Oσοι έψαχναν πρόσχημα το βρήκαν με την ανακοίνωση της μετατροπής της Μονής της Χώρας σε τζαμί: αίσχος, ο Ερντογάν μάς προκαλεί, σκοπίμως έκανε αυτή την ανακοίνωση λίγες ημέρες πριν από το ταξίδι του Μητσοτάκη, να μην πάει ο Πρωθυπουργός στην Αγκυρα! Για τους υπόλοιπους, τους σκεπτόμενους, η κατάσταση είναι πιο σύνθετη. Γιατί η εξήγηση της απόφασης αυτής δεν έχει να κάνει με την Ελλάδα, αλλά με τους ισλαμιστές. Και συγκεκριμένα με ένα κόμμα που λέγεται «Νέα Ευημερία», του οποίου ηγείται ο Φατίχ Ερμπακάν, γιος του πρώην μέντορα του Ερντογάν.
Αλλά ας γυρίσουμε λίγο πίσω. Στις βουλευτικές εκλογές του 2011, το ΑΚΡ έλαβε 50%. Υψηλά στελέχη του κόμματος άρχισαν τότε να μιλούν για έναν νέο προσανατολισμό της χώρας, με πολλές αναφορές σε ισλαμικά ιδεώδη. Εναν χρόνο μετά, ο ίδιος ο Ερντογάν εξέφρασε την πρόθεσή του να διαμορφώσει μια «ευσεβή γενιά», που «στο ένα χέρι θα κρατάει το Κοράνι και στο άλλο έναν υπολογιστή». Για τον σκοπό αυτό ψηφίστηκε η μεγάλη μεταρρύθμιση της εκπαίδευσης, στο πλαίσιο της οποίας άρχισαν να δημιουργούνται, και να εξαπλώνονται, τα imam hatip (δημόσια επαγγελματικά ιδρύματα δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, προορισμένα στη διαμόρφωση θρησκευτικού προσωπικού).
Τα σχολεία αυτά, που το 2013 έφτασαν τα 1.000 και έκτοτε έχουν τριπλασιαστεί, αποτελούν τον ιδεολογικό βραχίονα του Κράτους. Εκεί στρέφονται όλοι οι πόροι. Από εκεί προέρχονται όλα τα σημερινά στελέχη της δημόσιας διοίκησης. Αυτός ο «εξισλαμισμός από τα πάνω» (όπως τον αποκαλεί η Σεμπνέμ Γκιουμιουσκιού, καθηγήτρια Πολιτικών Επιστημών στο Middlebury College των ΗΠΑ) αποτυπώνεται επίσης στην κατασκευή 17.000 τζαμιών, στην επιβολή εξωφρενικών φόρων στο αλκοόλ, στη μετατροπή της Αγια-Σοφιάς σε τζαμί και στην αλλαγή των τοπωνυμίων.
Ο δημόσιος χώρος της Τουρκίας είναι πλέον ισλαμικός, όχι κοσμικός. Αλλά η εξέλιξη αυτή, αντί να αποδυναμώσει τα ισλαμιστικά κόμματα, τα ενίσχυσε. Η «Νέα Ευημερία», που θέλει να παγώσουν οι εμπορικές σχέσεις με το Ισραήλ, να κλείσει μια νατοϊκή βάση ραντάρ, να μειωθούν τα επιτόκια, να τεθεί εκτός νόμου η μοιχεία και να καταργηθούν οι νόμοι για την ισότητα των φύλων, ήρθε στις πρόσφατες δημοτικές εκλογές τρίτη με 6,2%. Ο Ερντογάν ανησύχησε. Και οι αντιδράσεις του είναι αποκαλυπτικές, όσο και σπασμωδικές: η αναβολή του ταξιδιού του στην Ουάσιγκτον, η άνοδος των τόνων απέναντι στο Ισραήλ, η μετατροπή της Μονής της Χώρας σε τζαμί.
«Ο Ερντογάν είναι ένας ισλαμιστής, με την έννοια ότι θέλει να οικοδομήσει μια πιο ισλαμική κοινωνία χρησιμοποιώντας το κύρος και τους πόρους του Κράτους», έλεγε τις προάλλες η Γκιουμιουσκιού στη Monde. Αυτό μπορεί να μη μας αρέσει, δεν αποτελεί όμως αγκάθι στην ελληνοτουρκική προσέγγιση. Ο Μητσοτάκης ορθώς θα πάει στην Αγκυρα, ορθώς θα θέσει το ζήτημα της Μονής της Χώρας, μακάρι να τολμήσει να σπάσει και μερικά εθνικά ταμπού.