σπήλαιο Kateřinská αποκαλύπτει ένα πέτρινο θραύσμα με ανάγλυφα χιττιτικού ύφους και σφηνοειδή γραφή — ένα αντικείμενο που μοιάζει εκτός τόπου στην Κεντρική Ευρώπη και αναγκάζει τους αρχαιολόγους να έρθουν αντιμέτωποι με την πιθανότητα ενός εξαιρετικού αρχαίου ταξιδιού ή μιας ευφυούς ιστορικής απάτης.
Στα βάθη του Μοραβικού Καρστ της Τσεχίας, το σπήλαιο Kateřinská είναι από καιρό γνωστό ως ένας τόπος προϊστορικών τελετουργιών, καλλιτεχνικής έκφρασης και ανθρώπινης παρουσίας που εκτείνεται δεκάδες χιλιάδες χρόνια πίσω.
Πρόσφατες αρχαιολογικές και επιγραφικές ανακαλύψεις, που ανακοινώθηκαν επίσημα από τη Διοίκηση Σπηλαίων της Τσεχικής Δημοκρατίας (Správa jeskyní ČR), έθεσαν για άλλη μια φορά το σπήλαιο στο επίκεντρο της επιστημονικής προσοχής — αυτή τη φορά για ένα εύρημα που μοιάζει εντελώς ξένο προς το περιβάλλον του.
Κατά τη διάρκεια νέων εξετάσεων σε ιζήματα που είχαν ανασκαφεί τα προηγούμενα έτη, οι ερευνητές ανακάλυψαν ένα επιπλέον θραύσμα πέτρινης πλάκας που φέρει σφηνοειδή γραφή, ένα από τα παλαιότερα γνωστά συστήματα γραφής στον κόσμο.
Η ανακάλυψη αυτή ακολουθεί προηγούμενα ευρήματα θραυσμάτων σχιστόλιθου στα οποία είναι λαξευμένες μορφές που θυμίζουν πομπή Χιττιτικών θεοτήτων, μια εικονογραφία εντυπωσιακά παρόμοια με τα ανάγλυφα που βρέθηκαν στο ιερό των Χετταίων στη Γιαζιλίκαγια (Yazılıkaya) στη σημερινή Τουρκία.
Οι προεκτάσεις προκαλούν σύγχυση – ακόμη και ανησυχία.
Αυτά τα θραύσματα ανακαλύφθηκαν πριν από δύο χρόνια στο σπήλαιο Kateřinská και πιθανότατα αποτελούσαν ένα ενιαίο αντικείμενο μαζί με το νεοανευρεθέν κομμάτι. Απεικονίζουν Χιττιτικές θεότητες. Φωτογραφίες: Petr Zajíček – Správa Jeskyní CR (Διοίκηση Σπηλαίων Τσεχικής Δημοκρατίας)
Η συστηματική αρχαιολογική και επιγραφική έρευνα στο σπήλαιο Kateřinská βρίσκεται σε εξέλιξη από το 2016. Μέχρι σήμερα, οι επιστήμονες έχουν τεκμηριώσει 15 προϊστορικά σχέδια από κάρβουνο στα τοιχώματα του σπηλαίου, τα οποία συγκαταλέγονται στις παλαιότερες γνωστές σπηλαιογραφίες στην Τσεχική Δημοκρατία.
Οι ανασκαφές αποκάλυψαν επίσης στοιχεία κατοίκησης τόσο κατά την προϊστορική όσο και κατά τη μεσαιωνική περίοδο, συμπεριλαμβανομένου του πρώτου τεκμηριωμένου μεσαιωνικού εργαστηρίου παραχαρακτών στο Μοραβικό Καρστ.
Μεταξύ των πολυτιμότερων επιβεβαιωμένων ευρημάτων είναι διακοσμητικά από κοχύλια, κατασκευασμένα από σαλιγκάρια του ποταμού Δούναβη. Η ραδιοχρονολόγηση που διενεργήθηκε από το Ινστιτούτο Πυρηνικής Φυσικής της Τσεχικής Ακαδημίας Επιστημών προσδιόρισε την ηλικία τους σε περισσότερα από 8.000 έτη, κατατάσσοντάς τα με βεβαιότητα στη Νεολιθική περίοδο.
Οι ανακαλύψεις αυτές εναρμονίζονται με τις προσδοκίες των αρχαιολόγων για ένα ιερό σπήλαιο που χρησιμοποιήθηκε επανειλημμένα στο πέρασμα των χιλιετιών. Τα θραύσματα της πέτρινης πλάκας, ωστόσο, όχι.
Το νέο θραύσμα που ανακαλύφθηκε, το οποίο ταυτοποιήθηκε κατά τη διάρκεια μιας επανεκτίμησης κοσκινισμένου υλικού τον Οκτώβριο, φέρει σαφή δείγματα σφηνοειδούς γραφής. Σύμφωνα με τον Petr Zajíček της Διοίκησης Σπηλαίων της Τσεχικής Δημοκρατίας, το θραύσμα ταιριάζει με τα προηγούμενα κομμάτια σχιστόλιθου που βρέθηκαν πριν από δύο χρόνια, τόσο ως προς το πάχος του υλικού όσο και ως προς τη σύστασή του, γεγονός που υποδηλώνει έντονα ότι κάποτε αποτελούσαν μέρος ενός ενιαίου αντικειμένου.
Η εργαστηριακή ανάλυση των προγενέστερων θραυσμάτων υπέδειξε μια γεωλογική σύσταση που συνάδει με την κεντρική Ανατολία, την περιοχή που συνδέεται με την Αυτοκρατορία των Χετταίων γύρω στο 1500 π.Χ. Αυτό υποδηλώνει μια πιθανή σύνδεση, αν και η ακριβής προέλευση παραμένει αβέβαιη.
Το παραπάνω δημιουργεί μια σοβαρή χρονολογική και πολιτιστική αντίφαση. Δηλαδή, την εποχή που ο πολιτισμός των Χετταίων ήκμαζε στην Εγγύς Ανατολή, η Κεντρική Ευρώπη παρέμενε σε μεγάλο βαθμό προϊστορική, χωρίς γνωστά συστήματα γραφής και με εντελώς διαφορετικές θρησκευτικές παραδόσεις.
Η άμεση επαφή μεταξύ αυτών των δύο κόσμων είναι, με βάση τα τρέχοντα στοιχεία, εξαιρετικά απίθανη.
Αυτά τα θραύσματα ανακαλύφθηκαν πριν από δύο χρόνια στο σπήλαιο Kateřinská και πιθανότατα αποτελούσαν ένα ενιαίο αντικείμενο μαζί με το νεοανευρεθέν κομμάτι. Απεικονίζουν Χιττιτικές θεότητες. Φωτογραφίες: Petr Zajíček – Správa Jeskyní CR (Διοίκηση Σπηλαίων Τσεχικής Δημοκρατίας)
Οι αρχαιολόγοι παραδέχονται τη σύγχυση που προκαλεί η ανακάλυψη. Δύο παραμένουν οι κυρίαρχες εξηγήσεις: Η πρώτη —και πιο εξαιρετική— είναι ότι η πλάκα έφτασε κάπως στην περιοχή κατά την αρχαιότητα, ίσως μεταφερόμενη μέσω άγνωστων δικτύων μεγάλων αποστάσεων ή εναποτέθηκε ως μέρος μιας τελετουργίας της οποίας το νόημα έχει πλέον χαθεί.
Εάν αποδειχθεί, ένα τέτοιο σενάριο θα αμφισβητούσε τα καθιερωμένα μοντέλα πολιτισμικής αλληλεπίδρασης στην προϊστορική Ευρώπη. Η δεύτερη εξήγηση είναι πιο πεζή, αλλά όχι λιγότερο ενδιαφέρουσα: μια ιστορική απάτη.
Το σπήλαιο Kateřinská εξερευνάται για πάνω από 150 χρόνια. Είναι θεωρητικά πιθανό ένα τεχνούργημα που μεταφέρθηκε από την Οθωμανική Αυτοκρατορία ή την Ανατολία κατά τον 19ο αιώνα να εισήχθη σκόπιμα —ή τυχαία— στα ιζήματα του σπηλαίου.
Είτε πρόκειται για μια λόγια φάρσα, ένα πείραμα ή μια εσκεμμένη πλαστογραφία, μια τέτοια πράξη θα εξακολουθούσε να αποτελεί ένα συναρπαστικό επεισόδιο στην ίδια την ιστορία της αρχαιολογίας. «Σε αυτό το στάδιο, δεν μπορούμε να πούμε ποια εξήγηση είναι η σωστή», δήλωσε ο Zajíček. «Το αντικείμενο είναι εξαιρετικά δύσκολο να ερμηνευτεί».
Είναι σημαντικό ότι οι επιστήμονες τονίζουν πως η αβεβαιότητα γύρω από την πλάκα δεν μειώνει τη σημασία του σπηλαίου Kateřinská. Αντιθέτως, η επιβεβαιωμένη προϊστορική τέχνη, τα κοσμήματα και η μακροχρόνια τελετουργική χρήση της τοποθεσίας παραμένουν μεταξύ των σημαντικότερων ανακαλύψεων στην Κεντρική Ευρώπη.
Το σπήλαιο, μαζί με τα σπήλαια Punkva και το βάραθρο Macocha, έχει προταθεί για ένταξη στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, γεγονός που αποτελεί απόδειξη της αναμφισβήτητης αρχαιολογικής του αξίας.
Είτε η πλάκα με τη σφηνοειδή γραφή αποδειχθεί μια συγκλονιστική ανωμαλία, μια παρεξηγημένη παρείσφρηση ή ένα ευφυές ιστορικό αστείο, αναδεικνύει μια θεμελιώδη αλήθεια της αρχαιολογίας: Δεν προσφέρει κάθε ανακάλυψη απαντήσεις. Ορισμένες υπάρχουν για να μας υπενθυμίζουν πόσα πολλά εξακολουθούμε να μη γνωρίζουμε.
Στα βάθη του σπηλαίου Kateřinská, ένα μικρό κομμάτι λαξευμένης πέτρας συνεχίζει να θολώνει τα όρια ανάμεσα στην ιστορία, το μυστήριο και την ανθρώπινη φαντασία.