Εδώ και χρόνια στη Θεσσαλονίκη γίνεται μια προσπάθεια πολλές υπηρεσίες που αφορούν σε μεγάλο αριθμό πολιτών να βγουν εκτός κέντρου πόλης και να εγκατασταθούν σε νέες περιοχές, δημιουργώντας έτσι νέους πόλους ενδιαφέροντος.
Την τάση αυτή, που πηγαίνει με ρυθμούς χελώνας, δεν ακολουθεί η ανάπτυξη των νέων περιοχών. Δεν ακολουθεί η στήριξη της Πολιτείας αυτήν την προσπάθεια, τόσο του δημόσιου όσο και του ιδιωτικού τομέα.
Η αποσυμφόρηση του κέντρου του πολεοδομικού συγκροτήματος είναι μονόδρομος. Αν δεν φύγουν οι υπηρεσίες σε περιοχές εκτός κέντρου, στις παρυφές του προς το παρόν, αν δεν αναπτυχθούν άλλες περιοχές, τότε η Θεσσαλονίκη θα συνεχίσει να βράζει στο ζουμί της.
Οι συγκεκριμένες υπηρεσίες αναγκάζουν πολύ μεγάλο αριθμό πολιτών καθημερινά να μεταβαίνουν στο κέντρο της πόλης. Αν αυτός ο κόσμος μπορέσει να φύγει προς άλλες περιοχές (προσοχή: άλλες, όχι άλλη), τότε το κέντρο θα αποσυμφορηθεί, θα περιοριστεί ο κορεσμός και θα γίνει πιο λειτουργικό και βιώσιμο.
Έχει πεπερασμένες δυνατότητες το κέντρο. Πιθανώς αυτή η συνθήκη να ξεβολεύει ορισμένους (για παράδειγμα το εμπόριο), αλλά, συνδυαστικά με την αύξηση της επισκεψιμότητας και της ελκυστικότητας του κέντρου, οι επιπτώσεις θα περιοριστούν. Εξάλλου, δεν μπορεί στον βωμό του κέρδους να θυσιάζεται η καρδιά της Θεσσαλονίκης.
Η αρχή έχει ήδη γίνει. Οι σκέψεις για περισσότερες υπηρεσίες εκτός κέντρου είναι πολλές τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο τομέα. Τη θέση τους πιθανώς να πάρουν άλλες υπηρεσίες, όμως είναι προφανές πως μια σημαντική αποφόρτιση θα επιτευχθεί. Όπως άλλωστε και ένα άλλο ζητούμενο, που είναι η ανάπτυξη νέων περιοχών, οι οποίες ελλείψει επενδύσεων παραμένουν υποβαθμισμένες, έστω κι αν είναι δυο βήματα από το κέντρο.
Το παράδειγμα της δυτικής εισόδου (παλαιάς και νέας) είναι ενδεικτικό. Εκεί δημιουργήθηκαν δύο πόλοι ανάπτυξης και τράβηξαν σημαντικές επενδύσεις από το κέντρο της πόλης. Η εγκατάσταση των υπηρεσιών της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας σε ένα εμβληματικό κτήριο στην παλιά δυτική είσοδο σηματοδότησε την έναρξη ανάπτυξης της περιοχής. Είχε προηγηθεί η ιδιωτική πρωτοβουλία και η εγκατάσταση δύο εμπορικών κέντρων και ξενοδοχείων, υπάρχει η αξιοποίηση δημοτικών και δημόσιων ακινήτων και έπονται τα πρότζεκτ του ΦΙΞ και του HUB26. Ένας πόλος στον οποίον οι δημόσιες υποδομές ακολουθούν με πολύ αργούς ρυθμούς, όμως ικανός να αποφορτίσει το κέντρο και να δώσει προοπτική σε μια υποβαθμισμένη στο παρελθόν περιοχή.
Αντιστοίχως, στη νέα δυτική είσοδο, επίσης με αργούς ρυθμούς, δημιουργείται ένας νέος πόλος. Εγκαταστάθηκαν εμπορικά κέντρα και δημοφιλείς επιχειρήσεις, χωρίς πάντα να συνοδεύονται από τις αναγκαίες υποδομές, που σταδιακά δημιουργούνται και τα σχέδια για νέες επιχειρηματικές πρωτοβουλίες, οι οποίες θα συμπαρασύρουν και τον δημόσιο τομέα, είναι πολλά.
Αναφέρομαι μόνο σε δύο παραδείγματα, αν και υπάρχουν ακόμα περισσότερα, επειδή εκεί ήδη έχουμε δει τις περιοχές να αλλάζουν, να βελτιώνονται και τις υπηρεσίες να ακμάζουν κι όχι να φθίνουν ή να εγκαταλείπουν έπειτα από κάποιο διάστημα την περιοχή. Αυτό σημαίνει ότι ορισμένοι είδαν μπροστά και επένδυσαν στη λογική της «αποκέντρωσης», αφού συγκεκριμένο σχέδιο με ενέργειες για να επιτευχθεί η ανάπτυξη αυτών των περιοχών δεν υπήρξε. Σε αυτές τις περιοχές έχουμε ένα πρώτο αποτέλεσμα αποσπασματικών πρωτοβουλιών, που όμως πέτυχαν, γι’ αυτό και τις χρησιμοποιώ ως παραδείγματα.
Σε κάποιες άλλες περιοχές οι αντίστοιχες πρωτοβουλίες δεν έχουν αποδώσει ακόμα καρπούς. Επειδή είναι πρωτοβουλίες μεμονωμένες και ακόμα δεν έχουν ακολουθήσει περισσότεροι. Είναι και οικονομικό το ζήτημα και με τους ρυθμούς που πλέον κινούνται οι τιμές στα ακίνητα προστίθεται ένα εμπόδιο. Κίνητρα δεν υπάρχουν για τέτοιου είδους πρωτοβουλίες, οπότε όσοι ήδη έχουν επενδύσει θα χρειαστεί να κάνουν υπομονή.
Αντίστοιχες αλλαγές είχαμε και στην ανατολική πλευρά του ευρύτερου πολεοδομικού συγκροτήματος. Μπορεί η ανάπτυξη της κατοικίας, που αποτελεί παράγοντα ευρύτερης προσέλκυσης επενδύσεων και εγκαταστάσεων επιχειρήσεων και υπηρεσιών του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα, να εστιάζεται πια στους δήμους Κορδελιού – Ευόσμου δυτικά και Θέρμης ανατολικά, πλην όμως υπάρχουν περιοχές που μπορούν να αναπτυχθούν και δίχως τη χρήση της κατοικίας ή κοντά στις περιοχές κατοικίας.
Στα επιτυχημένα παραδείγματα η αναγέννηση όλου του άξονα της Λεωφόρου Γεωργικής Σχολής ή στα Πατριαρχικά της Πυλαίας, όπου πλέον σχεδιάζονται επεκτάσεις και περισσότερες επιχειρηματικές δραστηριότητες υπερτοπικού ενδιαφέροντος, ενώ επίκειται και η αξιοποίηση με νέο τρόπο του Αγροκτήματος του ΑΠΘ, αλλά και η δημιουργία του Thess INTEC. Δηλαδή πλέον ακολουθεί (δειλά) και η Πολιτεία…
Όπως ακολουθεί και δυτικά, με τη δημιουργία του Πάρκου Μνήμης και του Μουσείου Ολοκαυτώματος για παράδειγμα.
Όλα αυτά συνιστούν την επόμενη μέρα της Θεσσαλονίκης κι επιπλέον οι πρωτοβουλίες δεν είναι πια σπάνιες ή δακτυλοδεικτούμενες. Αναφέρω μόνο τα παραδείγματα των Κεραμείων (και των Μύλων) Αλλατίνι, το χιλιοειπωμένο πρότζεκτ των Λαχανόκηπων, τους σχεδιασμούς του δήμου Αμπελοκήπων – Μενεμένης για το τμήμα του παράκτιου μετώπου και πολλά άλλα.
Όλα αυτά, που προχωρούν αποσπασματικά, με αργούς ρυθμούς και με καθυστερημένες υποδομές, συνηγορούν σε μια κατεύθυνση. Στη δημιουργία νέων πόλων δραστηριότητας και συγκέντρωσης των μετακινήσεων, αλλάζοντας συνολικά -και ριζικά- τον χάρτη της λειτουργίας του πολεοδομικού συγκροτήματος Θεσσαλονίκης τα επόμενα χρόνια.
Και όλη αυτή η συνθήκη οδηγεί στην αποφόρτιση του κέντρου της πόλης, καθιστώντας το πιο λειτουργικό και βιώσιμο, αλλά με λιγότερους επισκέπτες Θεσσαλονικείς.
Αυτή η κατάσταση δεν είναι συνειδητή επιλογή, δεν είναι αποτέλεσμα ενός συνεκτικού αναπτυξιακού σχεδίου, που βλέπει τις τάσεις, βλέπει τα όρια και δίνει λύσεις. Είναι επιλογή ανάγκης και λογικής. Από τη στιγμή όμως που φέρνει τα επιθυμητά αποτελέσματα γιατί να είναι κατακριτέο;
Μακάρι η Πολιτεία να μπορούσε να ενισχύσει αυτές τις πρωτοβουλίες, να δώσει ώθηση σε αυτές τις προσπάθειες, αναγνωρίζοντας στην πράξη κι όχι στα λόγια την ανάγκη για να περιοριστεί ο κορεσμός του κέντρου. Με μια ισορροπία πάντα. Κανείς δεν θέλει να νεκρώσει το κέντρο της πόλης. Άλλωστε, δεν υπάρχει τέτοιος κίνδυνος, διότι είναι το διαμάντι στο στέμμα του πολεοδομικού συγκροτήματος και δεν πρόκειται να χάσει την αίγλη και την ελκυστικότητά του, ενώ και στο κέντρο οι επενδύσεις και οι αναπτυξιακές πρωτοβουλίες σε επίπεδο επιχειρηματικότητας και αναπλάσεων δεν απουσιάζουν. Το αντίθετο. Αλλά τα μεγάλα πρότζεκτ και οι υπηρεσίες που αφορούν σε δεκάδες χιλιάδες συναλλασσόμενους, καλό είναι να συνεχίσουν να εγκαταλείπουν το κέντρο με τα λειτουργικά προβλήματα που δημιουργούν και τους δημιουργεί, την ταλαιπωρία των πολιτών και την επιβάρυνση των μετακινήσεων.
Είναι μια λύση σε ένα αδιέξοδο στο οποίο έχει περιέλθει εδώ και πολλά χρόνια η κεντρική περιοχή της Θεσσαλονίκης, είναι μια λύση στο αδιέξοδο της υποβαθμισμένης και ανεκμετάλλευτης γης εκτός κέντρου της πόλης. Να γινόταν και με έναν συνολικό σχεδιασμό…