Οι αρχαιολόγοι εξετάζουν τον κατεστραμμένο τοίχο από λάσπη μέσα στο ορθογώνιο κτίριο που ανακαλύφθηκε στο Çayönü. Ο προσανατολισμός του πεσμένου τμήματος υποδεικνύει καταστροφή που προκλήθηκε από σεισμική δραστηριότητα. | Φωτογραφία: IHA
Ανακαλύφθηκε δομή που κατέρρευσε από άγνωστο σεισμό πριν από 5.000 χρόνια – Ένας οικισμός μεταξύ κόσμων
Οι αρχαιολόγοι που πραγματοποιούν ανασκαφές στον προϊστορικό οικισμό του Çayönü Tepesi στην περιοχή Εργάνη του Ντιγιαρμπακίρ αποκάλυψαν τα ερείπια ενός κτιρίου που κατέρρευσε κατά τη διάρκεια ενός ισχυρού σεισμού πριν από περίπου 5.000 χρόνια, μια σπάνια ματιά στο σεισμικό παρελθόν μιας από τις αρχαιότερες αγροτικές κοινότητες της Ανατολίας.
Την ανακάλυψη ανακοίνωσε ο αναπληρωτής καθηγητής Δρ. Savaş Sarıaltun, επικεφαλής του Ανασκαφικού Προγράμματος Çayönü και λέκτορας στη Σχολή Εφαρμοσμένων Επιστημών του Πανεπιστημίου στα Δαρδανέλια.
Κοντινό πλάνο κόκκινων ωμόπλινθων που περιέχουν χώμα πλούσιο σε αιματίτη, μια φυσική χρωστική ουσία που βρίσκεται στο τοπικό χώμα του Çayönü. | Φωτογραφία: IHA
Σημείωσε ότι η φετινή ανασκαφική αποστολή, επικεντρώθηκε όχι μόνο σε νεολιθικές δομές αλλά και σε στρώματα της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού, αποκαλύπτοντας ίχνη κατοίκησης μετά τη Νεολιθική περίοδο και μια μεταγενέστερη φάση εγκατάλειψης.
«Μετά περίπου το 2800 π.Χ., ο οικισμός φαίνεται να εγκαταλείφθηκε μερικώς», εξήγησε ο Sarıaltun. «Το ορθογώνιο κτίριο πίσω μας έχει έναν τοίχο από λάσπη με λίθινη θεμελίωση, του οποίου το νότιο τμήμα έχει καταρρεύσει σε έναν ενιαίο όγκο προς τα βόρεια. Ο προσανατολισμός και το μοτίβο του πεσμένου τοίχου δείχνουν ότι καταστράφηκε από σεισμό — πιθανότατα από δόνηση που προήλθε βόρεια του Çayönü».
Σύμφωνα με τον Sarıaltun, το πεσμένο τμήμα — μήκους περίπου 5,2 μέτρων — ανακαλύφθηκε να κείτεται άθικτο, στο δάπεδο της κατασκευής, υποδηλώνοντας ότι το κτίριο είχε ήδη εγκαταλειφθεί όταν συνέβη ο σεισμός.
«Δεν βρήκαμε οικιακά απορρίμματα ή σημάδια καύσης μέσα στο δωμάτιο», πρόσθεσε.
«Όλα μαρτυρούν ότι το κτίριο εκκενώθηκε πριν από τον σεισμό. Με την πάροδο του χρόνου, φυσικές διεργασίες αποδυνάμωσαν τη δομή, και το σεισμικό σοκ τελικά προκάλεσε την κατάρρευσή της».
Ο κατεστραμμένος νότιος τοίχος του κτιρίου της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού στο Çayönü, διατηρημένος in situ. | Φωτογραφία: IHA
Ανάμεσα στα ερείπια, οι ερευνητές αναγνώρισαν ίχνη από ερυθρούς ωμόπλινθους που εξακολουθούσαν να συνέχονται με θραύσματα αρχαίου κονιάματος.
Το χαρακτηριστικό χρώμα, εξήγησε ο Sarıaltun, προέρχεται από χώμα πλούσιο σε αιματίτη που υπάρχει στην περιοχή και όχι από ζημιά λόγω πυρκαγιάς.
«Το τοπικό κόκκινο χώμα χρησιμοποιήθηκε ως πηλός στο μείγμα των πλίνθων. Ο ομοιόμορφος κοκκινωπός τόνος επιβεβαιώνει ότι αυτή η χρωστική προέρχεται από φυσικό οξείδιο του σιδήρου και όχι από έκθεση σε θερμότητα ή από κάποιο καταστροφικό συμβάν πυρκαγιάς».
Η ανακάλυψη προσφέρει πολύτιμα στοιχεία για την κατανόηση του πώς οι προϊστορικές κοινότητες στην Άνω Μεσοποταμία αντέδρασαν —και τελικά εκτοπίστηκαν από— τις φυσικές δυνάμεις.
Επίσης, αναδεικνύει την αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα των αρχιτεκτονικών παραδόσεων του Çayönü, όπου οι πέτρινες θεμελιώσεις και οι ανωδομές από λάσπη, εξυπηρετούσαν γενιές πρώιμων αγροτών και τεχνιτών.
Οι αρχαιολόγοι εξετάζουν τον κατεστραμμένο τοίχο από λάσπη μέσα στο ορθογώνιο κτίριο που ανακαλύφθηκε στο Çayönü. Ο προσανατολισμός του πεσμένου τμήματος υποδεικνύει καταστροφή που προκλήθηκε από σεισμική δραστηριότητα. | Φωτογραφία: IHA
Το Çayönü Tepesi που κατοικήθηκε αδιάλειπτα περίπου από το 10.200 έως το 7.000 π.Χ., αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς νεολιθικούς τόπους στην Εύφορη Ημισέληνο.
Σηματοδοτεί την μετάβαση από το κυνήγι και τη συλλογή στη γεωργία και την ίδρυση οικισμών, και από τις απλές κοινοτικές κατοικίες στον σύνθετο αρχιτεκτονικό σχεδιασμό.
Η νεοανασκαφείσα δομή της Εποχής του Χαλκού — που αργότερα υπέστη ζημιές από σεισμική δραστηριότητα — δείχνει ότι η ζωή στην περιοχή διατηρήθηκε πολύ μετά την κλασική Νεολιθική φάση, γεφυρώνοντας τους κόσμους της βαθιάς προϊστορίας και της πρώιμης αστικοποίησης της Ανατολίας.
Καθώς οι αρχαιολόγοι συνεχίζουν να ανασκάπτουν τον χώρο, κάθε νέα περίοδος ανασκαφών προσθέτει βάθος στην ιστορία του Çayönü — όχι μόνο ως λίκνο του πρώιμου πολιτισμού, αλλά ως ένα τοπίο που διαμορφώθηκε, και μερικές φορές καταστράφηκε ολοσχερώς, από τις ίδιες γεωλογικές δυνάμεις που συνεχίζουν να διαμορφώνουν μέχρι σήμερα την Ανατολία.