Το πρώτο βιβλίο που πήρε ως παιδί, δώρο της μητέρας του, ήταν ο «Μικρός πρίγκιπας». Από τότε μέχρι σήμερα έχει συλλέξει δεκάδες βιβλία του μικρού αγοριού σε περισσότερες από 50 διαφορετικές γλώσσες και εκδόσεις. Πράγμα καθόλου τυχαίο, καθώς ο άνθρωπος που κάθεται δίπλα μου μοιράζεται πολλά κοινά με τον ήρωα του Αντουάν ντε Σεντ – Εξιπερί, το βασικότερο όμως είναι ότι και οι δύο θέλουν να αλλάξουν τον κόσμο.
Η επιλογή του μέρους όπου θα συναντιόμασταν με τον βουλευτή Επικρατείας της ΝΔ Γιώργο Σταμάτη μόνο τυχαία δεν ήταν. Το «σπίτι» της «Σχεδίας» στο κέντρο της Αθήνας, στη συμβολή των οδών Κολοκοτρώνη και Νικίου – ήταν… μονόδρομος. Αλλωστε, βρίσκεται πάντα δίπλα σε εγχειρήματα με κοινωνικό πρόσημο, όπως η «Σχεδία».
Οι περισσότεροι τον θυμούνται να περνά το κατώφλι της Βουλής για την ορκωμοσία των 300, συνοδεύοντας δύο γυναίκες με προβλήματα όρασης, τη δικηγόρο Αγκαθα Καρρά και την ψυχολόγο Ιωάννα Μαρία Γκέρτσου, μαζί με τον ειδικά εκπαιδευμένο σκύλο – οδηγό Μπάμπου. Για πολλούς η εικόνα αυτή χαρακτηρίστηκε ως το απόλυτο μήνυμα για την ορατότητα και την προσβασιμότητα των ατόμων με αναπηρία.
«Πάντα η πρώτη σκέψη είναι να έχεις μαζί σου σε μια τέτοια στιγμή την οικογένειά σου. Για μένα, όμως, έγινε πολύ ξεκάθαρο το τι έπρεπε να κάνω έπειτα από μια συζήτηση με τη σύζυγό μου. Με ρώτησε για ποιο λόγο με επέλεξε ο Πρωθυπουργός. «Για να εκπροσωπήσεις κάποιους ανθρώπους. Πάρε έναν από αυτούς τους ανθρώπους και πήγαινε». Οπότε στην πρώτη ορκωμοσία, γιατί όπως θυμάστε έγιναν δύο, πήρα τον Κώστα, ο οποίος ήταν άστεγος και πλέον μέσα από το πρόγραμμα «Στέγαση και εργασία» παίρνει ξανά τη ζωή του στα χέρια του. Στη δεύτερη ορκωμοσία ήθελα να τιμήσω την Αγκαθα, που είναι συνεργάτιδά μου χρόνια, και την Ιωάννα για τον αγώνα που κάνει για τους σκύλους – οδηγούς. Νομίζω, λοιπόν, και η σύζυγός μου και οι γονείς μου χάρηκαν πολύ περισσότερο από το να ήταν οι ίδιοι παρόντες στην ορκωμοσία», μου εκμυστηρεύεται.
Τέτοιες συμβολικές κινήσεις είναι στο… αίμα του Γιώργου Σταμάτη. Αρκεί κανείς να τον θυμηθεί τον Ιούλιο του 2022, όντας γενικός γραμματέας Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας, στη δεξίωση για την Αποκατάσταση της Δημοκρατίας. Τα φωτογραφικά φλας τον απαθανάτισαν να κατεβαίνει τα σκαλιά του Προεδρικού Μεγάρου κρατώντας από το χέρι ένα πανέμορφο, μελαχρινό 9χρονο κορίτσι. Ηταν η μικρή Παναγιώτα από τον καταυλισμό Ρομά στην Κατερίνη. Η λεπτομέρεια; Με μπλε κοστούμι εκείνος, με μπλε φόρεμα η μικρή. Την… παρέα, δε, συμπλήρωναν άστεγοι, ΑμεΑ και Ρομά.
Ηταν παρών και στο… ταξίδι της Ολυμπιακής Φλόγας ανά την Ελλάδα. Τη Δευτέρα 22 Απριλίου έλαβε μέρος στη λαμπαδηδρομία στην Ξάνθη μαζί με παιδιά, κάποια από τα οποία ήταν από τη μουσουλμανική μειονότητα, εμπειρία μοναδική, όπως τη χαρακτηρίζει.
Λίγα 24ωρα μετά, έβγαλε τη στολή του λαμπαδηδρόμου, φόρεσε την ποδοσφαιρική φανέλα και ταξίδεψε στην πόλη Σαρλερουά του Βελγίου, όπου διεξήχθη η τέταρτη φάση του ευρωπαϊκού πρωταθλήματος ποδοσφαίρου τυφλών. Υστερα από δική του επιθυμία κράτησε τη θέση του οδηγού της επίθεσης, του φυσικοθεραπευτή – αυτές, άλλωστε, είναι και οι σπουδές του –, ακόμη και του τερματοφύλακα. Μάλιστα, για να μπορεί να αντεπεξέλθει στις ανάγκες της ομάδας, χρειάστηκε να ταξιδέψει στη Θεσσαλονίκη, όπου είναι η έδρα της Αθλητικής Ενωσης Τυφλών «Πυρσός», και να πάρει μέρος στις προπονήσεις μαζί με τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας.
Η απορία, λοιπόν, που γεννάται είναι εύλογη: Πώς μπήκε η πολιτική στη ζωή ενός ανθρώπου που έχει εστιάσει σε ομάδες πολιτών που βρίσκονται – ή βρίσκονταν μέχρι πρότινος – στο κοινωνικό περιθώριο; «Στη ζωή συμβαίνουν δύο πράγματα, ή κάτι σε βρίσκει ή κάτι το βρίσκεις εσύ. Νομίζω εδώ υπήρξε ένας συνδυασμός, κυρίως θέματα ανησυχιών και με ιδεολογικό υπόβαθρο, του τύπου «θέλω να αλλάξω τον κόσμο». Η αλληλεγγύη, η συμπερίληψη κάπου είναι μέσα μας, αρκεί να έρθει η ώρα να τις βγάλουμε. Και πάντα έρχεται, ενδεχομένως από ένα ερέθισμα», θα πει.
Κάνοντας μια αναδρομή, ακόμη και στην παιδική ηλικία, θυμάται πάντα τον εαυτό του να θέλει να βοηθήσει, να συμμετέχει, να είναι δίκαιος, «πράγματα που πηγάζουν κυρίως από την οικογένεια. Και μιας και αναφερόμαστε στο παρελθόν, δύο άνθρωποι με καθόρισαν, η δασκάλα και ο δάσκαλος που είχα στο Δημοτικό. Ο,τι πήρα ως προσωπικότητα δεν το πήρα στα μετέπειτα χρόνια, το πήρα από αυτούς».
Η πρώτη επαφή με την πολιτική έρχεται το 2004. Η γνωριμία του, δε, με τον Νικήτα Κακλαμάνη είναι καθοριστικής σημασίας. «Ηταν ένας άνθρωπος που με βοήθησε και με στήριξε, δίνοντας την ευκαιρία σε νέους ανθρώπους». Το 2006 βρέθηκε στον Δήμο Αθηναίων, επί δημαρχίας Κακλαμάνη, όπου διετέλεσε υπεύθυνος στρατηγικού σχεδιασμού και υλοποίησης προγραμμάτων εθελοντισμού και κοινωνικής αλληλεγγύης και ήταν υπεύθυνος για τη σύσταση και λειτουργία του πρώτου Συμβουλίου Μεταναστών στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Επί μία εξαετία ήταν γραμματέας κοινωνικών θεμάτων της ΝΔ μέχρι ο Κυριάκος Μητσοτάκης να τον εντάξει στον κυβερνητικό σχεδιασμό. Μάλιστα, όταν ο έλληνας Πρωθυπουργός τον παρουσίασε στο ψηφοδέλτιο είπε χαρακτηριστικά πως ο Γιώργος ήταν αυτός που του «άνοιξε» τα μάτια.
«Ο Κυριάκος Μητσοτάκης αφουγκράστηκε κυρίως δύο πράγματα: ότι κάτι πρέπει να αλλάξει στη χώρα σε αυτά τα θέματα που εγώ διαχειρίζομαι και ότι τελικά η ΝΔ δεν πρέπει να παραμένει ένα κλειστό κόμμα, κυρίως να δίνει ευκαιρίες σε ανθρώπους αλλά ταυτόχρονα να φτιάχνει μια άλλου είδους πολιτική που παραδοσιακά είτε την καρπωνόντουσαν άλλα κόμματα είτε η ΝΔ δεν είχε την απαιτούμενη ζέση να ασχοληθεί».
Τον Ιούλιο του 2019 ορίστηκε γενικός γραμματέας Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, βάζοντας – για μία ακόμη φορά – μπροστά τα δικαιώματα των μεταναστών, των προσφύγων, των Ρομά, των παιδιών που ζουν στον δρόμο, των φυλακισμένων, των ατόμων με διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό. Επί των ημερών του, ο προσωπικός βοηθός, που έβγαλε έξω από το σπίτι τους τα άτομα με αναπηρία, έγινε η πιο συμπεριληπτική κοινωνική πολιτική των τελευταίων 30 ετών.
Γραφείο ο Γιώργος Σταμάτης δεν έχει. «Δεν το χρειάζομαι. Γραφείο μου είναι όλη η επικράτεια, οι καταυλισμοί, οι φυλακές, ο δρόμος». Και μάλλον έχει δίκιο γιατί αν τον αναζητήσει κανείς θα τον βρει έξω, στο λιμάνι του Πειραιά δίπλα στους άστεγους, σε ξενώνες, σε φυλακές ή στους καταυλισμούς των Ρομά, όπως σε αυτόν της Κατερίνης.
Πρόσφατα, μάλιστα, βρέθηκε στις γυναικείες φυλακές στη Θήβα, όπου η προσπάθειά του έγκειται και στη βελτίωση του καθεστώτος των μωρομανάδων. Η δημοκρατία, λέει, έχει αποφασίσει μέσω των δικαστηρίων και τα δικαστήρια απονέμουν την ποινή για τον οποιονδήποτε. «Οι πολιτικοί αποφασίζουν τον ποινικό κώδικα και από τη στιγμή που ο άνθρωπος εκτίνει την ποινή του με βάση τους νόμους και βγαίνει από τη φυλακή πρέπει να έχει τις ίδιες, ίσως και περισσότερες, ευκαιρίες απ’ ό,τι είχε πριν. Γιατί αυτός έχει κάνει το λάθος, άρα εμείς θα πρέπει να είμαστε δύο φορές δίπλα του, και για να μην ξανακάνει το λάθος αλλά και γιατί είναι πιο δύσκολο για τον ίδιο να ξεκινάει από εντελώς διαφορετική αφετηρία, πέραν του στιγματισμού. Πρέπει να δούμε γενικότερα το πλαίσιο ώστε να μην καταπατούνται τα ανθρώπινα δικαιώματα και να μην τιμωρούνται οι άνθρωποι δύο και τρεις φορές για κάτι που έχουν κάνει κι έχουν ήδη τιμωρηθεί».
«Είναι ο Γιώργος»
Οση ώρα συζητάμε, το τηλέφωνό του δεν έχει σταματήσει να χτυπά. Στην άλλη άκρη της γραμμής δεν είναι πολιτικοί, ούτε άνθρωποι του κόμματος. Είναι ο Κώστας, ο Φώτης, η Σέρι, άνθρωποι με τους οποίους συναντήθηκε πριν από χρόνια, ζήτησαν τη βοήθειά του κι από τότε έχουν γίνει οικογένεια. «Αυτό που τον χαρακτηρίζει είναι η αγάπη του για τον άνθρωπο, η προσπάθειά του να βοηθά, είτε ο άλλος είναι άνεργος είτε άστεγος. Μου έχει σταθεί πάρα πολύ. Τον αισθάνομαι σαν αδερφό. Είναι ο Γιώργος», μου λέει ο Φώτης, πωλητής του περιοδικού «Σχεδία», όταν ζήτησα να του μιλήσω.
Ο Γιώργος Σταμάτης δεν είναι γι’ αυτούς τους ανθρώπους ο πολιτικός, ο πρώην γενικός γραμματέας, ο βουλευτής. Ακόμη και το ρολόι, με το καντράν στα χρώματα του ουράνιου τόξου – σύμβολο της διαφορετικότητας –, που φορά στο χέρι «φωνάζει» πως η υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχει γίνει δεύτερη φύση του. «Είναι ένας άνθρωπος που ποτέ δεν θα σε πουλήσει», θα συμπληρώσει ο 65χρονος Κώστας, άστεγος από το 2009 στον Πειραιά, ο οποίος μαζί με τον βουλευτή μοιράζονται κάτι κοινό: έχουν την ίδια μέρα γενέθλια. Φέτος, μάλιστα, τα γιόρτασαν μαζί, σβήνοντας τα κεριά στο… αυθόρμητο και εναλλακτικό πάρτι που στήθηκε στην προβλήτα του λιμανιού του Πειραιά.
Μέσα σε μια τόσο «φορτωμένη» καθημερινότητα υπάρχουν στιγμές που έχει ξεχωρίσει ο βουλευτής Επικρατείας της ΝΔ; Λίγα δευτερόλεπτα σκέψης κι αμέσως έρχεται η πρώτη απάντηση: «Ηταν πολύ συγκινητικό όταν με πήρε τηλέφωνο ο Κώστας, ο άστεγος, ο οποίος με είχε συνοδεύσει στην πρώτη ορκωμοσία, για να μου πει πως ύστερα από τεσσεράμισι χρόνια μίλησε ξανά με το παιδί του. Ενας επιχειρηματίας που για διάφορους λόγους βρέθηκε στον δρόμο και ξαφνικά μπαίνει σε ένα σπίτι, βρίσκει δουλειά, βγαίνει στη σύνταξη, ξαναμιλά με το παιδί του».
Πριν προλάβω να μιλήσω, φέρνει στον νου του άλλη μία ξεχωριστή στιγμή, τότε που η Σέρι τού τηλεφώνησε για να μοιραστεί μαζί του πως πήρε το πρώτο της 10άρι στο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο. «Μια τρανς που την έδιωξαν από το σπίτι της, μένει στον ξενώνα αστέγων και βλέπει στη ζωή πλέον νέες προοπτικές».
Και μια τελευταία ερώτηση πριν σηκωθούμε από το τραπέζι: Πού θα περάσει το φετινό Πάσχα; «Εκεί που το περνάω τα τελευταία πέντε χρόνια, σε ξενώνα αστέγων, όπου θα ανταλλάξουμε ευχές και θα φάμε».