Μια απλή ψηφοφορία την περασμένη Παρασκευή ήταν αρκετή για να αφαιρέσει από τον Γουόλτ Ντίσνεϊ την τιμητική υπηκοότητα της Ούστικα, καθώς το μικροσκοπικό νησί της Σικελίας των 1.300 κατοίκων ψήφισε νόμο που ορίζει ότι μόνο στους ζωντανούς μπορεί να χορηγηθεί μια τέτοια αναγνώριση.
Αλλά ο Αμερικανός animator ήταν απλώς μια παράπλευρη απώλεια: ο πραγματικός στόχος ήταν ο Μπενίτο Μουσολίνι, ο φασίστας δικτάτορας της Ιταλίας, ο οποίος οκτώ δεκαετίες μετά το θάνατό του παραμένει επίτιμος πολίτης εκατοντάδων ιταλικών πόλεων, προς μεγάλη αηδία πολλών κατοίκων τους.
Σχεδόν όλοι οι σχεδόν 8.000 δήμοι της Ιταλίας ανακήρυξαν τον Μουσολίνι επίτιμο πολίτη με εντολή των φασιστικών αρχών κατά την άνοδο του καθεστώτος του. Μόνο το 1944 οι πρώτες πόλεις, όπως η Νάπολη και η Ματέρα, απελευθερώθηκαν από αυτό το βάρος, ενώ τον Μάρτιο του 1945 ακολούθησε το Αρέτσο, σύμφωνα με στοiχεία από τον Guardian.
Όμως για δεκαετίες υπήρχε μια στασιμότητα και, μέχρι το 2015, η 93χρονη Liliana Segre, μια Ιταλίδα γερουσιαστής επί ζωής – η μόνη από τους συγγενείς της που επέζησε του Ολοκαυτώματος – μοιραζόταν την ίδια τιμητική υπηκοότητα του Tricase, στο Λέτσε, με τον επικεφαλής του καθεστώτος που την είχε εκτοπίσει στο Άουσβιτς.
Μία νέα προσπάθεια για να ανακληθεί η τιμητική ιθαγένεια του Μουσολίνι
Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, η Εθνική Ένωση Ιταλών Παρτιζάνων (ANPI), μια αντιφασιστική ομάδα, έχει αναζωπυρώσει τις προσπάθειες για την αντιμετώπιση του ζητήματος.
«Πολλοί δήμοι αγνοούν την παρουσία του Μουσολίνι μεταξύ των επίτιμων πολιτών τους λόγω των χαμένων αρχείων κατά τη διάρκεια του πολέμου», δήλωσε η Νατάλια Μαρίνο, μέλος της εθνικής επιτροπής της ANPI. «Ορισμένοι αντιμετωπίζουν αντιδράσεις από πολιτικά κόμματα που διστάζουν να ανακαλέσουν την τιμή, ενώ άλλοι εμποδίζονται από νόμους που εμποδίζουν την ακύρωση».
Μέλη του αριστερού κόμματος Sinistra Italiana ζήτησαν το 2017 να γίνει απογραφή για να εντοπιστεί ποιοι δήμοι είχαν χορηγήσει και αργότερα ανακαλέσει την τιμητική ιθαγένεια του Μουσολίνι.
Έκτοτε, πολλές πόλεις έχουν συζητήσει το θέμα. Η Άντρια, μια πόλη στη βόρεια περιοχή Βένετο, το 2021 ανακάλεσε την τιμητική ιθαγένεια του Μουσολίνι και τίμησε αντ’ αυτής τον Τζιάκομο Ματεότι, έναν Ιταλό πολιτικό που σκοτώθηκε από το φασιστικό καθεστώς το 1924.
Η Nonantola, στη Μόντενα, και η Bovezzo, στην Μπρέσια, μαζί με δεκάδες άλλες πόλεις, συμπεριλαμβανομένης της Troina, στη Σικελία, έχουν επίσης ανακαλέσει την τιμητική ιθαγένεια του Μουσολίνι τα τελευταία χρόνια.
«Πολλές από αυτές τις πόλεις είχαν παραχωρήσει την τιμητική ιθαγένεια στους παρτιζάνους που είχαν πολεμήσει κατά του φασισμού και είχαν ταφεί στα τοπικά τους νεκροταφεία», δήλωσε ο Μαρίνο. «Το γεγονός ότι ο Μουσολίνι αναφερόταν ως επίτιμος πολίτης στις ίδιες πόλεις ήταν ντροπή» είπε.
Αλλά σε άλλες πόλεις, όπως η Μπολόνια, ιστορικά προπύργιο της Αριστεράς, οι νόμοι εμποδίζουν την ανάκληση της τιμητικής ιθαγένειας από τους αποθανόντες. Για τον λόγο αυτό η Ούστικα, όπου ο Αντόνιο Γκράμσι, ένας από τους σημαντικότερους μαρξιστές στοχαστές του 20ού αιώνα, κρατούνταν ως πολιτικός κρατούμενος, ψήφισε νόμο για την ανάκληση της επίτιμης ιθαγένειας μετά θάνατον για όλους.
Για να στοχοποιηθεί ο Μουσολίνι, όλοι οι επίτιμοι πολίτες της Ούστικα που δεν βρίσκονται πλέον στη ζωή, μεταξύ των οποίων ο Ντίσνεϊ, ο Αμερικανός αστροναύτης Μάλκολμ Σκοτ Κάρπεντερ και ο Γάλλος αξιωματικός του ναυτικού και ωκεανογράφος Ζακ-Ιβ Κουστώ, έχασαν την τιμή.
Σε ορισμένες πόλεις όπου ανακαλύφθηκε η τιμητική ιθαγένεια του Μουσολίνι, άνοιξε δημόσια συζήτηση για την ιστορική αξία της.
Το 2021 προσφέρθηκε στην Edith Bruck, μια Ούγγρη ποιήτρια και συγγραφέα που επέζησε από το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς, η τιμητική ιθαγένεια του Άντζιο, στο Λάτσιο, αλλά αρνήθηκε επειδή η πόλη συμπεριέλαβε τον Μουσολίνι στους επίτιμους πολίτες της. Ο δικτάτορας είχε ακόμη «πολλούς οπαδούς στην [εν λόγω] περιοχή και… επίσης στην ίδια την Ευρώπη, η οποία έχει κακή μνήμη», εξήγησε η Bruck.
«Η ιστορία πρέπει να γίνεται σεβαστή, όχι μόνο για τον Μουσολίνι»
Ο τότε δήμαρχος, Candido De Angelis, που υποστηριζόταν από έναν συνασπισμό δεξιών κομμάτων, χαρακτήρισε τον εαυτό του «απογοητευμένο» από την απόφαση του Bruck και υπερασπίστηκε τη συνέχιση της τιμητικής ιδιότητας του Μουσολίνι ως πολίτη της πόλης.
«Η ιστορία πρέπει να γίνεται σεβαστή, όχι μόνο για τον Μουσολίνι», δήλωσε ο De Angelis. «Αν κάποιος στο Άντζιο παραχώρησε τιμητική υπηκοότητα στον Μουσολίνι πριν από έναν αιώνα, δεν φαίνεται σκόπιμο ή χρήσιμο να επανεξετάσουμε αυτό το θέμα. Πρόκειται απλώς για ένα πολιτικό παιχνίδι που δεν εξυπηρετεί κανέναν σκοπό. Επίσης, επειδή σε ό,τι με αφορά, ο φασισμός δεν υπάρχει πλέον. Η ιστορική κρίση για τον φασισμό έχει γίνει και είναι απολύτως αρνητική».
Στην πόλη Jesolo, στο Βένετο, η τιμητική υπηκοότητα του Μουσολίνι (γνωστού ως Il Duce) προκάλεσε διαμάχη πέρυσι, αφού ο δήμαρχος, Christofer De Zotti – ο οποίος ανήκει στο κόμμα Αδελφοί της Ιταλίας της Giorgia Meloni – αποφάσισε να μην την ανακαλέσει.
Ο De Zotti υποστήριξε ότι ο τιμητικός τίτλος ήταν μια ιστορική πράξη που δεν πρέπει να διαγραφεί και δεν μπορεί να κριθεί με τα σημερινά δεδομένα.
«Το γεγονός είναι ότι δεν υπάρχει κανένα δημοτικό ψήφισμα της εποχής που να απονέμει την τιμητική υπηκοότητα στον Μουσολίνι, επειδή ήταν μια κοινή πρακτική τότε», δήλωσε στον Guardian. «Στο παρελθόν, το Jesolo κυβερνιόταν από αριστερά κόμματα και ακόμη και αυτά δεν μπήκαν στον κόπο να ανακαλέσουν την υπηκοότητα του Μουσολίνι. Προτιμούμε να απαντήσουμε στην κριτική με μια σειρά πρωτοβουλιών που θα πραγματοποιήσουμε τις επόμενες ημέρες για να τιμήσουμε τη μορφή του Ματεότι, του πιο σφοδρού αντιπάλου του Μουσολίνι».
Η Ναταλία Μαρίνο δήλωσε ότι πιστεύει ότι η ανάκληση της τιμητικής ιθαγένειας του Μουσολίνι παραμένει μια αναγκαιότητα για τους Ιταλούς δημάρχους και τα συμβούλια δεκαετίες μετά το θάνατό του το 1945. «Πολλοί δήμοι επιλέγουν να διατηρήσουν την τιμητική ιθαγένεια για έναν δικτάτορα που έκανε τη βία, τον μιλιταρισμό και τον ρατσισμό πυλώνες του καθεστώτος, επικαλούμενοι ιστορικούς λόγους», είπε.
Και πρόσθεσε: «Η ακύρωση μιας τιμής που απονεμήθηκε σε έναν δικτάτορα που θέσπισε ρατσιστικούς νόμους και οδήγησε την Ιταλία σε έναν καταστροφικό πόλεμο ευθυγραμμιζόμενος με το ναζιστικό καθεστώς δεν είναι μόνο μια αναγκαιότητα αλλά από μόνη της μια ιστορική χειρονομία».
Για την ιστορία να αναφέρουμε ότι σαν σήμερα 28 Απριλίου του 1945, ο ιδρυτής του ιταλικού φασιστικού καθεστώτος και δικτάτορας της Ιταλίας από το 1922 ως το 1943, Μπενίτο Μουσολίνι, έπεφτε νεκρός ύστερα από εκτέλεση της θανατικής ποινής που του επέβαλε η ηγεσία των Ιταλών Παρτιζάνων, λίγες ημέρες πριν τη λήξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.