Τι συμβαίνει, άραγε, όταν μια γυναίκα αποφασίζει ν’ αψηφήσει τη μοίρα που της επιβλήθηκε; Όταν συνειδητοποιεί πως έχει τη δύναμη ν’ αλλάξει όλα όσα την κρατούν δέσμια; Μπορεί ένα και μόνο γεγονός να σταθεί η αφετηρία για μια καθοριστική στροφή ώστε να πάρει τη ζωή της στα χέρια της, σπάζοντας τα κοινωνικά στερεότυπα που τη βαραίνουν;
Η Ρενέ Καραμπάς (Βουλγαρία, 1989) σ’ αυτό το σπουδαίο βιβλίο επιλέγει ν’ αφηγηθεί την ιστορία μιας γυναίκας σ’έναν κόσμο όπου κυριαρχεί το Κανούν -ένας άγραφος κώδικας τιμής που εξακολουθεί να βασιλεύει σε απομονωμένες περιοχές των Βαλκανίων. Σ’ αυτόν τον αφιλόξενο και πατριαρχικό κόσμο, μια γυναίκα αποφασίζει να ζήσει ως «Ορκισμένη», δηλαδή να δώσει όρκο παρθενίας, να εγκαταλείψει την παραδοσιακή θηλυκότητα και να συνεχίσει να ζει ως άντρας για να επιβιώσει. Ένα μυθιστόρημα που αναδεικνύει την πιο βασική και αδιαπραγμάτευτη ανθρώπινη ανάγκη: την ελευθερία.
Η ηρωίδα του βιβλίου, η Μπεκιά έρχεται στον κόσμο σ’ ένα απομονωμένο χωριό της Αλβανίας, εκεί όπου το Κανούν καθορίζει τις ζωές των ανθρώπων. Μεγαλώνει με το βάρος μιας οδυνηρής αλήθειας: πως επέζησε εκεί όπου δίδυμος αδερφός της δεν τα κατάφερε, κόντρα στην επιθυμία του ίδιου της του πατέρα, που θα προτιμούσε να ζήσει ο γιος και όχι η ίδια. Πέντε χρόνια αργότερα γεννιέται, επιτέλους, ο πολυπόθητος γιος, που δεν θα ανταποκριθεί ποτέ στις προσδοκίες του πατέρα του.
Τα χρόνια κυλούν και η Μπεκιά αγωνίζεται απλά και μόνο να είναι το αγαπημένο παιδί του πατέρα της. Ενός ανθρώπου σκληρού και απόμακρου που ζει με τον φόβο μιας ενδεχόμενης ατίμωσης της οικογένειας του και κάθε του απόφαση υπαγορεύεται από το βλέμμα του χωριού. Ακόμη και τα καλοκαίρια όταν η Μπεκιά βρίσκει χαρά δίπλα στη φίλη της, τη Ντάνα, που καταφθάνει στο χωριό για διακοπές, αυτός παρασυρμένος από τα κουτσομπολιά που οργιάζουν της απαγορεύει κάθε επαφή πυροδοτώντας νέα ένταση στην σχέση τους.
Η σχεδόν εμμονική αγωνία του για την «αγνότητά» της δημιουργεί μια ασφυκτική πραγματικότητα. Έτσι, όταν ο πατέρας της ανακοινώνει τον γάμο της μ’ έναν άντρα που δεν έχει ποτέ δει, αισθάνεται πως δεν έχει άλλη επιλογή παρά ν’ αντιδράσει. Δεν μπορεί να ξεχάσει όσα έχουν συμβεί, ούτε ν’ αγνοήσει όσα αισθάνεται βαθιά μέσα της. Συνηδειτοποιεί ότι δεν μπορεί να ζήσει ως ελεύθερη γυναίκα, καθώς για το Κανούν ο έρωτας μιας κοπέλας σημαίνει θάνατο. Υψώνει το ανάστήμά της και λίγες ώρες πριν την τελετή ξεκαθαρίζει πως θα γίνει «Ορκισμένη».
Η σκηνή της μεταμόρφωσής της είναι γεμάτη ένταση και μας καθηλώνει καθώς κόβει τα μαλλιά και αποχαιρετά τη θηλυκότητα, όπως τη γνώριζε μέχρι τότε. Η νέα της ταυτότητα απαιτεί αντρικό όνομα και ντύσιμο, χαρίζοντάς της όσα δικαιώματα ήταν απαγορευμένα. Τώρα, καλείται να επιλέξει σε ποιον άντρα της οικογένειας θα παραδώσει ένα μαύρο κομμάτι ύφασμα, το σύμβολο της βεντέτας που ξεκινά με την οικογένεια του γαμπρού. Πατέρας ή αδερφός, λοιπόν; Ποιος θα γίνει το πρώτο θύμα της αιματηρής διαμάχης ανάμεσα στις δύο οικογένειες; Μια απόφαση βαριά σαν καταδίκη που θα καθορίσει όχι μόνο την πορεία των σχέσεων μέσα στην οικογένειά της αλλά και την έκβαση της δικής της ζωής.
Σ’ ένα σκοτεινό τοπίο φόβου και σιωπής θα θελήσει να ξεφύγει απ’ όλον αυτόν τον παραλογισμό; Ν’ αγωνιστεί για την προσωπική της σωτηρία και να βρει μια ζωή έξω από τη δίνη του αίματος; Ν’ αγαπήσει και ν’ αγαπηθεί, να ζήσει χωρίς βάρη και πληγές και να μπορέσει να συγχωρήσει όλους όσοι την ανάγκασαν να πιστεύει πως «το σπίτι σου είναι εκεί όπου σου κόβουν τα φτερά».
Η Ρενέ Καραμπάς, με μια γλώσσα ποιητική και αδυσώπητη, δημιουργεί ένα συγκλονιστικό ανάγνωσμα γεμάτο ανατροπές. Εστιάζει στην ελευθερία, την ταυτότητα, την αγάπη. Σήμερα, σε μια κοινωνία που συνεχίζει να παραμένει σκληρά πατριαρχική, η γυναίκα πρέπει να δίνει μάχη για να ζήσει τη ζωή που πραγματικά θέλει η ίδια.
Παραμένοντας ορκισμένη στην ελπίδα για ελευθερία, η ανοχή λιγοστεύει.
ΟΡΚΙΣΜΕΝΗ/RENE KARABASH
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: Σπύρος Ν. Παππάς / ΕΚΔΟΣΕΙΣ: Μεταίχμιο