Ποιος μας παρακολουθεί; Η ερώτηση ακούγεται σαν εισαγωγή σε θρίλερ, όμως η απάντηση βρίσκεται πολύ πιο μακριά από περίεργους γείτονες ή κάμερες ασφαλείας. Στο σύμπαν γύρω μας υπάρχουν άστρα που βρίσκονται στην ιδανική θέση για να βλέπουν τον πλανήτη μας όπως ακριβώς κι εμείς εντοπίζουμε άλλους πλανήτες ως μια μικρή σκιά που διακόπτει στιγμιαία το φως του Ήλιου.
Το καλοκαίρι του 2021, στο Ινστιτούτο Carl Sagan του Πανεπιστημίου Cornell και στο Αμερικανικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, η αστρονόμος Lisa Kaltenegger και η συνάδελφός της Jacky Faherty χαρτογράφησαν 1.715 άστρα στη γειτονιά του Ήλιου, τα οποία βρέθηκαν τα τελευταία 5.000 χρόνια στο κατάλληλο σημείο για να έχουν αντίστοιχη «προνομιακή θέα» προς τη Γη.
Σε αυτά τα άστρα, εάν υπήρχαν πολιτισμοί με τεχνολογία παρόμοια με τη δική μας, οι κάτοικοί τους θα μπορούσαν να μας έχουν εντοπίσει ακριβώς όπως εντοπίζουμε εμείς εκείνους: παρατηρώντας το ελάχιστο σβήσιμο του φωτός ενός άστρου, όταν ένας πλανήτης περνά μπροστά του.
Η ιδανική αυτή κοσμική ευθυγράμμιση είναι σπάνια. Κι όμως, μέσα από τη διαρκή «χορογραφία» της κίνησης των άστρων στον Γαλαξία, 1.715 από αυτά είχαν κάποια στιγμή την τέλεια οπτική γωνία προς τον πλανήτη μας. Το ερώτημα είναι αναπόφευκτο: αν μπορούσαν να μας δουν, θα μας αναγνώριζαν ως ευφυή ζωή;
Η ανθρώπινη ματιά προς τον ουρανό αντιλαμβάνεται μόνο το προφανές: την ανατολή και δύση των άστρων λόγω της περιστροφής της Γης και τη σταδιακή μεταβολή του νυχτερινού ουρανού ανά εποχή. Όμως η πραγματικότητα είναι πολύ πιο δυναμική.
Με τα δεδομένα της αποστολής Gaia του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος, οι αστρονόμοι μπορούν να «επιταχύνουν» τη λειτουργία του ουρανού χιλιάδες χρόνια μπροστά και πίσω στον χρόνο. Η Gaia καταγράφει με ακρίβεια κινήσεις άστρων σε απόσταση έως 326 έτη φωτός από τον Ήλιο, δημιουργώντας τον λεπτομερέστερο χάρτη της κοσμικής γειτονιάς μας.
Από τα 331.312 αντικείμενα του καταλόγου – άστρα, καφέ νάνους, λευκούς νάνους – λιγότερο από το 1% βρίσκεται στη στενή ζώνη από την οποία κάποιος θα έβλεπε τη Γη ως διερχόμενο πλανήτη. Περίπου 1.400 άστρα βρίσκονται αυτή τη στιγμή σε αυτή την προνομιακή θέση. Όμως αυτή η ευθυγράμμιση δεν είναι μόνιμη: αποκτάται και χάνεται μέσα στο μεγάλο κοσμικό χορό της βαρύτητας.
Με την ανάλυση της Kaltenegger και της Faherty, προκύπτει ότι συνολικά 2.034 άστρα είτε είχαν, είτε έχουν, είτε θα αποκτήσουν αυτή την οπτική δυνατότητα μέσα σε ένα παράθυρο 10.000 ετών (5.000 πριν – 5.000 μετά από σήμερα). Από αυτά, επτά φιλοξενούν ήδη γνωστούς εξωπλανήτες, ενώ τρία συστήματα διαθέτουν πλανήτες που βρίσκονται στη λεγόμενη Κατοικήσιμη Ζώνη, στην κατάλληλη απόσταση από το άστρο τους ώστε να μπορούν να διαθέτουν επιφανειακό νερό.
Η προοπτική είναι εντυπωσιακή: κάποιοι από αυτούς τους κόσμους μπορούν ήδη να «ακούσουν» τη Γη. Τα ραδιοκύματα που εκπέμπουμε εδώ και περίπου έναν αιώνα έχουν ταξιδέψει μόνο 100 έτη φωτός, αγγίζοντας μόλις 75 άστρα της λίστας. Αν κάπου εκεί έξω, κάποιος πολιτισμός παρακολουθεί τον ουρανό, ίσως έχει ήδη εντοπίσει τα πρώτα ψήγματα της παρουσίας μας.
Παραδείγματα που ξεχωρίζουν:
– Ο Ross 128b, μόλις 11 έτη φωτός μακριά, είχε θέα στη Γη πριν 3.000 χρόνια αλλά έχασε αυτή τη θέση περίπου το 1100 μ.Χ.
– Ο Teegarden’s Star b θα αποκτήσει την τέλεια ευθυγράμμιση σε 29 χρόνια.
– Το σύστημα TRAPPIST-1, με τους επτά γήινους πλανήτες, θα μπορεί να μας δει σε 1.600 χρόνια.
Η συζήτηση δεν περιορίζεται στην αναζήτηση εξωγήινης ζωής, αλλά επανέρχεται συχνά σε μας: τι εικόνα δίνουμε προς τα έξω; Αν κάποιος πολιτισμός παρατηρεί τον πλανήτη μας, θα μπορούσε να δει το «αποτύπωμα» της ανθρώπινης δραστηριότητας στην ατμόσφαιρα – την καταστροφή και την αποκατάσταση του όζοντος, αλλά και τη ραγδαία αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα. Θα διέκρινε ίσως μια κοινωνία ικανή να φτάσει ως το χείλος της καταστροφής και να παλέψει για να σωθεί.
Με την εκτόξευση του James Webb Space Telescope, ανοίγει πλέον ο δρόμος για την ανάλυση της ατμόσφαιρας εξωπλανητών που θα μπορούσαν να μοιάζουν με τη Γη. Η μελέτη των χημικών τους ιχνών – οξυγόνο, μεθάνιο – μπορεί να αποκαλύψει σημάδια ζωής. Κι ενώ εμείς κοιτάμε εκεί έξω, το ίδιο θα μπορούσαν να κάνουν και άλλοι κόσμοι προς τα εδώ.
Αν τελικά κάποιος μας παρακολουθεί από εκείνα τα 2.000 άστρα, η Kaltenegger ελπίζει ένα πράγμα: να ποντάρουν κι αυτοί σε εμάς. Να περιμένουν ότι θα καταφέρουμε να ξεπεράσουμε τις προκλήσεις που εμείς οι ίδιοι δημιουργούμε.
Διότι, αν κάτι δείχνει το σύμπαν, είναι ότι οι πιθανότητες του να συμβεί αυτό, δεν είναι μηδενικές. Κι αυτό από μόνο του είναι μια μορφή ελπίδας.
Πηγή: Nautil