Θερμικό συγκρότημα ανακαλύφθηκε στη ρωμαϊκή έπαυλη Durrueli στον Ακράγαντα (Αγκριτζέντο).
Φωτογραφία: Parco Archeologico e Paesaggistico della Valle dei Templi (Αρχαιολογικό και Τοπιογραφικό Πάρκο της Κοιλάδας των Ναών)
Ανακαλύφθηκε σε συγκρότημα θερμών λουτρών σε αρχαία ελληνική αποικία – Πώς τα νέα ευρήματα ξαναγράφουν την Ιστορία της περιοχής
Οι αδιάλειπτες αρχαιολογικές εργασίες στη Villa Romana di Durrueli (Ρωμαϊκή Έπαυλη Ντουρουέλι), που βρίσκεται στον δήμο του Ρεαλμόντε, στην επαρχία του Αγκριτζέντ στη Σικελία, αποκάλυψαν ένα νέο και σημαντικό θερμικό συγκρότημα.
Το Αγκριτζέντο, είναι πόλη στη νότια ακτή της Σικελίας στην Ιταλία, πρωτεύουσα της ομώνυμης ιταλικής επαρχίας του Ακράγαντα. Ο Ακράγαντας ιδρύθηκε το 282 π.Χ., από τον Φίντιο, τύραννο του Ακράγαντα, σε ένα οροπέδιο με θέα στη θάλασσα, δύο γειτονικούς ποταμούς και μια κορυφογραμμή. Όλο αυτό ήταν μια φυσική οχύρωση.
Οι αρχαίοι Έλληνες έποικοι ήρθαν από τη Γέλα (582 π.Χ.- 580 π.Χ.) και έδωσαν στον νέο οικισμό το όνομα “Ἀκράγας” από τον ομώνυμο γειτονικό ποταμό. Η πόλη εξελίχτηκε ταχύτατα και έγινε από τις κορυφαίες της Μεγάλης Ελλάδας.
Τον 6ο αιώνα π.Χ. η πόλη έφτασε στην κορυφή της ακμής της, όταν για 16 χρόνια κυβέρνησαν δύο τύραννοι ο Φάλαρις, και ο Θήρων ο Ακραγαντίνος. Όταν ανατράπηκε ο γιος του Θήρωνος, Θρασυδαίος του Ακράγαντα, στην πόλη ανακηρύχτηκε η δημοκρατία. Εκεί, γεννήθηκε και ο Εμπεδοκλής, ο σημαντικός προσωκρατικός φιλόσοφος.
Το εύρημα επιβάλλει την επανεξέταση του μεγέθους και της πολυπλοκότητας του χώρου, προσφέροντας μια βαθύτερη κατανόηση της αρχιτεκτονικής του εξέλιξης και της εσωτερικής του δομής.
Οι έρευνες, αποτέλεσμα μιας αποστολής που οργανώθηκε για να διαλευκάνει τους μετασχηματισμούς του συγκροτήματος και να αναλύσει λεπτομερώς ορισμένες αινιγματικές θερμικές δομές που είχαν εντοπιστεί προηγουμένως στον βόρειο τομέα του, επιβεβαίωσαν τις αρχικές υποθέσεις και σκιαγράφησαν ένα ιστορικό πανόραμα αισθητά πλουσιότερο και πιο περίπλοκο.
Η επιστημονική διεύθυνση του έργου ανατέθηκε σε μια ομάδα εμπειρογνωμόνων: τον Daniele Malfitana από το Πανεπιστήμιο της Κατάνια και τη Σχολή Εξειδίκευσης Αρχαιολογικών Αγαθών της ίδιας πόλης, τον Antonino Mazzaglia από το Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας (Consiglio Nazionale delle Ricerche – CNR), τη Stefania Pafumi, επίσης από το CNR, και την Maria Serena Rizzo, εκπρόσωπο του Αρχαιολογικού και Τοπιογραφικού Πάρκου της Κοιλάδας των Ναών (Parco Archeologico e Paesaggistico della Valle dei Templi).
Η ρωμαϊκή έπαυλη Durrueli στο Ρεαλμόντε, στον Ακράγαντα (Αγκριτζέντο) της Σικελίας.Φωτογραφία: Αρχαιολογικό και Τοπιογραφικό Πάρκο της Κοιλάδας των Ναών (Parco Archeologico e Paesaggistico della Valle dei Templi)
Τον επιχειρησιακό συντονισμό ανέλαβε ο Alessio Toscano Raffa, συνεργάτης του CNR-ISPC. Η διεπιστημονική ομάδα, ενσωματώνοντας τις δυνατότητες του Πάρκου, του πανεπιστημίου, των σχολών εξειδίκευσης και των ερευνητικών κέντρων του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας της Ιταλίας, κατάφερε να ανοίξει νέα ερμηνευτικά σενάρια σχετικά με την εμφάνιση της έπαυλης και τις διάφορες εξελικτικές της φάσεις.
Το κεντρικό εύρημα αυτής της τελευταίας παρέμβασης συνίσταται στην ταυτοποίηση μιας εντελώς νέας θερμικής δομής, η οποία βρίσκεται σε υψηλότερη τοπογραφική θέση, ανηφορικά, σε σχέση με την ήδη γνωστή και μελετημένη περιοχή του χώρου.
Αυτή η ανακάλυψη δεν αποτελεί απλώς μια επέκταση του σχεδίου της τοποθεσίας, αλλά μια υλική απόδειξη που αλλάζει ριζικά την προηγούμενη αντίληψη για την έκταση και τη φιλοδοξία του οικιστικού συγκροτήματος.
Οι χώροι που αποκαλύφθηκαν – η κατάσταση διατήρησης των οποίων χαρακτηρίζεται από τους ερευνητές ως εξαιρετική – επιτρέπουν τη σαφή παρατήρηση της κατανομής των δωματίων και, με ιδιαίτερα σημαντικό τρόπο, όλων των συστημάτων θέρμανσης, του υπόκαυστου, το οποίο αποτελούσε την τεχνολογική καρδιά κάθε ρωμαϊκής θερμικής εγκατάστασης.
Άποψη των ανασκαφών. Φωτογραφία: Αρχαιολογικό και Τοπιογραφικό Πάρκο της Κοιλάδας των Ναών (Parco Archeologico e Paesaggistico della Valle dei Templi)
Η παρουσία αυτού του κτιρίου, το οποίο λειτουργικά περιστρέφεται γύρω από τον κύριο οικιστικό πυρήνα της έπαυλης, υπογραμμίζει το υψηλό κύρος και τους αξιόλογους οικονομικούς πόρους που πρέπει να διέθετε ο ιδιοκτήτης του κτήματος.
Τα ιδιωτικά λουτρά αποτελούσαν πολυτέλεια και αναμφισβήτητο σύμβολο κοινωνικού γοήτρου στον ρωμαϊκό κόσμο, ενώ η ενσωμάτωσή τους σε ένα αγροτικό συγκρότημα, όπως το Durrueli, μαρτυρά ένα επίπεδο πολυπλοκότητας και μια επιθυμία αναπαραγωγής των ανέσεων της αστικής ζωής στην ύπαιθρο.
Ως εκ τούτου, η εκστρατεία δεν πέτυχε μόνο την πιστοποίηση της ύπαρξης αυτών των εγκαταστάσεων, αλλά και την τεκμηρίωση της εξαιρετικής δομικής τους ακεραιότητας, η οποία υπόσχεται μια πολύ ακριβή ροή πληροφοριών σχετικά με τις τεχνικές κατασκευής και τις συνήθειες διαβίωσης που συνδέονταν με αυτές.
Παραμένουν, ωστόσο, πτυχές που πρέπει ακόμη να εξεταστούν, και έργο των επερχόμενων ανασκαφικών δραστηριοτήτων —οι οποίες έχουν ήδη προγραμματιστεί— θα είναι να κατανοήσουν με μεγαλύτερη ακρίβεια τα ειδικά χαρακτηριστικά αυτού του θερμικού κτιρίου.
Οι αρχαιολόγοι θα εστιάσουν στην οριοθέτηση της πλήρους κάτοψής του, των πιθανών αναδιαμορφώσεών του και της ακριβούς χρονολογικής του σχέσης με τις υπόλοιπες δομές της έπαυλης. Κάθε νέα φτυαριά χώματος που αφαιρείται μπορεί να αποφέρει δεδομένα σχετικά με τις διαφορετικές περιόδους χρήσης, εγκατάλειψης ή επαναχρησιμοποίησης του χώρου, συμβάλλοντας στην ανίχνευση μιας λεπτομερούς βιογραφίας του τόπου από την ίδρυσή του μέχρι την παρακμή του.
Στον θεσμικό τομέα, η ανακάλυψη έγινε δεκτή ως απτή επικύρωση της περιφερειακής πολιτιστικής πολιτικής.
Ο περιφερειακός αξιωματούχος (assessore) Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Σικελίας, Francesco Paolo Scarpinato, δήλωσε ότι «η αξιοποίηση και η έρευνα αποτελούν προτεραιότητές μας, προσθέτοντας ότι συνδυάζοντάς τες μπορούμε να έχουμε σημαντικά αποτελέσματα όπως αυτά στο Ρεαλμόντε, ώστε να προσφέρουμε στους τουρίστες και τους πολίτες νέες ευκαιρίες για επισκέψεις και να διαφυλάξουμε και να κατανοήσουμε την ιστορία μας».
Αυτή η δήλωση πλαισιώνει το εύρημα όχι ως αυτοσκοπό, αλλά ως ένα βήμα μέσα σε μια ευρύτερη στρατηγική που επιδιώκει να συνυφάνει την επιστημονική αυστηρότητα με τη δημόσια εκτίμηση της κληρονομιάς, μετατρέποντας την ιστορική γνώση σε έναν προσβάσιμο πόρο και έναν μοχλό πολιτιστικής και τουριστικής ανάπτυξης για την περιοχή.
Η Villa Romana di Durrueli (Ρωμαϊκή Έπαυλη Ντουρουέλι), επομένως, κάθε άλλο παρά έχει εξαντλήσει τα μυστικά της, επιβεβαιώνοντας τη λειτουργία της ως ένας δυναμικός χώρος που συνεχίζει να γεννά εκπλήξεις.
Το νέο θερμικό συγκρότημα δεν είναι ένα απομονωμένο παράρτημα, αλλά το κομμάτι που έλειπε για να ανασυνθέσουμε πιστότερα το παζλ ενός ρωμαϊκού αριστοκρατικού κτήματος στη Σικελία.
Η εξαιρετική κατάσταση διατήρησής του και η ικανότητά του να μεταβάλλει τις διαστάσεις που αποδίδονταν προηγουμένως στον χώρο, το καθιστούν μια ανακάλυψη πρώτης τάξεως, η λεπτομερής μελέτη της οποίας τα επόμενα χρόνια αναμφίβολα θα προσφέρει ουσιαστικές ενδείξεις για την κατανόηση της οικονομίας, της κοινωνίας και του υλικού πολιτισμού της ρωμαϊκής Σικελίας κατά την αυτοκρατορική της φάση.
Η αρχαιολογία, για άλλη μια φορά, αποδεικνύει ότι το παρελθόν δεν είναι ποτέ στατικό, και ότι κάτω από τη φαινομενικά σιωπηλή επιφάνεια της γης βρίσκονται, περιμένοντας να τις ανακαλύψουν, οι φωνές των ανθρώπων που έζησαν πριν από εμάς.