Η αποσάθρωση του πλαισίου ελέγχου των πυρηνικών εξοπλισμών, η επικείμενη λήξη της συνθήκης New Start και η ταχεία ενίσχυση του κινεζικού πυρηνικού οπλοστασίου διαμορφώνουν ένα ιδιαίτερα εύφλεκτο διεθνές περιβάλλον, αυξάνοντας τους κινδύνους για μια δύσκολα διαχειρίσιμη πυρηνική κρίση.
Το νομικό και θεσμικό οικοδόμημα, που εδώ και δεκαετίες ρυθμίζει τον έλεγχο των πυρηνικών εξοπλισμών, απειλείται με περαιτέρω αποσύνθεση το 2026, σε μια περίοδο έντονης γεωπολιτικής ρευστότητας. Δύο κομβικά ορόσημα κατά το πρώτο εξάμηνο του έτους αναμένεται να καθορίσουν τις εξελίξεις: η λήξη, στις 5 Φεβρουαρίου, της διμερούς αμερικανορωσικής συνθήκης New Start και η Διάσκεψη Αναθεώρησης (Revcon) της Συνθήκης Μη Διάδοσης των Πυρηνικών Όπλων (NPT), τον Απρίλιο στη Νέα Υόρκη.
Η Revcon, που πραγματοποιείται κάθε τέσσερα ή πέντε χρόνια, έχει ως βασικό στόχο τη διατήρηση της ισχύος της NPT, του ακρογωνιαίου λίθου της διεθνούς πυρηνικής ασφάλειας. Ωστόσο, στις δύο τελευταίες διασκέψεις, τα 191 κράτη-μέλη δεν κατόρθωσαν να συμφωνήσουν σε τελικό κείμενο -μια εξέλιξη που, σύμφωνα με ειδικούς, είναι πιθανό να επαναληφθεί και το 2026.
Η πρόεδρος του Bulletin of the Atomic Scientists, Αλεξάντρα Μπελ, προειδοποίησε στις αρχές Δεκεμβρίου ότι «οι προοπτικές του οικοδομήματος του ελέγχου των πυρηνικών είναι δυσοίωνες», χαρακτηρίζοντας τη συγκεκριμένη Revcon «ιδιαίτερα δύσκολη».
Από ρωσικής πλευράς, ο διευθυντής του Κέντρου Σπουδών για την Ενέργεια και την Ασφάλεια της Μόσχας, Αντον Χλοπκόφ, σημείωσε σε διαδικτυακή διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών ότι ο κόσμος βρίσκεται «στο σημείο της σχεδόν καθολικής αποξήλωσης» του συστήματος ελέγχου, τονίζοντας πως, υπό τις παρούσες συνθήκες, στόχος θα πρέπει να είναι η διαφύλαξη όσων μηχανισμών παραμένουν λειτουργικοί.
Το 2025, το πυρηνικό σκηνικό επιβαρύνθηκε περαιτέρω από αμερικανικά πλήγματα κατά ιρανικών πυρηνικών εγκαταστάσεων, δοκιμές ρωσικών πυρηνοκίνητων πυραύλων και δηλώσεις του Ντόναλντ Τραμπ περί ενδεχόμενης επανάληψης πυρηνικών δοκιμών.
Όπως επισημαίνει η Εμανουέλ Ματρ της Fondation pour la recherche stratégique, το σύστημα ελέγχου εξοπλισμών, το οποίο οικοδομήθηκε επί δεκαετίες γύρω από τον άξονα Ουάσινγκτον – Μόσχας, αποδυναμώνεται πλέον τόσο από την τεχνολογική πρόοδο όσο και από την ενίσχυση της κινεζικής στρατιωτικής ισχύος.
Η ανάδυση ενός τριπολικού πυρηνικού συστήματος, με την Κίνα να αποκτά ολοένα και κεντρικό ρόλο, εισάγει πρωτόγνωρες πολυπλοκότητες. Σύμφωνα με αναλύσεις, η αυξανόμενη διασύνδεση πυρηνικών και συμβατικών δυνάμεων, σε συνδυασμό με νέες τεχνολογίες, όπως τα υπερηχητικά όπλα και το αμερικανικό πρόγραμμα Golden Dome, μετασχηματίζουν την παραδοσιακή πυρηνική αποτροπή σε μια πολυτομεακή έννοια. Η ενισχυόμενη συνεργασία Πεκίνου και Μόσχας περιπλέκει περαιτέρω τους στρατηγικούς υπολογισμούς, ιδίως στην Ευρώπη και στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού.
Κλείσιμο
Στο πλαίσιο αυτό, η New Start, που προβλέπει ανώτατα όρια πυρηνικών κεφαλών και μηχανισμούς επιτήρησης, θεωρείται πλέον ιδιαίτερα πιθανό να λήξει χωρίς αντικατάσταση. Όπως υπενθυμίζει η Ματρ, ήδη βασικές λειτουργίες ελέγχου, όπως οι αμοιβαίες ειδοποιήσεις για μετακινήσεις πυραύλων, έχουν ατονήσει, με αποτέλεσμα να απομένει μόνο μια εθελούσια δέσμευση τήρησης ορίων.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες εμφανίζονται διατεθειμένες να εγκαταλείψουν τη New Start, εκτιμώντας ότι δεν εξυπηρετεί πλέον τα στρατηγικά τους συμφέροντα, καθώς περιορίζει μόνο τη σχέση με τη Ρωσία.
Την ίδια στιγμή, η Κίνα, η οποία μέχρι σήμερα απορρίπτει έναν τριμερή διάλογο για τον έλεγχο των εξοπλισμών, ενισχύει ραγδαία το πυρηνικό της οπλοστάσιο. Όπως επισήμανε το International Institute for Strategic Studies, το Πεκίνο κατασκευάζει περίπου 100 νέες πυρηνικές κεφαλές ετησίως και πλέον διαθέτει περισσότερες βάσεις διηπειρωτικών βαλλιστικών πυραύλων από τις ΗΠΑ, γεγονός που η New Start δεν καλύπτει.
China is estimated to have more than 600 nuclear warheads, a figure the U.S. predicts will exceed 1,000 by the end of the decade. https://t.co/EDtpTNL6a2— Newsweek (@Newsweek) December 25, 2025
Δύο κομβικά ορόσημα το πρώτο εξάμηνο του 2026 καθορίζουν τις εξελίξεις: η λήξη, στις 5 Φεβρουαρίου, της αμερικανορωσικής συνθήκης New Start και η Διάσκεψη Αναθεώρησης της Συνθήκης Μη Διάδοσης των Πυρηνικών Όπλων, τον Απρίλιο στη Νέα Υόρκη
Παρά ταύτα, ειδικοί εκτιμούν ότι η άμεση λήξη της συνθήκης δεν θα επιφέρει αυτομάτως δραματικές αριθμητικές αυξήσεις οπλικών συστημάτων. Υπάρχει, τόσο στην Ουάσινγκτον όσο και στη Μόσχα, περιορισμένο περιθώριο επαναφοράς συστημάτων σε υπηρεσία, ενώ υφίστανται πρακτικοί περιορισμοί που επιβραδύνουν μια ταχεία αναβάθμιση ισχύος.
Ωστόσο, σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα, η σταδιακή εγκατάλειψη των εργαλείων ελέγχου αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης μιας πυρηνικής κρίσης, σε έναν κόσμο με μειωμένες δυνατότητες συλλογικής διαχείρισης. Όπως συνοψίζει η Ματρ, ακόμη και αν η Revcon δεν καταλήξει σε συμφωνία, οι συνέπειες δεν θα είναι άμεσες, αλλά όσο αποδυναμώνεται η NPT, τόσο περιορίζεται η ικανότητα της διεθνούς κοινότητας να προσφέρει συλλογικές λύσεις σε περίπτωση κρίσης.
Συνεχίζοντας σε αυτό τον ιστότοπο αποδέχεστε την χρήση των cookies στη συσκευή σας όπως περιγράφεται στην πολιτική cookies
Μάθετε περισσότερα εδώ
Αποδοχή