Παρά την τεχνολογική πρόοδο, την επιστημονική γνώση και την πληθώρα δεδομένων που έχουμε στη διάθεσή μας, πρακτικές όπως η αστρολογία και το ταρώ όχι μόνο επιβιώνουν, αλλά γνωρίζουν και νέα άνθηση. Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία, περισσότερο από το 30% των Αμερικανών δηλώνουν ότι πιστεύουν σε κάποια μορφή εσωτερικής ή μαντικής γνώσης και συμβουλεύονται ωροσκόπια, χαρτομάντεις ή αστρολόγους — έστω «για πλάκα». Ωστόσο, η επιμονή αυτών των πρακτικών υποδηλώνει κάτι βαθύτερο από απλή ψυχαγωγία.
Οι άνθρωποι ανέκαθεν αναζητούσαν τρόπους να απαντήσουν σε ερωτήματα για το μέλλον, τη μοίρα και το άγνωστο. Η μαντεία, με τη γενική έννοια, περιλαμβάνει πρακτικές που επιχειρούν να αποκαλύψουν κρυμμένη γνώση ή να προβλέψουν μελλοντικά γεγονότα μέσω σημείων, συμβόλων ή «τυχαίων» συμβάντων. Από την ερμηνεία ονείρων και το διάβασμα του καφέ μέχρι την αστρολογία και το ταρώ, οι μέθοδοι αυτές λειτουργούν ως εναλλακτικά συστήματα νοήματος όταν άλλες μορφές γνώσης μοιάζουν ανεπαρκείς.
Κοινό χαρακτηριστικό των μαντικών πρακτικών είναι το στοιχείο της μη τυχαιότητας. Τα χαρτιά ανακατεύονται, τα ζώδια «τοποθετούνται» στον ουρανό, τα σημάδια προκύπτουν χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση. Αυτή η αίσθηση ότι η προφητεία δεν είναι υποκειμενική υπόθεση αλλά κάπου γραμμένη, προσδίδει κύρος και αυθεντικότητα στη διαδικασία. Παράλληλα από την άλλη, η ερμηνεία των συμβόλων επιτρέπει στον ενδιαφερόμενο να αντλήσει νόημα με προσωπικό τρόπο, χωρίς απόλυτες ή δεσμευτικές απαντήσεις.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το ποιοι στρέφονται σήμερα σε αυτές τις πρακτικές. Σύμφωνα και με το ρεπορτάζ του theconversation, νεότερες ηλικίες, γυναίκες και ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα εμφανίζονται πιο δεκτικοί στη μαντεία. Αυτό δεν είναι τυχαίο. Ιστορικά, πολλοί άνθρωποι αποκλείονταν από τις επίσημες θρησκευτικές δομές: οι γυναίκες ήταν χρόνια αποκλεισμένες λόγω «σωματικών ακαθαρσιών» όπως αποφάσισαν οι θρησκείες, άτομα σε απομακρυσμένες περιοχές, ή ομάδες που στιγματίζονταν λόγω ταυτότητας και σεξουαλικότητας, βρίσκουν πιο εύκολα καταφύγιο σε τέτοιες τελετουργίες. Οι μαντικές πρακτικές λειτουργούσαν — και λειτουργούν — ως εναλλακτικοί δρόμοι πνευματικής αναζήτησης και διαχείρισης της αβεβαιότητας.
Σε μια εποχή γενικευμένης ανασφάλειας, με πολέμους, οικονομική αστάθεια, κλιματική κρίση και μειωμένη εμπιστοσύνη στους θεσμούς, η ανάγκη για έλεγχο και κατανόηση του μέλλοντος εντείνεται. Δεν είναι τυχαίο ότι κατά τη διάρκεια της πανδημίας αυξήθηκαν κατακόρυφα οι αναζητήσεις για ταρώ και αστρολογία στο διαδίκτυο. Όταν η επίσημη γνώση αδυνατεί να προσφέρει παρηγοριά ή βεβαιότητα, πολλοί στρέφονται σε συμβολικά συστήματα που υπόσχονται νόημα, έστω και ασαφές.
Οι κάρτες ταρώ, ειδικά, γνωρίζουν αναγέννηση και χάρη στην οπτική τους διάσταση. Σε έναν κόσμο εικόνων, τα συμβολικά σχέδια των καρτών λειτουργούν σαν καθρέφτες συναισθημάτων. Δεν προσφέρουν συγκεκριμένες απαντήσεις, αλλά βοηθούν τους ανθρώπους να «σκεφτούν μέσα από τα συναισθήματά τους». Ο μάντης και ο ενδιαφερόμενος κοιτούν τις ίδιες εικόνες, συμμετέχοντας σε μια κοινή διαδικασία ερμηνείας, όπου η προσωπική εμπειρία έχει καθοριστικό ρόλο.
Σημαντικό είναι επίσης ότι τα ταρώ δεν συνδέονται με συγκεκριμένο δόγμα ή θεότητα. Δεν απαιτούν πίστη σε έναν θεό ούτε ένταξη σε θρησκευτική κοινότητα. Το μόνο που χρειάζεται είναι μια τράπουλα. Αυτή η υλική απλότητα και η απουσία θεσμικών κανόνων καθιστούν τις κάρτες προσιτές και ελκυστικές σε ανθρώπους με διαφορετικά υπόβαθρα.
Τέλος, δεν πρέπει να υποτιμάται και το στοιχείο του παιχνιδιού. Πολλές μαντικές πρακτικές χρησιμοποιούν αντικείμενα που ήταν ανέκαθεν συνδεδεμένα με το παιχνίδι — ζάρια, πέτρες κα. Η έκπληξη, η περιέργεια και η αφήγηση συνυπάρχουν, καθιστώντας τη διαδικασία ταυτόχρονα σοβαρή και διασκεδαστική.
Η διαχρονική γοητεία της αστρολογίας και της χαρτομαντείας δείχνει ότι, παρά τις προόδους της επιστήμης, οι άνθρωποι συνεχίζουν να αναζητούν νόημα, παρηγοριά και μια αίσθηση ελέγχου απέναντι στο άγνωστο. Και ίσως αυτό να λέει περισσότερα για τις ανάγκες της εποχής μας παρά για τα άστρα ή τις κάρτες.