Η απώλεια βάρους ήταν πάντα ένα φορτισμένο θέμα. Το 2024, όμως, έγινε πιο περίπλοκο από ποτέ. Κινήματα υποστηρικτικά σε όλα τα σώματα, που αμφισβήτησαν τη λιποφοβία και την ιδέα ότι το βάρος ισοδυναμεί με κακή υγεία, συνυπάρχουν —και συχνά συγκρούονται— με τη ραγδαία εξάπλωση φαρμάκων όπως το Ozempic και το Wegovy που υπόσχονται άμεση απώλεια βάρους.
Το αποτέλεσμα; Μια κοινωνία που μιλά διαρκώς για απώλεια βάρους, αλλά φαίνεται να μην ξέρει τι να κάνει και πώς να το κάνει.
Η Τζες, 38 ετών, έχασε περίπου 34 κιλά μέσα σε έναν χρόνο, αφού ξεκίνησε θεραπεία με Wegovy. Είναι ευχαριστημένη: οι αιματολογικές της εξετάσεις βελτιώθηκαν, το σύνδρομο άπνοιας υποχώρησε. Παρ’ όλα αυτά, αισθάνεται ότι δεν μπορεί να μιλήσει γι’ αυτή την αλλαγή με τους φίλους της.
Στο παρελθόν, όλοι μαζί είχαν αγκαλιάσει τις αρχές του κινήματος Health at Every Size, που υποστηρίζει ότι το βάρος δεν είναι αξιόπιστος δείκτης υγείας. Όταν όμως η Τζες ανακοίνωσε ότι θέλει να χάσει βάρος για να νιώσει καλύτερα στο σώμα της, η αντίδραση ήταν ψυχρή. «Μοτ είπαν ότι δεν θέλουν να συζητήσουν αυτή την επιλογή, ότι διαφωνούν», λέει. Σήμερα, μιλά για την απώλεια βάρους μόνο με τον γιατρό και τον σύζυγό της. Το συναίσθημα που κυριαρχεί είναι η μοναξιά.
Η ιστορία της δεν είναι μοναδική. Τα τελευταία χρόνια, η συζήτηση γύρω από το βάρος έχει μετατοπιστεί από τη σχεδόν καθολική αποδοχή της δίαιτας ως στόχου ζωής, σε ένα πιο κατακερματισμένο τοπίο, γεμάτο αντιφάσεις. Από τη μία, αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο το βάρος του κοινωνικού στίγματος και της ντροπής που συνοδεύουν την παχυσαρκία. Από την άλλη, η εμπορική και ιατρική επιτυχία των φαρμάκων τύπου GLP-1 έχει φέρει την απώλεια βάρους ξανά στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης.
«Είναι ένα εξαιρετικά ευαίσθητο θέμα, γιατί πολλά μπορούμε να τα κρύψουμε στη ζωή μας, όχι όμως τις αλλαγές στο σώμα», εξηγεί η Ρέιτσελ Γκόλντμαν, κλινική ψυχολόγος που ειδικεύεται στη διαχείριση βάρους. Το σώμα γίνεται δημόσιο σχόλιο, είτε το θέλουμε είτε όχι.
Ακόμη και οι επαγγελματίες υγείας δυσκολεύονται. Η Σάρλοτ Άλμπερι, ιατρική ανθρωπολόγος στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, σημειώνει ότι πολλοί γιατροί νιώθουν ανεπαρκώς εκπαιδευμένοι για να μιλήσουν για την παχυσαρκία, ακριβώς επειδή το θέμα είναι φορτισμένο με ενοχή, ευθύνη και κοινωνικό στιγματισμό. Αν οι ειδικοί δυσκολεύονται, τι περιθώρια μένουν για τις καθημερινές ανθρώπινες σχέσεις;
Η κοινωνική εκκρεμότητα είναι εμφανής. Όταν η Όπρα Γουίνφρεϊ παρουσίασε πρόσφατα τηλεοπτική εκπομπή για τα φάρμακα GLP-1, προσπάθησε να συμπεριλάβει όλες τις απόψεις: όσους είναι ευτυχισμένοι σε σώματα μεγάλα, όσους πιστεύουν στη διατροφή και την άσκηση, αλλά και όσους βλέπουν στα φάρμακα μια ανακούφιση που περίμεναν χρόνια. Στην πράξη, όμως, αυτές οι οπτικές συχνά συγκρούονται.
Κάποιοι άνθρωποι που χάνουν βάρος αισθάνονται ότι προδίδουν τις αρχές της σωματικής αποδοχής. Άλλοι κρύβουν ότι χρησιμοποιούν φάρμακα, φοβούμενοι ότι θα κατηγορηθούν πως «φταίνε» για την ασθένειά τους. Την ίδια στιγμή, η ζήτηση για GLP-1 εκτοξεύεται: εκτιμήσεις αναφέρουν ότι έως το 2030 σχεδόν το 10% των Αμερικανών θα τα χρησιμοποιεί. Δεν λείπουν, βέβαια, και οι φωνές που επιμένουν ότι η «σωστή» απώλεια βάρους γίνεται μόνο με δίαιτα και άσκηση, θεωρώντας τα φάρμακα μια μορφή εξαπάτησης.
Ακόμη και στην ιατρική κοινότητα, οι απόψεις διχάζονται. Κάποιοι γιατροί τα θεωρούν επανάσταση στη θεραπεία μιας χρόνιας νόσου, άλλοι προειδοποιούν για παρενέργειες, πιθανή επαναπρόσληψη βάρους και την ενίσχυση της ιδέας ότι τα μικρότερα σώματα είναι αυτομάτως καλύτερα. Για τους επικριτές της κουλτούρας της δίαιτας, τα φάρμακα τροφοδοτούν μια «μαγική σκέψη»: ότι η απώλεια βάρους είναι το κλειδί για μια καλή ζωή.
Κι όμως, παρά όλη αυτή την κριτική, η επιθυμία για απώλεια βάρους παραμένει ισχυρή, σύμφωνα με το TIME. Περίπου το 55% των γυναικών και το 47% των ανδρών στις ΗΠΑ δηλώνουν ότι θέλουν να αδυνατίσουν — ποσοστά σχεδόν αμετάβλητα εδώ και μια δεκαετία. Η διαφορά είναι ότι πλέον πολλοί διστάζουν να το πουν φωναχτά.
Η Τζες συνοψίζει ίσως το ζητούμενο: μια ουδέτερη ζώνη, μακριά τόσο από την επιθετική κουλτούρα της δίαιτας όσο και από την κοινωνική αποδοκιμασία. «Χρειάζεται να αποφορτίσουμε ηθικά την απώλεια βάρους», λέει. Να αντιμετωπίζεται ως μια προσωπική επιλογή — είτε κάποιος θέλει να αλλάξει το σώμα του είτε όχι. Σε έναν κόσμο που υποστηρίζει ότι το σώμα μας μάς ανήκει, ίσως ήρθε η ώρα να χωρέσουν όλες αυτές οι αποφάσεις χωρίς ενοχή και σιωπή.